نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• ریحانه نوری نژاد ¹
• افضل السادات حسینی ²

¹ گروه روان‌شناسی‌تربیتی، دانشکدۀ روان‌شناسی و علوم‌تربیتی، واحدتهران، دانشگاه تهران،تهران،ایران.

² استاد، گروه روان‌شناسی تربیتی، دانشکدۀ روان‌شناسی و علوم‌تربیتی، واحدتهران، دانشگاه تهران،تهران،ایران.

چکیده

این پژوهش با هدف بررسی بازنمایی‌های بصری از مفهوم خداوند در نقاشی‌های دختران ایرانی پایه‌های اول تا سوم ابتدایی در سال تحصیلی ۱۴۰۳–۱۴۰۴ در شهر تهران انجام شد. ابتدا با رویکرد کیفی و روش تحلیل مضمون، مجموعاً ۲۴۶ نقاشی گردآوری و به صورت کیفی بررسی شد. سپس برای تحلیل کمی رنگ‌های غالب در نقاشی‌ها، از زبان برنامه‌نویسی پایتون استفاده گردید. پردازش تصاویر با کتابخانه اوپن‌سی‌وی ، خوشه‌بندی رنگ‌ها با الگوریتم کی‌مینز از کتابخانه سای‌کیت‌لِرن و ترسیم پالت‌های رنگی با مت‌پلات‌لیب و سی‌بورن انجام گرفت. همچنین از مدل ازپیش‌آموزش‌دیده رِزنت ۵۰ برای استخراج ویژگی‌های بصری پیشرفته بهره گرفته شد تا تحلیل‌های دقیق‌تری فراهم آید. یافته‌ها نشان داد که کودکان در بازنمایی‌های خود از خداوند از نمادهایی چون نور، ابر، چهره انسانی، فرشته و عناصر طبیعی بهره می‌گیرند که بازتابی از باورهای دینی، تجربه زیسته و زمینه فرهنگی آنان است. در پایه‌های پایین‌تر، تصویرسازی‌ها بیشتر عینی و در پایه‌های بالاتر، بازنمایی‌ها نمادین‌تر می‌شود. رنگ‌های احساسی و نمادهای عاطفی در نقاشی‌ها حضور پررنگی دارند که نشان‌دهنده نقش پایدار مؤلفه‌های عاطفی در تجربه دینی کودکان است. این پژوهش ضمن تأکید بر زمینه فرهنگی ایرانی، افق‌های نوینی برای مطالعات تطبیقی در جوامع غیرغربی گشوده و بر لزوم بازنگری در مدل‌های صرفاً شناخت‌محور تأکید می‌کند.

کلیدواژه‌ها

• بازنمایی خدا
• نقاشی کودکان
• تحلیل مضمون
• تحول دینی
• رشد شناختی

عنوان مقاله [English]

Thematic Analysis and Examination of Transformational Trends in the Conceptual Representation of God in Paintings by Iranian Girls in First to Third Grades of Elementary School

نویسندگان [English]

• Reyhaneh Noorinezhad ¹
• Afzal Sadat Hosseini ²

¹ Department of Educational Psychology, Faculty of Psychology and Education , Tehran Branch, Tehran University, Tehran , Iran.

² Professor, Department of Educational Psychology, Faculty of Psychology and Education , Tehran Branch, Tehran University, Tehran , Iran.

چکیده [English]

This study aimed to investigate visual representations of the concept of God in drawings by Iranian girls in grades 1 to 3 during the 2024–2025 academic year in Tehran. Using a qualitative thematic analysis, 246 drawings were collected and examined. For quantitative analysis of dominant colors, Python was utilized with OpenCV for image processing, k-means clustering via scikit-learn, and color palettes plotted using Matplotlib and Seaborn. The pre-trained ResNet50 model was also employed to extract advanced visual features. Results revealed that children depicted God through symbols such as light, clouds, human faces, angels, and natural elements, reflecting their religious beliefs, experiences, and cultural context. Younger children’s drawings were more concrete, while older children’s representations were more symbolic. Emotional colors and affective symbols were prominent, indicating the important role of emotional factors in children’s religious experiences. This research highlights the Iranian cultural context, offers new perspectives for comparative studies in non-Western societies, and calls for revising purely cognitive models of religious development.

کلیدواژه‌ها [English]

• Children painting
• Cognitive growth
• Religious development
• Representation of God
• Thematic analysis