اثربخشی کیفیت زندگی‌درمانی بر استرس ادراک‌شده و سرمایۀ روان‌شناختی زنان مراقب سالمند شهرستان اردستان

شفق, فرزانه; یوسفی, زهرا; منشئی, غلامرضا

doi:10.22059/japr.2023.343902.644287

اثربخشی کیفیت زندگی‌درمانی بر استرس ادراک‌شده و سرمایۀ روان‌شناختی زنان مراقب سالمند شهرستان اردستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری، گروه مشاوره و راهنمایی، دانشکدۀ روان‌شناسی و علوم تربیتی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.

² استادیار، گروه روان شناسی بالینی ، دانشکدۀ روان شناسی و علوم تربیتی، واحد اصفهان(خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.

³ دانشیار، گروه روان شناسی بالینی، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.

10.22059/japr.2023.343902.644287

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی کیفیت زندگی‌درمانی بر استرس ادراک‌شده و سرمایۀ روان‌شناختی زنان مراقب سالمند شهرستان اردستان انجام گرفت. روش پژوهش نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه گواه بود. جامعۀ آماری پژوهش حاضر را زنان مراقب سالمند شهرستان اردستان در شش‌ماهۀ اول سال 1399 تشکیل دادند که در خانوادۀ خود از سالمند مراقبت می‌کردند. در این پژوهش 30 زن مراقب سالمند با روش نمونه‌گیری دردسترس انتخاب و به شیوۀ تصادفی در گروه‌های آزمایش و گواه جای‌دهی شدند (هر گروه 15 زن). گروه آزمایش مداخلۀ کیفیت زندگی‌درمانی گروهی را طی دو ماه در 8 جلسۀ 75 دقیقه‌ای دریافت کردند. پیش‌آزمون قبل از اجرای مداخله و پس‌آزمون پس از اتمام مداخله اجرا شد. پرسشنامه‌های مورد استفاده در این پژوهش شامل مقیاس استرس ادراک‌شده (کوهن، کاکارک و مرملستین، 1983) (PSS) و پرسشنامۀ سرمایۀروان‌شناختی (لوتانز و اولیو، 2007) (PCQ) بود. داده‌های پژوهش به شیوۀ تحلیل کوواریانس با نرم‌افزار آماری SPSS₂₃ تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد کیفیت زندگی‌درمانی بر استرس ادراک‌شده (0001>P؛ 50/0=Eta؛ 31/41=F) و سرمایۀ روان‌شناختی (0001>P؛ 55/0=Eta؛ 91/46=F) زنان مراقب سالمند تأثیر معنادار دارد. براساس یافته‌های پژوهش می‌توان نتیجه گرفت کیفیت زندگی‌درمانی با آموزش ارتباط با اعضای خانواده، حمایت و پذیرش اعضا و آموزش جایگزین‌سازی افکار غیرمنطقی با افکار منطقی می‌تواند به‌عنوان یک درمان کارآمد برای کاهش استرس ادراک‌شده و بهبود سرمایۀ روان‌شناختی زنان مراقب سالمند مورد استفاده قرار گیرد.
دارد (001/0>p). ب

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Efficacy Quality of Life Therapy on the Perceived Stress and Psychological Capital in the Female Caregivers of the Elderly in the Town of Ardestan

نویسندگان [English]

Farzaneh Shafagh ¹
Zahra Yousefi ²
Gholamreza Manshaei ³

¹ Department of Counseling and Guidance, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Isfahan Branch (Khorasgan), Islamic Azad University, Isfahan, Iran.

² Department of Clinical Psychology, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Isfahan Branch (Khorasgan), Islamic Azad University, Isfahan, Iran.

³ Department of Clinical Psychology, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Isfahan Branch (Khorasgan), Islamic Azad University, Isfahan, Iran.

چکیده [English]

The objective of the current study was to examine the efficacy of life therapy in reducing the perceived stress and increase psychological capital among female caregivers of the elderly in Ardestan. The research method was quasi-experimental, utilizing a control group, pretest, and posttest. The statistical population of the current research consisted of female caregivers of the elderly in the town of Ardestan during the first six months of 2020 who were responsible for an elderly member of their family. A total of 30 female caregivers of the elderly were randomly assigned to the experimental and control groups, each consisting of 15 women, using the available sampling method. Over the course of two months, the experimental group was subjected to eight sessions of quality of life therapy, each lasting seventy-five minutes. The pretest was administered prior to the intervention, and the posttest was administered subsequent to it. In this study, the Perceived Stress Scale (PSS) (Cohen, Kamarck, Mermelstein, 1983) and the Psychological Capital Questionnaire (PCQ) (Luthans, Avoliveand, 2007) were implemented. The data from the study were analyzed through Covariance via SPSS23 software. The results showed quality of life therapy has significant effect on the perceived stress (F=41.31; Eta=0.50; P<0001) and psychological capital (F=46.91; Eta=0.55; P<0001) in female caregivers of the elderly. According to the findings of the present study it can be concluded that quality of life therapy can be employed as an effective therapy to reduce perceived stress and enhance psychological capital in female caregivers of the elderly. This can be achieved by training family members’ communication, members’ support and acceptance, and the replacement of irrational thoughts with rational thoughts.

کلیدواژه‌ها [English]

Female Caregivers of the Elderly
Perceived Stress
Psychological Capital
Quality of Life Therapy

مراجع

حسینی، م. ع.، فلاحی خشکناب، م.، محمدی شاهبلاغی، ف.، محمدظاهری آرتیمانی، س.، رضاسلطانی، پ.، خانجانی، م. س. (1395). تأثیر برنامۀ ذهن‌آگاهی بر استرس درک شدۀ مراقبان خانوادگی سالمندان مبتلا به آلزایمر. مجلۀ روان‌پرستاری. ۴(۳)، 7-۱. http://ijpn.ir/article-1-837-fa.html

حیدریان، م.، و عیسی‌نژاد، ا. (1399). اثربخشی درمان مبتنی بر بهبود کیفیت زندگی بر عملکرد و کیفیت زندگی خانوادۀ آزادگان. روان‌شناسی نظامی. 11(44)، 59-45. https://dorl.net/dor/20.1001.1.25885162.1399.11.44.4.4

سعادت، س.، اصغری، ف.، و جزایری، ر. (1394). رابطۀ خودکارآمدی تحصیلی با استرس ادراک‌شده، راهبردهای مقابله‌ای و حمایت‌های اجتماعی ادراک‌شده در دانشجویان دانشگاه گیلان. مجلۀ ایرانی آموزش در علوم پزشکی. 15(12)، 78-67. http://ijme.mui.ac.ir/article-1-3531-fa.html

فرازمند، م.، و ابراهیمی، س. (1397). اثربخشی کیفیت زندگی‌درمانی بر فرسودگی زناشویی و پریشانی روان‌شناختی زنان نابارور. مجلۀ دانشکدۀ پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد. 61(1)، 329-320. https://doi.org/10.22038/mjms.2019.15078

قدم‌پور، ع.، حیدریانی، ل.، و برزگربفرویی، م. (1398). اثربخشی درمان مبتنی بر بهبود کیفیت زندگی بر بهزیستی ذهنی، تاب‌آوری و رضایت زناشویی همسران جانبازان. مجلۀ طب نظامی. 21(2)، 31-22. https://militarymedj.bmsu.ac.ir/article_1000798.html?lang=fa

کریمی، ز.، رضایی، ن.، شکیبا، م.، و نویدیان، ع. (1399). تأثیر مشاورۀ گروهی مبتنی بر کیفیت زندگی‌درمانی، بر واکنش‌های روان‌شناختی مراقبان خانوادگی معتادان. حیات. ۲۶(۲)، ۱۷۷-۱۶۳. http://hayat.tums.ac.ir/article-1-2681-fa.html

نجارزادگان، ف.، و فرهادی، ه‍. (1398). اثربخشی کیفیت زندگی درمانگری بر مهارت‌های ارتباطی، اعتیاد به فضای مجازی، رضایت زناشویی و خودنظم‌جویی هیجانی در زوجین. فصلنامۀ علوم روان‌شناختی. ۱۸(۷۴)، ۲۵۶-۲۴۷. http://psychologicalscience.ir/article-1-252-fa.html

نریمانی، م.، شاه‌محمدزاده، ی.، امیدوار، ع.، و امیدوار، خ. (1393). مقایسۀ سرمایۀ روان‌شناختی و سبک‌های عاطفی در بین دانش‌آموزان پسر با و بدون ناتوانی یادگیری. مجلۀ ناتوانی‌های یادگیری. 4(1)، 118-100. https://jld.uma.ac.ir/article_220.html

یوسف‌وند، م.، رجبی، ه‍.، حسنوند، ب.، و یوسف‌وند، م. (1397). اثربخشی کیفیت زندگی‌درمانی در تغییر سطح تاب‌آوری روان‌شناختی و خودتعیینی دانش‌آموزان دختر افسرده. فصلنامۀ روان‌شناسی تربیتی. 33(3)، 43-30. https://psyedu.tonekabon.iau.ir/article_673553.html

Akgun-Citak, E., Attepe-Ozden, S., Vaskelyte, A., van Bruchem-Visser, R. L., Pompili, S., Kav, S., ... & Mattace-Raso, F. U. (2020). Challenges and needs of informal caregivers in elderly care: Qualitative research in four European countries, the TRACE project. Archives of Gerontology and Geriatrics, 87, 103-109. https://doi.org/10.1016/j.archger.2019.103971

Carney, T., Yager, J., Maguire, S., & Touyz, S. W. (2019). Involuntary treatment and quality of life. Psychiatric Clinics of North America, 42(2), 299-307. https://doi.org/10.1016/j.psc.2019.01.011

Cohen, S., Kamarak, T., Mermelstein, R. (1983). A global measure of perceived stress. Journal Health Social Behavior, 24(4), 385-396. https://doi.org/10.2307/2136404

Emond, M., Eycke, K. T., Kosmerly, S., Robinson, A. L., Stillar, A., & Blyderveen, S. (2016). The effect of academic stress and attachment stress on stress-eaters and stress-undereaters. Appetite, 100, 210-215. https://doi.org/10.1016/j.appet.2016.01.035

Farazmand, M., & Ebrahimi, S. (2019). Effectiveness of quality of life therapy on marital burnout and psychological distress in the infertile women. Medical Journal of Mashhad University of Medical Sciences, 61(1), 320-329. https://doi.org/10.22038/mjms.2019.15078 (In Persian)

Frisch, M. I. B. (2006). Quality of life therapy. New Jersey: John Wiley & Sons Press. https://doi.org/10.1002/9781118468197.ch27

Geva, N., Defrin, R. (2018). Opposite effects of stress on pain modulation depend on the magnitude of individual stress response. The Journal of Pain, 19(4), 360-371. https://doi.org/10.1016/j.jpain.2017.11.011

Ghadampour, E., Heydariani, L., & Barzegar Bofroei, M. (2019). The effectiveness of quality of life therapy on psychological well-being, resiliency, marital satisfaction in wives of veterans. Journal of Military Medicine, 21(1), 22-31. https://militarymedj.bmsu.ac.ir/article_1000798.html?lang=fa (In Persian)

Ghorbani, N., Bing, M. N., Watson, P. J., Davison, H. K., & Mack, D. A. (2002). Self-reported emotional intelligence: Construct similarity and functional dissimilarity of higher-order processing in Iran and the United States. International Journal of Psychology, 37(5), 297-308. https://doi.org/10.1080/00207590244000098

Guberman, G., Lavoie, J. P., Blein, L., & Olazabal, I. (2012). Baby Boomcaregivers: Care in the age of individualization. The Gerontologist, 52(2), 210–218. https://doi.org/10.1093/geront/gnr140

Guo, L., Decoster, S., Babalola, M.T., De Schutter, L., Garba, O.A., Riisla, K. (2018). Authoritarian leadership and employee creativity: The moderating role of psychological capital and the mediating role of fear and defensive silence. Journal of Biusiness Research, 92, 219-230. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2018.07.034

Heydarian, M., & Isanezhad, O. (2021). The impact of treatment based on improving quality of life on the performance and quality of life of the families of prisoners released. Scientific Journal of Military Psychology, 11(44), 45-59. https://dorl.net/dor/20.1001.1.25885162.1399.11.44.4.4 (In Persian)

Hosseini, MA., Fallahi Khoshknab, M., Mohammadi Shahbolaghi, F., Mohammad Zaheri, S., Soltani, P., & Khanjani, M. S. (2016). The effect of mindfulness program on the perceived stress of family caregivers of elderlies with alzheimer’s disease. Iranian Journal of Psychiatric Nursing, 4(3), 1-7. http://ijpn.ir/article-1-837-fa.html (In Persian)

Jankovic, M., Sijtsema, J. J., Reitz, A. K., Masthoff, E. D., & Bogaerts, S. (2021). Workplace violence, post-traumatic stress disorder symptoms, and personality. Personality and Individual Differences, 168, 110-114. https://doi.org/10.1016/j.paid.2020.110410

Kang, S. W., & Marks, N. F. (2014). Marital strain exacerbates health risks of filial caregiving: Evidence from the 2005 National Survey of midlife in the United States. Journal of Family Issues, 36, 105-110. https://doi.org/10.1177/0192513X14526392

Karimi, Z., Rezaee, N., Shakiba, M., Navidian, A. (2020). The effect of group counseling based on quality of life therapy on psychological reactions in family caregivers of addicts. Journal of Hayat, 26(2), 163-177. http://hayat.tums.ac.ir/article-1-2681-fa.html (In Persian)

Liao, M., Fang, F., Liu, G., Zhang, Y., Deng, C., & Zhang, X. (2020). Influencing factors and correlation of anxiety, psychological stress sources, and psychological capital among women pregnant with a second child in Guangdong and Shandong Province. Journal of Affective Disorders, 264, 115-122. https://doi.org/10.1016/j.jad.2019.11.148

Lu, N., Liu, J., & Lou, V. W. Q. (2015). Caring for frail elders with musculoskeletal conditions and family caregivers’ subjective well-being: The role of multidimensional caregiver burden. Archives of Gerontology and Geriatrics, 61(3), 411-418. https://doi.org/10.1016/j.archger.2015.07.002

Maghsoudi, R., Shapka, J., & Wisniewski, P. (2020). Examining how online risk exposure and online social capital influence adolescent psychological stress. Computers in Human Behavior, 113, 1064-1068. https://doi.org/10.1016/j.chb.2020.106488

Najarzadegan, F., & Farhadi, H. (2019). The effectiveness of quality of life therapy on communication skills, addiction to cyberspace, marital satisfaction, and emotional self-regulation in couples. Journal of Psychological Science, 18(74), 247-256. http://psychologicalscience.ir/article-1-252-fa.html (In Persian)

Narimani, M., Shahmihammadzadeh, Y., Omidvar, A., & Omidvar, K. H. (2014). A comparison of psychological capital and affective styles in students with learning disorder and normal students. Journal of Learning Disabilities, 4(1), 100-118. https://jld.uma.ac.ir/article_220.html (In Persian)

Poots, A., & Cassidy, T. (2020). Academic expectation, self-compassion, psychological capital, social support and student wellbeing. International Journal of Educational Research, 99, 101-105. https://doi.org/10.1016/j.ijer.2019.101506

Rezende, G., Gomes, C. A., Rugno, F. C., Eva, G., Lima, N. K. C., & De Carlo, M. M. (2017). Burden on family caregivers of the elderly in oncologic palliative care. European Geriatric Medicine, 8(4), 337-341. https://doi.org/10.1016/j.eurger.2017.06.001

Saadat, S., Asghari, F., & Jazayeri, R. (2015). The relationship between academic self-efficacy with perceived stress, coping strategies and perceived social support among students of University of Guilan. Iranian Journal of Medical Education, 15(12), 67-78. http://ijme.mui.ac.ir/article-1-3531-fa.html (In Persian)

Sladek, M. R., Doane, L. D., Luecken, L. J., & Eisenberg, N. (2016). Perceived stress, coping, and cortisol reactivity in daily life: A study of adolescents during the first year of college. Biological Psychology, 117, 8-15. https://doi.org/10.1016/j.biopsycho.2016.02.003

Soto-Rubio, A., Pérez-Marín, M., Barreto, P. (2017). Frail elderly with and without cognitive impairment at the end of life: Their emotional state and the wellbeing of their family caregivers. Archives of Gerontology and Geriatrics, 73, 113-119. https://doi.org/10.1016/j.archger.2017.07.024

Tsaur, S., Hsu, F., & Lin, H. (2019). Workplace fun and work engagement in tourism and hospitality: The role of psychological capital. International Journal of Hospitality Management, 81, 131-140. https://doi.org/10.1016/j.ijhm.2019.03.016

Vallet, H., Moïsi, L., Thomas, C., Guidet, B., & Boumendil, A. (2019). Acute critically ill elderly patients: What about long term caregiver burden? Journal of Critical Care, 54, 180-184. https://doi.org/10.1016/j.jcrc.2019.08.028

Yang, Z., Jia, H., Lu, Y., Liu, S., Dai, M., & Zhang, H. (2021). Prevalence and related factors of depression and anxiety in a cohort of Chinese elderly caregivers in the nursing home. Journal of Affective Disorders, 295, 1456-1461. https://doi.org/10.1016/j.jad.2021.09.026

Ye, X., Ren, S., Li, X., & Wang, Z. (2020). The mediating role of psychological capital between perceived management commitment and safety behavior. Journal of Safety Research, 72, 29-40. https://doi.org/10.1016/j.jsr.2019.12.004

Yousefvand, M., Rajabi, H., Hasanvand, B., & Yousefvand, M. (2018). Effectiveness of quality of life therapy on the psychological resilience and self-determination in depressed girls high school students of Khorramabad. Journal of Educational Psychology, 33(3), 30-43. https://psyedu.tonekabon.iau.ir/article_673553.html (In Persian)

Yu, Y., Shen, M., Niu, L., Liu, Y., Xiao, S., & Tebes, J. K. (2022). The relationship between clinical recovery and personal recovery among people living with schizophrenia: A serial mediation model and the role of disability and quality of life. Schizophrenia Research, 239, 168-175. https://doi.org/10.1016/j.schres.2021.11.043