اثربخشی برنامۀ تحلیل رفتار کاربردی بر مهارت‌های اجتماعی و هیجانی کودکان درخودمانده

شکوهی راد, مریم; رحیم زاده, سوسن

doi:10.22059/japr.2023.337714.644173

اثربخشی برنامۀ تحلیل رفتار کاربردی بر مهارت‌های اجتماعی و هیجانی کودکان درخودمانده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ کارشناس ارشد، گروه روان‌شناسی، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی ، واحد تنکابن، دانشگاه آزاد اسلامی، مازندران ، ایران

² استادیار، گروه روان‌شناسی، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، واحد تهرا‌ن‌جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

10.22059/japr.2023.337714.644173

چکیده

هدف: با هدف دستیابی به روشی مؤثر برای بهبود و افزایش مهارت‌های اجتماعی، ارتباطی و زندگی روزمرۀ کودکان درخودمانده، پژوهش حاضر به بررسی روش تحلیل رفتار کاربردی بر مهارت‌های اجتماعی و هیجانی این کودکان پرداخت. روش: پژوهش از نظر هدف کاربردی و از لحاظ گردآوری اطلاعات، نیمه‌آزمایشی با گروه کنترل و آزمایش و مدل تحلیل کوواریانس بود. جامعۀ آماری این پژوهش را 48 نفر از پسران داوطلب 4 تا 11 سالۀ درخودماندۀ سال 1400-1399 ساکن شهر تهران تشکیل دادند که از میان آن‌ها، 24 نفر انتخاب و در دو گروه کنترل و آزمایش (هر گروه 12 نفر) قرار گرفتند. برای جمع‌آوری داده‌های پژوهش، از پرسشنامۀ سنجش مهارت‌های اجتماعی و هیجانی کودکان پیش‌دبستانی (KIST) استفاده شد. برنامۀ تحلیل رفتار کاربردی در هشت جلسۀ یک‌ساعته و هفته‌ای دو بار به شکل انفرادی برای گروه آزمایش اجرا شد. یافته‌ها: تجزیه و تحلیل داده‌ها با نرم‌افزار SPSS-24 و روش تحلیل کوواریانس چندمتغیره انجام گرفت. یافته‌ها نشان داد برنامۀ تحلیل رفتار کاربردی، تأثیر معناداری بر مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی کودکان درخودمانده دارد و زندگی روزمرۀ آن‌ها را بهبود می‌بخشد (05/0> p). نتیجه‌گیری: نتایج در مرحلۀ پیگیری نشان داد تأثیر برنامۀ تحلیل رفتار کاربردی بر مهارت‌های اجتماعی و هیجانی کودکان درخودمانده از ثبات و پایداری برخوردار بوده، اما مهارت‌های ارتباطی نسبت به پس‌آزمون کاهش داشته است.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.22518126.1402.14.1.8.3

عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of an Applied Behavior Analysis Program on Autistic Children’s Emotional and Social Skills

نویسندگان [English]

Maryam Shokoohirad ¹
Susan Rahim Zadeh ²

¹ Department of Psychology, Faculty of Psychology and Educational Science, Tonekabon Branch, Islamic Azad University, Mazandaran, Iran

² 2. Assistant Professor of Psychology, Faculty of Psychology and Educational Science, Tehran South Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

چکیده [English]

With the aim of achieving a method to develop and increase the social, communication, and daily life skills of independent children, the present researcher investigated the effect of the applied behavior analysis method on these children’s social and emotional skills. In terms of purpose and data acquisition, the research was applied and semi-experimental, with control and experimental groups and a covariance analysis model. This study’s statistical population consisted of 48 volunteer boys aged 4 to 11 years old who resided in Tehran between 2020 and 2021. Of this population, 24 boys were selected and assigned to two control and experimental groups (12 individuals in each group). For data collection, the Social and Emotional Skills Questionnaire for Preschoolers (KIST) was utilized. Individually, the applied behavior analysis program was administered to the experimental group in 8 one-hour sessions twice per week. Using SPSS-24 software and multivariate covariance analysis, the data were analyzed. The results demonstrated that the applied behavior analysis program improved the social and communication skills of bereaved children as well as their day-to-day functioning (p<0.05). The effects of the applied behavior analysis program on the social and affective skills of the children were stable and stable in the follow-up phase, whereas the communication skills decreased compared to the post-test.

کلیدواژه‌ها [English]

Applied Behavior Analysis Program
Autism
Social and Communication Skills

مراجع

احمدی، ج.، صفری، ط.، عرب بافرانی، ح.، همتیان، ز.، و خلیلی، ز. (۱۳۹۳). اثربخشی بازی نقش و تحلیل رفتار کاربردی: افزایش رفتارهای اجتماعی در کودکان درخودماندگی. تحقیقات علوم رفتاری.12(3)، 359-351.

برند، ح.، و ابراهیم‌پور، م. (1395). تأثیر آموزش تحلیل رفتار کاربردی بر بهبود رشد کلامی و مهارت‌های اجتماعی کودکان درخودماندگی. اولین کنفرانس بین‌المللی نوآوری و تحقیق در علوم تربیتی. مدیریت و روان‌شناسی. 25 خرداد، 1395 تهران.

پوشنه، ک.، و آبشناسان، س. (1396). مقایسۀ تأثیر روش‌های تحلیل رفتار کاربردی با روش پاسخ‌محور و تلفیقی بر افزایش خزانۀ واژگان کودکان با اختلال طیف درخودماندگی چهار تا شش‌ساله. فصلنامۀ کودکان استثنایی. ۱۷(۱)، ۱46-۱37.

تازیکه، ط.، افروز، غ. ع.، و قاسم‌زاده، س. (1394). اثربخشی اسب‌سواری درمانی بر مهارت‌های اجتماعی کودک دارای اوتیسم. فصلنامۀ تعلیم و تربیت استثنایی. 1(129)، 38-33.

تفرشی، ف.، محمدی، م.، شریفی ساکی، ش.، احمدی، ه‍.، کریمی، ر.، و آخته، م. (1395). اثربخشی آموزش تحلیل رفتار کاربردی به والدین بر افزایش خودیاری کودکان مبتلا به اختلال درخودماندگی. فصلنامۀ سلامت روان کودک. ۳(۱)، 18-9.

جهان‌دار، س.، و کاکابرایی، ک. (1397). تأثیر آموزش تحلیل رفتار کاربردی بر رشد مهارت‌های اجتماعی کودکان با اختلال طیف درخودماندگی. توانمندسازی کودکان استثنایی. 4(2)، 98-89.

حسین‌خان‌زاده، ع.، حقیقی، ن.، و شباهنگ، ر. (1397). مقایسۀ تأثیر تحلیل رفتار کاربردی و بازی‌درمانی بر مشکلات رفتاری کودکان مبتلا به اختلال طیف درخودماندگی. تعلیم‌وتربیت استثنایی. ۶(۱۵۵)، 20-13.

حسینیان، ن. (1392). روش تحلیل رفتار کاربردی در درمان کودکان درخودماندگی. فصلنامۀ اختلالات ارتباطی گفتار و زبان. 2(2)، 25-23.

دادستان، پ. (1389). روان‌شناسی مرضی، تهران: انتشارات سمت.

دادستان، پ.، عسگری، ع.، رحیم‌زاده، س. و بیات، م. (1389). پرسشنامۀ غربالگری اختلال‌های اجتماعی و هیجانی کودکان پیش‌دبستانی. فصلنامۀ روان‌شناسی تحولی. ۷(25)، 26-7.

رافعی، ط. (1396). کودکان مبتلا به درخودماندگی. تهران: دانژه.

رنگانی، ا.، همتی‌علمدارلو، ق.، شجاعی، س.، و اصغری‌نکاح، م. (1394). اثربخشی مداخلۀ بازی‌درمانی عروسکی بر مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان پسر با اختلال اوتیسم. فصلنامۀ روان‌شناسی افراد استثنایی. 5(6)، 93-73.

هاشمی، م.، و یاقوتی، ف. (1395). اثربخشی آموزش مهارت‌های اجتماعی بر رشد اجتماعی کودکان مبتلا به درخودماندگی. نهمین کنگرۀ بین‌المللی روان‌درمانی (اجلاس آسیایی در بستر ارزش‌های فرهنگی). 27 اردیبهشت 1395، تهران.

وکیلی‌زاده، ن.، عابدی، ا.، و محسنی‌اژیه، ع. (1396). بررسی روایی و پایایی فارسی پرسش‌نامه غربالگری زودهنگام ویژگی‌های درخودماندگی در کودکان نوپا. فصلنامۀ علمی پژوهشی توان‌بخشی. 18(3)، 193-182.

References

Ahmadi, S. J., Safary, T., Arab Baferani, H. R., Hemmatian, M., & Khalili, Z. (2014). Effectiveness of role playing and Applied Behavior Analysis: Increases social behavior in children with autism. Journal of Research in Behavioral Sciences, 12(3), 351-359. (in Persian)

Beck, K. B., Conner, C. M., Breitenfeldt, K. E., Northrup, J. B., White, S. W., & Mazefsky, C. A. (2020). Assessment and treatment of emotion regulation impairment in autism spectrum disorder across the life span: current state of the science and future directions. Child and adolescent psychiatric clinics of North America, 29(3), 527-542. https://doi.org/10.1016/j.chc.2020.02.003

Beiting, M., & Maas, E. (2021). Autism-Centered Therapy for Childhood Apraxia of Speech (ACT4CAS): A Single-Case Experimental Design Study. American Journal of Speech-Language Pathology, 30(3S), 1525–1541. https://doi.org/10.1044/2020_AJSLP-20-00131 ‌

Coelho, V. A., Sousa, V., & Marchante, M. (2015). Development and Validation of the Social and Emotional Competencies Evaluation Questionnaire. Journal of Educational and Developmental Psychology, 5(1), 139-147. http://dx.doi.org/10.5539/jedp.v5n1p139

Conner, C. M., Golt, J., Righi, G., Shaffer, R., Siegel, M., & Mazefsky, C. A. (2020). A Comparative Study of Suicidality and Its Association with Emotion Regulation Impairment in Large ASD and US Census-Matched Samples. Journal of autism and developmental disorders, 50(10), 3545–3560. https://doi.org/10.1007/s10803-020-04370-1

Dadsetan, P. (2010). Morbid Psychology. Tehran: Samt. (in Persian)

Dadsetan, P., Asgari, A., Rahimzade, S., & Bayat, M. (2010). Kindergarten Inventory of Social / Emotional Tendencies. Developmental Psychology Quarterly, 7(25), 7-26. (in Persian)

Dixon, M. R., Paliliunas, D., Barron, B. F., Schmick, A. M., & Stanley, C. R. (2019). Randomized controlled trial evaluation of ABA content on IQ gains in children with autism. Journal of Behavioral Education, 30, 455- 477. https://doi.org/10.1007/s10864-019-09344-7

Durlak, J. A., Weissberg, R. P., Dymnicki, A. B., Taylor, R. D., & Schellinger, K. B. (2011). The impact of enhancing students’ social and emotional learning: A meta‐analysis of school‐based universal interventions. Child Development, 82(1), 405–432. https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.2010.01564.x

Fami Tafreshi, F., Mohammadi, M. R., Sharifi Saki, S., Ahmadi, H., Karimi, R., & Aakhte, M. (2016). Effectiveness of training applied behavior analysis to parents on increasing self-help of children with autism. Journal of Child Mental Health, 3(1), 9-18. (in Persian)

Flippin, M. (2018). 2022 Using father-mediated intervention to increase responsive parental behaviors and child communication in children with autism spectrum disorder: a pilot study. Journal of Clinical and Translational Science, 2(Suppl1), 50. https://doi.org/10.1017/cts.2018.192

Fombonne, E. (2018). The rising prevalence of autism. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 59(7), 717–720. https://doi.org/10.1111/jcpp.12941

Fowler, K., & O’Connor, C. (2021). ‘I just rolled up my sleeves’: Mothers’ perspectives on raising girls on the autism spectrum. Autism, 25(1), 275-287. https://doi.org/10.1177/1362361320956876

Gies, L. (2019). Joint attention and social imitation skills in children with autism spectrum disorder. Doctoral dissertation. psychology department, The Ohio state university.

Hossein Khanzadeh, A., Haghighi, N., & Shabahang, R. (2018). Comparison of the effect of applied behavior analysis and play therapy on the behavioral problems of children with autism spectrum disorder. Exceptional Education, 155(18), 13-20. (in Persian)

Hosseinian, N. (2012). Applied behavior analysis method in the treatment of children with autism. Journal of Speech and Language Communication Disorders, 2(2), 25-23. (in Persian)

Ip, H. H., Wong, S. W., Chan, D. F., Byrne, J., Li, C., Yuan, V. S., ... & Wong, J. Y. (2018). Enhance emotional and social adaptation skills for children with autism spectrum disorder: A virtual reality enabled approach. Computers & Education, 117(25), 1-15. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2017.09.010‌

Jahandar, S. 1. Kakbaraee, K. (2018) The Effect of Applied Behavioral Analysis on social skills development of children with autism spectrum disorder. Empowering Exceptional Children, 9(2), 89-98. (in Persian)

Kemp, C. W. (2022). Understanding Autism: We Know so Much More; We Still Know so Little! In Advising Preservice Teachers through narratives from students with disabilities (pp. 69-93). Pennsylvania, IGI Global.

Kendellen, K., & Camiré, M. (2020). Going beyond the interview: Methodological considerations for “getting at” life skills transfer using a longitudinal integrated qualitative approach. Qualitative research in sport, Exercise and Health, 12(1), 91-107. https://doi.org/10.1080/2159676X.2019.1593231

Lai, M., Anagnostou, E., Wiznitzer, M., Allison, C., & Baron-Cohen, S. (2020). Evidence-based 2020support for autistic people across the lifespan: maximizing potential, minimizing barriers, and optimizing the person–environment fit. The Lancet Neurology, 19(5), 434–451. https://doi.org/10.1016/S1474-4422(20)30034-X

Lovaas, O. I., & Smith, T. (2003). Early and intensive behavioral intervention in autism. In A. E. Kazdin & J. R. Weisz (Eds.), Evidence-Based Psychotherapies for Children and Adolescents (pp. 325–340). New York City, The Guilford Press.

Marshall, A. P. (2022). Graduate training in school psychology: applied behavior analysis and autism spectrum disorder. Doctoral Dissertation. Fordham University.‌

Mazefsky, C. A., Herrington, J., Siegel. M., Scarpa, A., Maddox, B. B., Scahill, L., & White, S. W. (2013). The Role of emotion regulation in autism spectrum disorder. Journal of American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 52(7): 679-688. https://doi.org/10.1016/j.jaac.2013.05.006

McGill, O., & Robinson, A. (2020). “Recalling hidden harms”: autistic experiences of childhood applied behavioral analysis (ABA). Advances in Autism, 7(4), 269-284. https://doi.org/10.1108/AIA-04-2020-0025

Miller, D. C., Micgie, A., & Miller, M. A (1997). Kindergarten inventory of social/ emotional tendencies (KIST). New York: Kindergarten interventions and diagnostic services.

Peters-Scheffer, N., Didden, R., Korzilius, H., & Sturmey, P. (2011). A meta-analytic study on the effectiveness of comprehensive ABA-based early intervention programs for children with autism spectrum disorders. Research in Autism Spectrum Disorders, 5(1), 60–69. https://doi.org/10.1016/j.rasd.2010.03.011

Poushaneh, K., & Abshenasan, S. (2017). The Effect of Integrated Applied Behavior Analysis (ABA) & Pivotal response treatment (PRT) Method on Vocabulary Development of Children with Autism Ages 4 to 6. Journal of Exceptional Children, 17(1), 137-146.

Rafei, T. (2016). Children with autism. Tehran: Danje Publications. (in Persian)

Rangani, A., Hemti Alamdarlo, G., Shojaei, S., & Asghari Nikah, M. (2015). The effectiveness of puppet plays therapy intervention on the social skills of male students with autism disorder. Psychology of Exceptional People, 5(20), 73-93. (in Persian)

Di Rezze, B., Duku, E., Szatmari, P., Volden, J., Georgiades, S., Zwaigenbaum, L., ... & Pathways in ASD Study Team. (2019). Examining trajectories of daily living skills over the preschool years for children with autism spectrum disorder. Journal of Autism and Developmental Disorders, 49, 4390-4399. https://doi.org/10.1007/s10803-019-04150-6

Rieffe, C., O’Connor, R., Bülow, A., Willems, D., Hull, L., Sedgewick, F. & Blijd-Hoogewys, E. (2021). Quantity and quality of empathic responding by autistic and non-autistic adolescent girls and boys. Autism: The International Journal of Research and Practice, 25(1), 199–209. https://doi.org/10.1177/1362361320956422

Sambandam, E., Rangaswami, K., & Thamizharasan, S. (2014). Efficacy of ABA program for children with autism to improve general development, language and adaptive behavior. Indian Journal of Positive Psychology, 5(2), 192-195.

Samson, A. C., Phillips, J. F., Parker, K. J., Shah, S., Gross, J. J., & Harden, A.Y. (2014). Emotion dysregulation and the core features of autism spectrum disorder. Journal of Autism and Developmental Disorders, 44(7), 1766-1772. https://doi.org/10.1007/s10803-013-2022-5

Sneed, L. (2022). Treatment Efficacy of Parent-Led ABA for Children with autism and their parents. Doctoral dissertation. Walden University.

Snow, M. S., Hudspeth, E. F., Gore, B., & Seale, H. A. (2007). A comparison of behaviors and play themes over a six-week period: two case studies in play therapy. International Journal of Play Therapy, 16(2), 147- 159. ‌https://doi.org/10.1037/1555-6824.16.2.147

Starling, J., & Dossetor, D. (2009). Pervasive developmental disorders and psychosis. Current Psychiatry Reports, 11(3), 190–196. https://doi.org/10.1007/s11920-009-0030-0

Taziki T, Afrooz G, Ghasemzide S. (2015). Effectiveness of Helping Early Literacy with Practice Strategies on Reading Skills of Dyslexic Children. Journal of Exceptional Education, 1(129), 33-38.

Tiwari, R., Shandilya, M., & Charak, S. (2022). Assistive technology to support children with autism spectrum disorder. In assistive technologies for assessment and recovery of neurological impairments (pp. 25-47). Pennsylvania, IGI Global.

Vakilizadeh, N., Abedi, A., & Mohseni Ezhiyeh, A. (2017). Investigating Validity and Reliability of Early Screening for Autistic Traits-Persian Version (ESAT-PV) in Toddlers. Scientific Research Quarterly of Rehabilitation, 18(3), 182-193. (in Persian)

Volkmar, F. R., State, M., & Klin, A. (2009). Autism and autism spectrum disorders: diagnostic issues for the coming decade. Journal of Child Psychology and Psychiatry, and Allied Disciplines, 50(1-2), 108–115. https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.2008.02010.x

Yates, K., & Le Couteur, A. (2016). Diagnosing autism/autism spectrum disorders. Pediatrics and Child Health, 26(12), 513-518. https://doi.org/10.1016/j.paed.2016.08.004

Yi, Z., & Dixon, M. R. (2020). Developing and enhancing adherence to a telehealth aba parent training curriculum for caregivers of children with autism. Behavior Analysis in Practice, 14(1), 58–74. https://doi.org/10.1007/s40617-020-00464-5

Yo, J. P., Zhang, X. W., Liu, Y. J., Wang, X. F., You, C. X., & Hao, Y. J. (2021). ABI5 regulates ABA-induced anthocyanin biosynthesis by modulating the MYB1-bHLH3 complex in apple. Journal of Experimental Botany, 72(4), 1460-1472.