اثربخشی شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر تاب‌آوری و کیفیت زندگی مادران دارای کودک مبتلا به اختلالات یادگیری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 . دکتری علوم تربیتی، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 استادیار،گروه روان‌شناسی و آموزش کودکان استثنائی، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطباِئی، تهران، ایران .

3 .استادیار گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم انسانی ، دانشگاه شاهد ،تهران، ایران.

4 دانشیار، سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، شورای عالی آموزش و پرورش ، تهران، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر، بررسی اثربخشی شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر تاب‌آوری و کیفیت زندگی مادران دارای کودک مبتلا به اختلالات یادگیری است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی با طرح نیمه‌آزمایشی همراه با پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری با گروه گواه است. جامعۀ آماری پژوهش شامل مادران دارای کودک مبتلا به اختلال یادگیری شهر تهران در شش‌ماهۀ اول سال 1400 بود. نمونۀ پژوهش شامل 40 نفر از این مادران بود که به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند و به‌صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه (هر گروه 20 نفر) قرار گرفتند. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامۀ کیفیت زندگی بیچ سنتر (BCFQLS) و مقیاس تاب‌آوری کانر و دیویدسون (CD-RISC) بود. گروه آزمایش ده جلسه آموزش شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی دریافت کردند و گروه گواه هیچ آموزشی دریافت نکردند. در پایان، جلسات پس‌آزمون اجرا شد و با فاصلۀ دو ماه به‌منظور بررسی ماندگاری آموزش، پیگیری انجام گرفت. برای تحلیل داده‌ها از روش آماری تحلیل کوواریانس و نرم‌افزار SPSS-24 استفاده شد. نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد تاب‌آوری و کیفیت زندگی در گروه آزمایش به‌طور معناداری از گروه گواه بیشتر است. همچنین در زمان پیگیری، تغییرات مثبت ناشی از شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی حفظ شده بود؛ بنابراین می‌توان گفت رویکرد شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی می‌تواند برای ارتقای تاب‌آوری و کیفیت زندگی مادران کودکان مبتلا به اختلال یادگیری به‌کار گرفته شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effectiveness of Mindfulness-Based Cognitive Therapy on Resilience and Quality of Life in Mothers with Children with Learning Disabilities

نویسندگان [English]

  • Lida Malekzadeh 1
  • Fatemeh Nikkhoo 2
  • Reza Ali Tarkhan 3
  • Masoumeh Najafi Pazoki 4
1 Department of Educational Psychology and Counseling, Faculty of Psychology and Educational Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 Department of Psychology and Education of Exceptional Children, psychology and Educational Sciences Faculty, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran.
3 . Department of Educational Science, Humanities Faculty, University of Shahed, Tehran, Iran.
4 Organization for Education and Research Planning, Higher Education Council, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The objective of this study is to investigate the efficacy of cognitive therapy based on mindfulness in relation to the resilience and quality of life of mothers who have children who have learning disabilities. The research employed an applied, semi-experimental design with a pre-test, post-test, and follow-up, as intended. The study's statistical cohort comprised mothers of children diagnosed with learning disabilities residing in Tehran during the initial half of 2020. As the final sample, forty mothers were chosen using the method of purposive sampling and were divided at random into two groups—one experimental and the other—consisting of twenty mothers each. The Connor and Davidson Resilience Scale (CD-RISC) and the Beach Center Family Quality of Life Scale (BCFQLS) were utilized as research instruments. The control group did not receive mindfulness-based cognitive therapy, whereas the experimental group participated in eight sessions of such treatment. After a post-test at the conclusion of the session and two months later, follow-up was conducted. Utilizing SPSS-24 software and the statistical procedure of analysis of covariance, the data were analyzed. The findings from the covariance analysis indicated that the experimental group exhibited a statistically significant increase in both resilience and quality of life. Additionally, the beneficial effects of cognitive treatment based on mindfulness were maintained. Therefore, mothers of children with learning disabilities may benefit from an effective method of enhancing their children's resilience and quality of life through the implementation of mindfulness-based cognitive treatment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mindfulness Based Cognitive Therapy
  • Quality of Life
  • Resilience
بشرپور، س.، و عینی، س. (1399). اثربخشی درمان مبتنی بر ذهنی‌سازی بر میزان بدتنظیمی هیجانی و تکانشگری جانبازان مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه. فصلنامۀ علوم اعصاب شفای خاتم، 8(3)، 52-41. http://dx.doi.org/10.29252/shefa.8.3.10
بیگدلی، ا.، نجفی، م.، و رستمی، م. (1392) رابطۀ سبک‌های دلبستگی، تنظیم هیجانی و تاب‌آوری با بهزیستی روانی در دانشجویان علوم
 پزشکی. مجلۀ ایرانی آموزش در علوم پزشکی. ۱۳(۹)، ۷۲9-۷۲1.  http://ijme.mui.ac.ir/article-1-2694-fa.html
توفیقی محمدی، م.، باباخانی، و.، قمری، م.، و پویامنش، ج. (1399). مقایسۀ اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیک و واقعیت‌درمانی بر کنترل عواطف مادران کودکان کم‌توان ذهنی. رویش روان‌شناسی. ۹ (۱۰)، 66-۵۹.
علیزاده‌فرد، س.، محتشمی، ط.، و تدریس تبریزی، م. (1395). اثربخشی برنامۀ آموزش والدین بر مهارت‌های اجتماعی کودکان دارای
 ناتوانی یادگیری. ناتوانی‌های یادگیری. 5(3)، 107-89.  https://jld.uma.ac.ir/article_415.html
قدمی، ا.، سیاح، س.، و آزادی، ف. (1397). ویژگی‌های روان‌سنجی پرسشنامۀ کیفیت زندگی خانواده (FQOL) براساس نظریۀ سؤال-
 پاسخ (IRT). روان‌سنجی. 7(25)، 37-23. https://jpsy.roudehen.iau.ir/article_1494.html?lang=fa
کیهانی، م.، تقوایی، د.، رجبی، ا.، و امیرپور، ب. (1393). همسانی درونی و تحلیل‌عاملی تأییدی مقیاس تاب‌آوری کانر-دیویدسون در
 دانشجویان دختر پرستاری. مجلۀ ایرانی آموزش در علوم پزشکی. 14(۱۰)، 865-۸۵۷. http://ijme.mui.ac.ir/article-1-3254-fa.html
محمدی، ع.، تاجری، ب.، سوداگر، ش.، بهرامی هیدجی، م.، و عطادخت، ا. (1399). اثربخشی درمان مبتنی بر ذهنی‌سازی بر میزان رفتارهای ارتقادهندۀ سلامت در افراد مبتلا به بیماری کرونری قلبی. فصلنامۀ علوم اعصاب شفای خاتم. 8(3)، 77-69. http://dx.doi.org/10.29252/shefa.8.3.39
مهری‌نژاد، ا. ق. (1396). بررسی اثربخشی شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر کاهش کمرویی و افزایش ابراز وجود دختران دورۀ بلوغ. فصلنامۀ مطالعات روان‌شناسی بالینی. 8 (29)، 97-111.  https://doi.org/10.22054/jcps.2018.8316
ناظمی هرندی، ج.، و نامداری، ک. (1394). اثربخشی شناخت‌درمانی گروهی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر افسردگی و کیفیت خواب دانشجویان. دستاوردهای روان‌شناسی بالینی. 1(4)، 86-67.  https://doi.org/10.22055/jacp.2017.12530
 
References
Alizadehfard, S., Mohtashami, T., & Tadris Tabrizi, M. (2016). The Effectiveness of Parents Training Program on Social Skills of Children with Learning Disability. Journal of Learning Disabilities5(3), 89-107. https://jld.uma.ac.ir/article_415.html?lang=en (In Persian)
Alsadat Khalili, M., Emadian, S., & Hasanzadeh, R. (2021). Effectiveness of attention training based on fletcher’s program, delacato’s neuropsychological treatment, and computerized cognitive rehabilitation on executive functions in children with special learning disability. International Clinical Neuroscience Journal, 8(1), 30-36. https://doi.org/10.34172/icnj.2021.07
Barnhofer, T. (2019). Mindfulness training in the treatment of persistent depression: can it help to reverse maladaptive plasticity? Current Opinion in Psychology, 28, 262-267. https://doi.org/10.1016/j.copsyc.2019.02.007
Basharpoor, S., & Einy, S. (2020). The Effectiveness of Mentalization-Based Therapy on Emotional Dysregulation and Impulsivity in Veterans with Post-Traumatic Stress Disorder. Shefaye Khatam, 8(3), 10-19. http://dx.doi.org/10.29252/shefa.8.3.10 (In Persian)
Batman, P., & Fonagy, P. (2016). Mentalization-based treatment for personality disorders. 1 st ed. United Kingdom: Oxford University Press.
Beach Center on Disability (2005). The Beach Center Family Quality of Life Scale. Lawrence: University of Kansas.
Bekhet, A. K., Johnson, N. L., & Zauszniewski, J. A. (2012). Resilience in family members of persons with autism spectrum disorder: A review of the literature. Mental Health Nurse, 33(10), 650–656. https://doi.org/10.3109/01612840.2012.671441
Bigdeli, I., Najafy, M., & Rostami, M. (2013). The relation of attachment styles, emotion regulation, and resilience to well-being among students of medical sciences. Iranian Journal of Medical Education, 13(9), 721-729. http://ijme.mui.ac.ir/article-1-2694-en.html (In Persian)
Bishara, S., & Kaplan, S. (2016). Executive functioning and figurative language comprehension in learning disabilities. World Journal of Education, 6, 20-32. https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1158286.pdf
Boyd, B. A. (2002). Examining the relationship between stress and lack of social support in mothers of children with autism. Focus on Autism and Other Developmental Disabilities, 17(4), 208–215. https://doi.org/10.1177/10883576020170040301
Brown, K. W. & Ryan, R. M. (2003). The benefits of being present: mindfulness and its role in psychological well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 84, 822-848. https://psycnet.apa.org/record/2003-02410-012
Brown, R. I., & Brown, I. (2014). Family quality of life. In: Michalos A.C., editor. Encyclopedia of quality of life and well-being research (pp. 2194-2201). Springer, Dordrecht.
Connor, K. M., & Davidson, J. R. T. (2003). Development of a new resilience scale: The Connor-Davidson resilience scale (CD-RISC). Depress Anxiety, 18(2), 76-82. https://doi.org/10.1002/da.10113
Dyson, L. (2010). Unanticipated effects of children with learning disabilities on their families. Learning Disability Quarterly, 33(1), 43–55. https://doi.org/10.1177/073194871003300104
Ekas, N. V., Lickenbrock, D. M., & Whitman, T. L. (2010). Optimism, social support, and well-being in mothers of children with autism spectrum disorder. Journal of Autism and Developmental Disorders, 40, 1274-1284. https://doi.org/10.1007/s10803-010-0986-y
Gavidia-Payne, S., Denny, B., Davis, K., Francis, A., & Jackson, M. (2015). Parental resilience: A neglected construct in resilience research. The Clinical Psychologist, 19(3), 111–121. https://doi.org/10.1111/cp.12053
Ghadami, A., Sayah, S., & Azadi, F. (2018). Psychometric properties of family quality of life questionnaire (FQOL) based on Item-Response Theory (IRT). Journal of Psychometry, 7(25), 23-37. https://jpsy.roudehen.iau.ir/article_1494.html?lang=en (In Persian)
Gu, Y., & Zhu, Y. (2018). TCTAP A-138 effects of mindfulness-based stress reduction on components of the metabolic syndrome in patients with coronary heart disease: A randomized controlled trial. Journal of The American College of Cardiology, 71(16), 38-41. https://www.jacc.org/doi/full/10.1016/j.jacc.2018.03.125
Hoffman, L., Marquis, J., Poston, D., Summers, J. A., & Turnbull, A. (2006). Assessing family outcomes: Psychometric evaluation of the beach center family quality of life scale. Journal of Marriage and Family, 68(4), 1069-1083. https://doi.org/10.1111/j.1741-3737.2006.00314.x
Jones, S. A., & Finch, M. (2020). A group intervention incorporating mindfulness-informed techniques and relaxation strategies for individuals with learning disabilities. Learning Disabilities, 48(3), 175-189. https://doi.org/10.1111/bld.12337
Karande, S., & Kulkarni, S. (2009). Quality of life of parents of children with newly diagnosed specific learning disability. Journal of Postgraduate Medicine, 55(2), 97. https://doi.org/10.4103/0022-3859.52839
Keyhani, M., Taghvaei, D., Rajabi, A., & Amirpour, B. (2015). Internal consistency and confirmatory factor analysis of the Connor-Davidson Resilience Scale (CD-RISC) among nursing female. Iranian Journal of Medical Education, 14(10), 857-865. http://ijme.mui.ac.ir/article-1-3254-en.htm (In Persian)
Kim, C., Park, H., Schlenk, E. A., Kang, S., & Se, E. W.J. (2019). The moderating role of acculturation mode on the relationship between depressive symptoms and health-related quality of life among international students in Korea. Archives of Psychiatric Nursing, 33(6), 192-197. https://doi.org/10.1016/j.apnu.2019.08.003
Knod, J. L., Holder, M., Cortez, A. Z., Martinez-Leo, B., Kern, P., Saeed, S., Warner, B., Dickie, B., Falcone, R. A., Allmen, D., & Frischer, J. S. (2016). Surgical outcomes, bowel habits and quality of life in young patients after ileoanal anastomosis for ulcerative colitis. Journal of Pediatric Surgery, 51(8), 1246-1250. https://doi.org/10.1016/j.jpedsurg.2016.03.002
Kocovski, N. L., Rebecca, J. E. F., Meagan, A. B., MacKenzie, B., & Rose, A. L. (2019). Self-Help for social anxiety: randomized controlled trial comparing a mindfulness and acceptance-based approach with a control group. Behavior Therapy, 50(4), 696-709. https://doi.org/10.1016/j.beth.2018.10.007
Kuo, J. R., Zeifman, R. J., Morrison, A. S., Heimberg, R. J., Goldin, P. R., & Gross, J. J. (2021). The moderating effects of anger suppression and anger expression on cognitive behavioral group therapy and mindfulness-based stress reduction among individuals with social anxiety disorder. Journal of Affective Disorders, 285, 127-135. https://doi.org/10.1016/j.jad.2021.02.022
Lamothe, M., Rondeau, E., Duval, M., McDuff, P., Pastore, Y. D., & Sultan, S. (2020). Changes in hair cortisol and self-reported stress measures following mindfulness-based stress reduction (MBSR): A proof-of-concept study in pediatric hematology-oncology professionals. Complementary Therapies in Clinical Practice, 41, 1012-1016. https://doi.org/10.1016/j.ctcp.2020.101249
Malberg, N. T. (2021). Working with autistic children and their families from a mentalization based therapy for children (MBT-C) Approach. Psychoanalytic Perspectives, 18(1), 22-42. https://doi.org/10.1080/1551806X.2021.1845033
Månsson, K. N. T., Frick, A., Boraxbekk, C. J., Marquand, A. F., Williams, S. C. R., Carlbring, P., Andersson, G., & Furmark, T. (2015). Predicting long-term outcome of internet-delivered cognitive behavior therapy for social anxiety disorder using fMRI and support vector machine learning. Translational Psychiatry, 5(3), e530. https://doi.org/10.1038/tp.2015.22
Mehri Nejad, S. A. (2018). Investigating the effectiveness of mindfulness-based cognitive therapy to reduce shyness and increase the assertiveness puberty girls. Clinical Psychology Studies8(29), 97-111. https://doi.org/10.22054/jcps.2018.8316 (In Persian)
Mohammadi, I., Tajeri, B., Sodager, S., Bahrami Heidaji, M., & Atadokht, A. (2020). The effect of mentalization-based therapy on the amount of health promoting behaviors in people with coronary heart disease. Shefaye Khatam, 8(3), 39-48. http://dx.doi.org/10.29252/shefa.8.3.39 (In Persian)
Mukhtar, D. Y., Kumara, A., Hastjarjo, T. D., & Adiyanti, M. (2018). Beban pengasuhan yang dialami oleh orang tua yang memiliki anak dengan gangguan spektrumautis. Paper Presented at the Talenta Conference Series: Tropical Medicine (TM). https://doi.org/10.32734/tm.v1i1.42
Nazemi harandi, J., & Namdari, K. (2016). The effectiveness of mindfulness-based cognitive
group therapy on depression and quality of sleep in students. Clinical Psychology Achievements1(4), 67-86. https://doi.org/10.22055/jacp.2017.12530 (In Persian)
Padhy, S. K., Sarkar, S., Panigrahi, M., & Paul, S. (2015). Mental health effects of climate change. Indian Journal of Occupational and Environmental Medicine, 19(1), 3. http://dx.doi.org/10.4103/0019-5278.156997
Siegel, R. D. (2010). The mindfulness solution, everyday practices for everyday problem. New York: Guilford press.
Steinmair, D., Horn, R., Richter, F., Wong, G., & Löffler-Stastka, H. (2021). Mind reading improvements in mentalization-based therapy training. Bulletin of the Menninger Clinic, 85(1), 128-133. https://doi.org/10.1521/bumc.2021.85.1.59
Suzuki, K., Kobayashi, T., Moriyama, K., Kaga, M., Hiratani, M., Watanabe, K., & Inagaki, M. (2015). Development and evaluation of a parenting resilience elements questionnaire (PREQ) measuring resiliency in rearing children with developmental disorders. PloS One, 10(12), Article e0143946. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/t49284-000
Suzuki, K., Kobayashi, T., Moriyama, K., Kaga, M., & Inagaki, M. (2013). A framework for resilience research in parents of children with developmental disorders. Asian Journal of Human Services, 5(0), 104–111. https://www.jstage.jst.go.jp/article/ajhs/5/0/5_104/_pdf
Tamiya, S. (2014). Multilingualism and child psychiatry: on differential diagnoses of language disorder, specific learning disorder, and selective mutism. Seishin Shinkeigaku Zasshi, 116(11), 907–920. https://europepmc.org/article/med/25702497
Tofighi Mohamadi, M., Babakhani, V., Gambari, M., & Pouyamanesh, J. (2020). Comparing the effects of dialectical behavior therapy and reality therapy on affective control of mothers of children with intellectual disability. Rooyesh, 9(10), 59-66. http://frooyesh.ir/article-1-2347-en.html (In Persian)
Villavicencio, C.E., & López-Larrosa, S. (2020). Ecuadorian mothers of preschool children with and without intellectual disabilities: Individual and family dimensions. Research in Developmental Disabilities, 105, 1037-1041. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2020.103735
Williams, J. M. G., Duggan, D. S., Crane, C., & Fennell, M. J. (2006). Mindfulness‐Based cognitive therapy for prevention of recurrence of suicidal behavior. Journal of Clinical Psychology, 62(2), 201-210. https://doi.org/10.1002/jclp.20223
دوره 14، شماره 4
1402
صفحه 223-238
  • تاریخ دریافت: 12 اردیبهشت 1401
  • تاریخ بازنگری: 05 تیر 1401
  • تاریخ پذیرش: 21 مهر 1401
  • تاریخ اولین انتشار: 24 آبان 1402
  • تاریخ انتشار: 20 دی 1402