مدل ساختاری روابط بین طرحواره‌های ناسازگار اولیه با کمال‌طلبی نوجوانان تیزهوش: نقش واسطة باورهای فراشناختی و میزان محبوبیت والدین

مهدوی, سیده عاطفه; افروز, غلامعلی; لواسانی, مسعود; نقش, زهرا

doi:10.22059/japr.2022.318235.643744

مدل ساختاری روابط بین طرحواره‌های ناسازگار اولیه با کمال‌طلبی نوجوانان تیزهوش: نقش واسطة باورهای فراشناختی و میزان محبوبیت والدین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری روان‌شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

² استاد ممتاز گروه روان‌شناسی و آموزش کودکان استثنایی، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران، تهران، ایران

³ دانشیار گروه روان‌شناسی تربیتی و مشاوره، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

⁴ استادیار گروه روان‌شناسی تربیتی و مشاوره، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران،تهران، ایران.

10.22059/japr.2022.318235.643744

چکیده

هدف مطالعة حاضر آزمون مدل ساختاری روابط بین طرحواره‌های ناسازگار اولیه با کمال‌طلبی نوجوانان تیزهوش: نقش واسطة باورهای فراشناختی و میزان محبوبیت والدین بود. روش مطالعة حاضر نیز همبستگی براساس مدل‌یابی مطالعات ساختاری و از نظر هدف نیز کاربردی بود. جامعة آماری پژوهش حاضر دختران مشغول به تحصیل در مدارس سمپاد شهر تهران در سال تحصیلی 1400-1399 بودند. در این میان، با استفاده از روش نمونه‌گیری دردسترس، پس از حذف پرسشنامه‌های ناقص، 300 نفر به‌عنوان نمونه نهایی انتخاب شدند و به پرسشنامه‌های مقیاس محبوبیت والدین (PPS)، باورهای فراشناختی کارترایت هاتون و ولز (MCQ-30)، مقیاس کمال‌طلبی (MPS) و طرحواره‌های ناسازگار اولیه (MPSQ) پاسخ دادند. به‌منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها از روش مدل‌یابی معادلات ساختاری و تحلیل چندسطحی در نرم‌افزار HLM استفاده شد. یافته‌های حاصل از آزمون مدل نشان داد اثر مستقیم محبوبیت والدین (22/0) و باورهای فراشناختی (21/0-) بر کمال‌طلبی مثبت به‌ترتیب مثبت و منفی، و اثر مستقیم محبوبیت والدین (47/0-) و باورهای فراشناختی (19/0) بر کمال‌طلبی منفی نیز به‌ترتیب منفی و مثبت است که در سطح 01/0 معنا‌دار بودند. طرحواره‌های ناسازگار اولیه با ضریب 49/0- بر محبوبیت والدین و با ضریب 23/0 بر باورهای فراشناختی در سطح 001/0 اثر معنا‌داری دارند. آثار غیرمستقیم نیز نشان داد طرحواره‌های ناسازگار اولیه با ضریب 15/0- به‌دلیل محبوبیت والدین و باورهای فراشناختی بر کمال‌طلبی مثبت و با ضریب (27/0) بر کمال‌طلبی منفی اثر داشتند. نتایج در حالت کلی نشان داد، مدل آزمون‌شده در مطالعة حاضر با مدل مفهومی اولیه برازش مناسب دارد و می‌توان از این مدل در کمال‌طلبی استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.22518126.1401.13.1.4.2

عنوان مقاله [English]

Structural Model of the Relationship between Early Maladaptive Schemas and Perfectionism in Gifted Teenagers: The Meditating Role of Metacognitive Beliefs and Popularity of Parents

نویسندگان [English]

Atefeh Mahdavi ¹
Gholam Ali Afrooz ²
Masoud Lavasani ³
zahra Naghsh ⁴

¹ Department of Psychology, Faculty of Literature and Human Sciences, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran.

² Department of Psychology and Education of Exceptional Children, Faculty of Psychology and Educational Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran.

³ Department of Educational Psychology and Counseling, Faculty of Psychology and Educational Sciences , University of Tehran, Tehran, Iran.

⁴ Department of Educational Psychology and Counseling, Faculty of Psychology and Educational Sciences , University of Tehran, Tehran, Iran.

چکیده [English]

The aim of this study was finding a structural model of the relationship between early maladaptive schemas and perfectionism in gifted teenagers: the mediating role of metacognitive beliefs and parental popularity. The method of the study was correlation based on structural equation modeling; moreover, it was a functional study. The population of this study was all girls attending SAMPAD schools in Tehran during the school year 2020-2021. Based on the available samples and after omitting incomplete questionnaires, 300 students were selected as the final sample, and the popularity of parents’ questionnaire (PPS), metacognitive beliefs questionnaire (MCQ-30), Perfectionism Scale (MPS), questionnaire of early maladaptive schemas (MPSQ) had been used as measurement tools. Collected data had been analyzed using structural equation modeling and multilevel analysis in the HLM software. Testing the model revealed that the direct effect of popularity of parents (0.22) and metacognitive beliefs (-0.21) on positive perfectionism was positive and negative, respectively, and the direct effect of popularity of parents (-0.47) and metacognitive beliefs (0/19) on negative perfectionism was negative and positive, respectively. Maladaptive schemas had effects of parent popularity and metacognitive beliefs with a coefficient of (-0.49) and (0.23), respectively, and a significance of 0.001. Indirect effects also showed that maladaptive schemas can cause positive perfectionism with a coefficient of (-0.15) with the mediating role of parent popularity and metacognitive beliefs and negative perfectionism with a coefficient of (0.27). Therefore, it can be concluded that the model tested in this study supports the theoretical model and this model can be used for perfectionism.

کلیدواژه‌ها [English]

Early Maladaptive Schemas
Perfectionism
Gifted Teenagers
Metacognitive Beliefs
Popularity of Parents

مراجع

اسدی، ر. (1392). بررسی رابطۀ رضامندی زوجیت والدین و میزان محبوبیت آن‌ها در نزد فرزندان با آسیب شنوایی و عادی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد روان‌شناسی و آموزش کودکان استثنایی، دانشکدۀ روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران.

اسدی، ر.، افروز، غ. ع.، غباری‌بناب، ب.، و قاسم‌زاده، س. (1394). رابطۀ رضایت زناشویی والدین با میزان محبوبیت آنان در نزد فرزندان با و بدون آسیب شنوایی. توانمندسازی کودکان استثنایی. 6(3)، 82-90.

آقایوسفی، ع. ر.، و امیرپور، ب. (1391). بررسی روایی و پایایی پرسشنامۀ طرحواره‌های ناسازگار اولیه در کودکان به روش تحلیل‌عاملی. مجلۀ پژوهنده. 17(5)، 271-265.

بازدار، خ.، و موسوی، ا. (1397). بررسی و تحلیل نقش طرحواره‌های ناسازگار اولیه و کمال‌گرایی منفی در پیش‌بینی طلاق عاطفی بین زوجین. زنان و خانواده. 13(43)، 56-44.

باغبان، ن.، و اندیشمند، و. (1396). نظریه‌های جدید شناسایی تیزهوشان و راه‌های آموزش آنان. رویکردهای پژوهشی در علوم اجتماعی. 2(10)، 148-138.

بشارت، م. ع.، عزیزی، ک.، و حسینی، ا. (1389). رابطۀ کمال‌گرایی والدین با سبک‌های فرزندپروری. پژوهش در نظام‌های آموزشی، 4(8)، 21-10.

بشارت، م.ع.، میرجلیلی، ر.، و بهرامی، ه. (1394). نقش واسطه‌ای باورهای فراشناختی و نارسایی تنظیم شناختی هیجان در رابطۀ بین کمال‌گرایی شناختی و نگرانی در بیماران مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر. اصول بهداشت روانی. 17(3)، 122-115.

جاجرمی، م.، و زحمتکش، ز. (1394). مقایسۀ باورهای فراشناختی و کمال‌گرایی در افراد دارای اختلال وسواس اجباری با افراد عادی. پژوهشنامۀ تربیتی. 10(43)، 36-25.

جمشیدی، ب.، حسین چاری، م.، حقیقت، ش.، و رزمی، م. ر. (1387). اعتبار مقیاس جدید کمال‌گرایی. مجلۀ علوم رفتاری. 3(1)، 43-35.

سالاری‌فر، م. ح. (1391). باورهای فراشناختی، بازدارنده یا تسهیل‌کنندۀ نگرانی و خودتنظیمی تحصیلی. پایان‌نامۀ دکتری روان‌شناسی عمومی، دانشکدۀ علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شهید بهشتی.

سلمان‌پور، ح.، فرید، ا.، سلمان‌پور، ص.، و قاسم‌زاده، ا. (1393). رابطۀ طرحواره‌های ناسازگار اولیه با کمال‌گرایی: آزمون یک الگوی علی. پژوهش‌های نوین روان‌شناختی. 9(35)، 29-12.

شافران، ر.، اگان، و س.، تریسی، و. (1399). غلبه بر کمال‌خواهی (سارا کمالی و فروغ ادریسی، مترجمان)، تهران: ارجمند.

شیرین‌زاده دستگیری، ص.، گودرزی، م. ع.، رحیمی، چ.، و نظیری، ق. (1387). بررسی ساختار عاملی، روایی و اعتبار پرسشنامۀ فراشناخت 30 سؤالی. مجلۀ روان‌شناسی. 12(4)، 461-445.

عابدینی مزرعه، س.، افروز، غ. ع.، باغداساریانس، آ.، و تجلی، پ. (1397). رابطۀ رضایت‌مندی زوجیت و محبوبیت والدین با پیشرفت تحصیلی فرزندان. مجلۀ دانشکدۀ پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد. 61(1)، 166-154.

گودرزی، ن.، خسروی، ز.، و دهشیری، غ. ر. (1395). طرحواره‌های ناسازگار اولیه و باورهای فراشناختی در افراد مبتلا به اختلال وسواسی-اجباری، اختلال شخصیت وسواسی-اجباری و گروه بهنجار. روان‌شناسی بالینی. 8(3)، 51-34.

مرادی، م.، و فقیهی، ع. ن. (1396). رابطۀ پیوند والدینی با طرحواره‌های ناسازگار اولیه. پژوهشنامۀ اسلامی زنان و خانواده. 5(8)، 44-23.

ممقانی، ج.، افروز، غ. ع.، غباری بناب، ب.، و قاسم‌زاده، س. (1398). رابطۀ خلاقیت با نشاط معنوی، میزان محبوبیت والدین، سبک‌های فرزندپروری و ویژگی‌های شناختی در دانش‌آموزان تیزهوش. فصلنامۀ پژوهش‌های نوین روان‌شناختی. 14(56)، 270-244.

نظری، ف.، کاکاوند، ع. ر.، و مشهدی فراهانی، م. (1394). رابطۀ طرحواره‌های ناسازگار اولیه با شیوه‌های فرزندپروری مادران و اختلال‌های بیرونی‌شدۀ فرزندانشان. روان‌شناسی کاربردی. 2(4)، 29-12.

References

Bailey, R., & Wells, A. (2015). Metacognitive beliefs moderate the relationship between catastrophic misinterpretation and health anxiety. Journal of Anxiety Disorders, 34(4), 8-14.

Beck, J. S. (2011). Cognitive therapy: Basics and beyond. New York: Guilford Press.

Boone, L., Braet, C., Vandereycken, W., & Claes, L. (2013). Are maladaptive schema domains and perfectionism related to body image concerns in eating disorder patients? European Eating Disorders Review, 21(1), 45-51.

Camadan, F. (2010). Predicting the students’ perfectionism from their parents’ perfectionism. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 2(2), 4260-4265.

Closson, L. M., & Boutilier, R. R. (2017). Perfectionism, academic engagement, and procrastination among undergraduates: The moderating role of honors student status. Learning and Individual Differences, 57(2), 157-162.

D'Onofrio, J. (2019). Examining early maladaptive schemas, depression, and health behaviors. Ph.D. Dissertation of psychology. Faculty of Psychology, Rowan University, New Jersey.

Dozois, D. J., & Beck, A. T. (2008). Cognitive schemas, beliefs and assumptions. In Risk factors in depression (pp. 119-143). Netherlands: Elsevier.

Esnaola, I., Sesé, A., Antonio‐Agirre, I., & Azpiazu, L. (2020). The development of multiple self‐concept dimensions during adolescence. Journal of Research on Adolescence, 30(4), 100-114.

Flanagan, J. (2018). Joanna Simpson and Meagan Glover Adams: Understanding Gifted Adolescents: Accepting the Exceptional. Journal of Youth and Adolescents, 47(6), 17-47.

Flavell, J. H. (1979). Metacognition and cognitive monitoring: A new area of cognitive–developmental inquiry. American Psychologist, 34(10), 906-919.

Gibson, M., & Francis, A. J. (2019). Intergenerational Transfer of Early Maladaptive Schemas in Mother–Daughter Dyads, and the Role of Parenting. Cognitive Therapy and Research, 43(4), 737-747.

Grøtte, T., Solem, S., Vogel, P. A., Güzey, I. C., Hansen, B., & Myers, S. G. (2015). Metacognition, responsibility, and perfectionism in obsessive–compulsive disorder. Cognitive Therapy and Research, 39(1), 41-50.

Hill, R. W., Huelsman, T. J., Furr, R. M., Kibler, J., Vicente, B. B., & Kennedy, C. (2004). A new measure of perfectionism: The Perfectionism Inventory. Journal of Personality Assessment, 82(1), 80-91.

Kannis-Dymand, L., Hughes, E., Mulgrew, K., Carter, J. D., & Love, S. (2020). Examining the roles of metacognitive beliefs and maladaptive aspects of perfectionism in depression and anxiety. Behavioral and Cognitive Psychotherapy, 48(4), 1-12.

Kaya, Y., & Aydin, A. (2020). The Mediating Role of Early Maladaptive Schemas in the Relationship between Attachment and Mental Health Symptoms of University Students. Journal of Adult Development, 52(2), 1-10.

Klibert, J., Lamis, D. A., Naufel, K., Yancey, C. T., & Lohr, S. (2015). Associations between perfectionism and generalized anxiety: Examining cognitive schemas and gender. Journal of Rational-Emotive & Cognitive-Behavior Therapy, 33(2), 160-178.

Kuru, E. (2019). The role of metacognitive beliefs and schemas in social anxiety disorder. Klinik Psikofarmakoloji Bulteni, 29(5), 62-62.

Láng, A. (2015). Machiavellianism and early maladaptive schemas in adolescents. Personality and Individual Differences, 87(1), 162-165.

Lee, D. (2007). Maladaptive cognitive schemas as mediators between perfectionism and psychological distress. Ph.D. Dissertation of clinical psychology. Faculty of psychology, Florida State University, USA.

MacBeth, A., Gumley, A., Schwannauer, M., Carcione, A., McLeod, H. J., & Dimaggio, G. (2016). Metacognition in first episode psychosis: Item level analysis of associations with symptoms and engagement. Clinical psychology & psychotherapy, 23(4), 329-339.

Mendaglio, S. (2002). Heightened multifaceted sensitivity of gifted students: Implications for counseling. Journal of Secondary Gifted Education, 14(2), 72-82.

Meyer, A., & Wissemann, K. (2020). Controlling parenting and perfectionism is associated with an increased error-related negativity (ERN) in young adults. Social Cognitive and Affective Neuroscience, 15(1), 87-95.

Mofield, E. L., & Parker Peters, M. (2015). The relationship between perfectionism and over excitabilities in gifted adolescents. Journal for the Education of the Gifted, 38(4), 405-427.

Mofield, E., & Parker Peters, M. (2019). Understanding underachievement: Mindset, perfectionism, and achievement attitudes among gifted students. Journal for the Education of the Gifted, 42(2), 107-134.

Parker, W. D., & Mills, C. J. (1996). The incidence of perfectionism in gifted students. Gifted Child Quarterly, 40(4), 194-199.

Rasmussen, S. A., Elliott, M., & O’Conner, R. C. (2012). Psychological distress and perfectionism in recent suicide attempters: The role of behavioral inhibition and activation. Personality and Individual Differences, 52(2), 680- 685.

Rijkeboer, M. M., & de Boo, G. M. (2010). Early maladaptive schemas in children: Development and validation of the schema inventory for children. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 41(2), 102-109.

Soenens, B., & Vansteenkiste, M. (2019). Are parents responsible for the rise of perfectionism? Comment on Curran and Hill. Psychological Bulletin, 145(4), 430-432.

Sternberg, R. J. (2010). College admissions for the 21^st century. Cambridge, MA: Harvard University Press.

Stevens, R. C., Hsieh‐Wilson, L. C., Santarsiero, B. D., Wedemayer, G. J., Spiller, B., Wang, L. H. & Schultz, P. G. (1996). Structural studies of catalytic antibodies. Israel journal of chemistry, 36(2), 121-132.

Stricker, J., Buecker, S., Schneider, M., & Preckel, F. (2020). Intellectual giftedness and multidimensional perfectionism: A meta-analytic review. Educational Psychology Review, 32(2), 391-414.

Wells, A. (2011). Metacognitive therapy for anxiety and depression. New York: Guilford press. ‌

Wells, A., Cartwright-Hatton, S. (2004). A short form of the metacognitions questionnaire: properties of the MCQ-30. Behavior Research and Therapy, 42(3). 385-396.

Zeynel, Z., & Uzer, T. (2020). Adverse childhood experiences lead to trans-generational transmission of early maladaptive schemas. Child Abuse & Neglect, 99(4), 104235-104250.