اثربخشی درمان شناختی-رفتاری متمرکز بر تروما بر علائم سوگ و مشکل‌های رفتاری کودکان سوگوار (دورۀ پیگیری یک‌ماهه)

رضایی کنگرشاهی, گلاره; شهبازی, مسعود; کرایی, امین; علوی, سیده زهرا

doi:10.22059/japr.2023.333539.644073

اثربخشی درمان شناختی-رفتاری متمرکز بر تروما بر علائم سوگ و مشکل‌های رفتاری کودکان سوگوار (دورۀ پیگیری یک‌ماهه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری، گروه مشاوره، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، واحداهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

² استادیار، گروه مشاوره،دانشکده علوم انسانی، واحد مسجدسلیمان، دانشگاه آزاد اسلامی، مسجدسلیمان، ایران.

³ استادیار، گروه مشاوره، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

⁴ استادیار، گروه روان‌شناسی،دانشکده علوم انسانی، واحد سوسنگرد، دانشگاه آزاد اسلامی، سوسنگرد، ایران.

10.22059/japr.2023.333539.644073

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی درمان شناختی-رفتاری متمرکز بر تروما بر علائم سوگ و مشکل‌های رفتاری کودکان سوگوار انجام شد. روش پژوهشی حاضر طرح آزمایشی تک‌موردی، از نوع طرح‌های خط پایه چندگانۀ ناهم‌زمان بود. جامعۀ آماری پژوهش شامل کودکان سوگوار شهر کرج بود که در طول شش ماه گذشته پدر یا مادر خود را از دست داده بودند. اجرای پژوهش از بهمن 1399 تا اردیبهشت 1400 به طول انجامید. نمونۀ پژوهش شامل 3 کودک 10 تا 11 ساله بود که با روش نمونه‌گیری هدفمند براساس ملاک‌های ورود به پژوهش انتخاب شدند. گروه آزمایش درمان شناختی-رفتاری متمرکز بر تروما را طی دو و نیم ماه در 10 جلسۀ 75 دقیقه‌ای دریافت کردند. پرسشنامه‌های استفاده‌شده در این پژوهش شامل پرسشنامۀ سوگ کودکان (CQQ) و سیاهۀ رفتاری کودکان (CBCL) بود. داده‌ها با نرم‌افزار SPSS-22 و براساس فرمول به روش‌های ترسیم دیداری، شاخص تغییر پایا و فرمول درصد بهبودی تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان می‌دهد در متغیر سوگ میزان بهبودی اول تا سوم 34، 53/27 و 29 و مقدار شاخص پایا به‌ترتیب 18/3، 56/3 و 14/3 محاسبه شد. در متغیر مشکل‌های رفتاری درون‌نمود میزان بهبودی برای آزمودنی‌های اول تا سوم به‌ترتیب 66/46، 50/31، 02/38 و مقدار شاخص تغییر پایا 14/2، 96/2 و 07/2 محاسبه شد. همچنین در متغیر مشکل‌های رفتاری برون‌نمود میزان بهبودی برای آزمودنی‌های اول تا سوم به‌ترتیب 95/45، 82/40، 98/46 و مقدار شاخص تغییر پایا 34/2، 02/2 و 98/1 محاسبه شد. مقدار شاخص تغییر پایا پس از درمان برای هر سه آزمودنی در هر سه متغیر بالاتر از ارزش Z یعنی 96/1 بود. براساس یافته‌های پژوهش می‌توان نتیجه گرفت درمان شناختی‌-رفتاری می‌تواند روشی کارآمد برای کاهش سوگواری و مشکل‌های رفتاری کودکان سوگوار باشد.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.22518126.1402.14.1.11.6

عنوان مقاله [English]

Effectiveness of Trauma-Focused Cognitive-Behavioral Therapy on the Grief Symptoms and Behavioral Problems of Bereaved Children (One-Month Follow-Up)

نویسندگان [English]

Gelareh Rezaei Kangarshahi ¹
Masoud Shahbazi ²
Amin Koraei ³
Seyedeh Zahra Alavi ⁴

¹ Department Counseling, Faculty of Psychology, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran.

² , Department of Counseling, Faculty of Humanities, Masjed Soleiman Branch, Islamic Azad University, Masjed Soleiman, Iran.

³ Department of Counseling, Faculty of Psychology, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran.

⁴ Department of Psychology, Faculty of Humanities, Susangerd Branch, Islamic Azad University, Susangerd, Iran.

چکیده [English]

The purpose of the present study was to investigate the effectiveness of trauma-focused cognitive-behavioral therapy on the bereavement symptoms and behavioral problems of grieving children. In this investigation, a single-case experimental design with incongruent multiple baseline designs was used. The statistical population of the present research was comprised of bereaved children in the city of Karaj who have lost a parent within the past six months. The investigation was conducted between January and May of 2021. The research sample consisted of three minors aged 10 to 11 who were selected using a method of purposive sampling based on the inclusion criteria. During two and a half months, the experimental group received ten 75-minute sessions of trauma-focused cognitive-behavioral therapy. This study utilized the Children’s Grief Questionnaire (CGQ) and the Child Cehavior Checklist (CBCL) as questionnaires. The study’s data were analyzed using the statistical software SPSS-22, visual representation, the dynamic change index, and the improvement percentage formula. The degree of improvement in the variable of grief was 34, 27.53, and 29 for the first, second, and third subjects, respectively, and the calculated dynamic change index was 3.18, 3.56, and 3.14. Moreover, the degree of improvement in the variable of internalized behavioral problems was 46.66, 31.50, and 38.02 for the first, second, and third subjects, respectively, and the calculated dynamic change index was 2.07, 2.96, and 2.14. In addition, the degree of externalized behavioral disorders was 46.98, 40.82, and 45.92 for the first, second, and third subjects, respectively, and the calculated dynamic change index was 2.34, 2.02, and 1.98. After treatment, the amount of dynamic change index was greater than Z (1.96); the results of this study suggest that cognitive-behavioral therapy is an effective method for reducing the bereavement and behavioral problems of grieving children.

کلیدواژه‌ها [English]

Behavioral Children Problems
Grief
Trauma-Focused Cognitive Behavioral Therapy

مراجع

اصلی‌پور، ع.، کلانتری، م.، سماواتیان، ح.، و عابدی، ا. (1398). تجربۀ زیستۀ مادران در زمینۀ عوامل مؤثر در مشکلات رفتاری هیجانی کودکان سوگ. مطالعات روان‌شناسی بالینی. 9(36)، 116-83.

جمشیدی سیانکی، م.، مظاهری، م. ع.، و زاده‌محمدی، ع. (1395). مداخلات ویژه برای کمک به کودکان داغدیده. رویش روان‌شناسی. 5(14)، 164-129.

حمیدپور، ح. (1387). اهمیت روش‌شناسی در پژوهش‌های رفتاری-شناختی. مجلۀ بازتاب دانش. 3(1)، 56-49.

سالمی، ص.، نعامی، ع.، زرگر، ی.، و داوودی، ا. (1396). اثربخشی روش شناختی-رفتاری متمرکز بر تروما بر رشد پس از سانحه در کودکان آزاردیده. روان‌پرستاری. 5(1)، 20-15.

سجادیان، پ. (1392). ارائۀ الگوی ساختاری عوامل خطر سوگ بحران‌زا و رابطۀ آن با اختلال استرس پس از ضربه در کودکان و نوجوانان داغ‌دیده مهاجر افغانی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد روان‌شناسی بالینی. دانشکدۀ روان‌شناسی و علوم تربیتی. دانشگاه اصفهان.

صباغی، س.، و مهدی‌زادگان، ا. (1399). مقایسۀ مقبولیت اجتماعی و ناگویی طبعی در بین دانش‌آموزان دارای اختلال رفتار درون‌نمود و دانش‌آموزان عادی. فصلنامۀ علوم روان‌شناختی. ۱۹(۹۰)، ۷72-۷65.

قاضی‌زاده، س.، مشهدی، ع.، طبیبی، ز.، و سلطانی‌فر، ع. (1399). اثربخشی درمان شناختی-رفتاری متمرکز بر تروما بر نشانگان اختلال تنیدگی پس از سانحه در کودکان با تجربۀ سوءاستفادۀ جنسی. روان‌شناسی بالینی. 12(4)، 90-77.

کلانتری، م.، فتاحی، ر.، و آقایی، ا. (1394). سوگ و داغدیدگی در کودکان و نوجوانان. تهران: ارجمند.

گال، م.، بورگ، و.، گال، ج. (1393)، روش‌های تحقیق کمی و کیفی در علوم تربیتی و روان‌شناسی. ترجمۀ علیرضا کیامنش و همکاران. جلد دوم. تهران: دانشگاه شهید بهشتی و سمت.

References

Achenback, T. M., & Rescorla, L. A. (2001). Manual for the ASEBA school-age forms & profiles. Burlington, VT: ASEBA.

Allen, B. (2018). Implementing trauma-focused cognitive-behavioral therapy (TF-CBT) with preteen children displaying problematic sexual behavior. Cognitive and Behavioral Practice, 25(2), 240-249. https://doi.org/10.1016/j.cbpra.2017.07.001

Aslipoor, A., Kalantari, M., Samavatyan, H., & Abedi, A. (2019). The lived experience of mothers in the field of affective factors in emotional behavioral problems of grief children. Clinical Psychology Studies, 9(36), 83-116. https://doi.org/10.22054/jcps.2020.47254.2203 (in Persian)

Auslander, W., Edmond, T., Foster, A., Smith, P., McGinnis, H., Gerke, D., Tlapek, S., ThrelfallRachelVoth Schrag, J., Dunn, J., & Jonson-Reid, M. (2020). Cognitive behavioral intervention for trauma in adolescent girls in child welfare: A randomized controlled trial. Children and Youth Services Review, 119, 105602.
https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2020.105602

Boelen, P. A., Spuij, M., & Lenferink, L. I. M. (2019). Comparison of DSM-5 criteria for persistent complex bereavement disorder and ICD-11 criteria for prolonged grief disorder in help-seeking bereaved children. Journal of Affective Disorders, 250, 71-78.
https://doi.org/10.1016/j.jad.2019.02.046

Boelen, P. A., Spuij, M. A., & Reijntjes, A. H. A. (2017). Prolonged grief and posttraumatic stress in bereaved children: A latent class analysis. Psychiatry Research, 258, 518-524.
https://doi.org/10.1016/j.psychres.2017.09.002

Canale, C. A., Hayes, A. M., Yasinski, C., Grasso, D. J., Webb, C., & Deblinger, E. (2022). Caregiver behaviors and child distress in trauma narration and processing sessions of trauma-focused cognitive behavioral therapy (TF-CBT). Behavior Therapy, 53(1), 64–79.
https://doi.org/10.1016/j.beth.2021.06.001

Cohen, J., & Mannarino, A. (2001). Cognitive behavioral therapy for traumatic bereavement in children. Pittsburgh, PA: Center for Traumatic Stress in Children and Adolescent, Allegheny General Hospital.

Cohen, J. A., Mannarino, A. P., & Deblinger, E. (Eds.). (2012). Trauma-focused CBT for children and adolescents: Treatment applications. New York, NY: Guilford Press.

Cohen, J. A., & Mannarino, A.P. (2019). Trauma-focused cognitive behavioral therapy for childhood traumatic separation. Child Abuse & Neglect, 92, 179-195.
https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2019.03.006

Darawshy, N. A. S., & Haj-Yahia, M. M. (2018). Palestinian adolescents' exposure to community violence and internalizing and externalizing symptoms: parental factors as mediators. Children and Youth Services Review, 95, 397-406. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2018.11.017

Dopp, A. R., & Cain, A. C. (2012). The role of peer relationships in parental bereavement during childhood and adolescence. Death Studies, 36(1), 41-60.
https://doi.org/10.1080/07481187.2011.573175

Ennis, N., Sijercic, I., & Monson, C. M. (2021). Trauma-focused cognitive-behavioral therapies for posttraumatic stress disorder under ongoing threat: a systematic review. Clinical Psychology Review, 88, 102049. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2021.102049

Fauth, B., Thompson, M., & Penny, A. (2009). Associations between childhood bereavement and children’s background, experiences and outcomes. London: National Children’s Bureau.

Fitzgerald, D. A., Nunn, K., & Isaacs, D. (2021). What we have learnt about trauma, loss and grief for children in response to COVID-19. Paediatric Respiratory Reviews, 39, 16-21.
https://doi.org/10.1016/j.prrv.2021.05.009

Gall, M. D., Borg, W. R., & Gall, J. P. (2014). Educatinoal research: An introduction (6^th ed.). Translated by: A. Kiamanesh et al. Vol. 2. Tehran: Shahid Beheshti University Press and Samt. (in Persian)

Ghazizadeh, S., Mashhadi, A., Tabibi, Z., & Soltanifar, A. (2020).The effectiveness of trauma-focused cognitive-behavioral therapy on symptoms of post-traumatic stress disorder in children with sexual abuse experiences. Clinical Psychology, 12(4), 77-90. https://doi.org/10.22075/jcp.2021.19370.1788 (in Persian)

Glosser, R. (2011). Examination of the relationship between the child behavior checklist/6-18 and the social responsiveness scale parent forms using individuals with high functioning autism. Doctoral Dissertation Psychology. College of Pennsylvania, USA.

Hamidpour, H. (2008). The importance of methodology treating and teaching life skills.in cognitive-behavioral research. Journal of Knowledge Reflection, 3(1), 49-56. https://doi.org/10.22054/jcps.2017.7906 (in Persian)

Holland, J. (2008). How schools can support children who experience loss and death. British Journal of Guidance & Counseling, 36(4), 411-424. https://doi.org/10.1080/03069880802364569.

Jamshidi Sianaki, M., Mazaheri, M. A., Zadehmohammadi, A. (2016). Grief intervention for helping bereaved children. Rooyesh,‌ 5(1), 129-164. http://dorl.net/dor/20.1001.1.2383353.1395.5.1.3.8 (in Persian)

Joo, Y. S., Kim, J., Lee, J., & Chung, I. (2021). Understanding the link between exposure to fine particulate matter and internalizing problem behaviors among children in South Korea: Indirect effects through maternal depression and child abuse. Health & Place, 68, 102531. https://doi.org/10.1016/j.healthplace.2021.102531

Kalantari, M., Fattahi, R., & Aghaie, E. (2015). Grive and bereavement in children and adolescents, a guide to measuring. Tehran: Arjmand. (in Persian)

Kennedy, B., Chen, R., Valdimarsdóttir, U., Montgomery, S., Fang, F., & Fall, K. (2018). Childhood Bereavement and Lower Stress Resilience in Late Adolescence. Journal of Adolescent Health, 63(1), 108-114. https://doi.org/10.1016/j.jadohealth.2018.02.002

Larsen, S. E., Bellmore, A., Gobin, R. L., Holens, P., Lawrence, K. A., & Pacella-LaBarbara, M.L. (2019). An initial review of residual symptoms after empirically supported trauma-focused cognitive behavioral psychological treatment. Journal of Anxiety Disorders, 63, 26-35. https://doi.org/10.1016/j.janxdis.2019.01.008

Morell-Velasco, C., Fernández-Alcántara, M., Hueso-Montoro, C., & Montoya-Juárez, R. (2020). Teachers' Perception of Grief in Primary and Secondary School Students in Spain: Children's Responses and Elements which Facilitate or Hinder the Grieving Process. Journal of Pediatric Nursing, 51, 100-107. https://doi.org/10.1016/j.pedn.2019.12.016

Oppenheimer, C. (2010). Use of bibliotherapy as an adjunctive therapy with bereaved children. Doctoral Dissertation. Social Work, Oberlin College, California State University, Long Beach, UMI Number: 1486463.

Paris, M., Carter, L., Day, X., & Armsworth, W. (2009). Grief and trauma in children after the death of a sibling. Journal of Child & Adolescent Trauma, 2, 71-80.
https://doi.org/10.1080/19361520902861913

Revet, A., Bui, E., Benvegnu, G., Suc, A., Mesquida, L., & Raynaud, J. (2021). Bereavement and reactions of grief among children and adolescents: Present data and perspectives. L'Encéphale, 46(5), 356-363. https://doi.org/10.1016/j.encep.2020.05.007

Sabaghi, S., & Mahdizadegan, I. (2020). Compare social desirability and alexithymia among students with internalized behavioral disorder and normal students. Journal of Psychological Science, 19(90), 765-772. http://dorl.net/dor/20.1001.1.17357462.1399.19.90.2.8 (in Persian)

Sajadian, P. (2013). Presenting the structural model of the risk factors of traumatic grief and its relationship with post-traumatic stress disorder in bereaved Afghan immigrant children and adolescents. Master’s Thesis in Clinical Psychology. Faculty of Psychology and Educational Sciences, Isfahan University. (in Persian)

Salemi, S., Naami, A., Zargar, Y., & Davodi, I. (2017). Effectiveness of trauma-focused behavioral method on post-traumatic growth among abused children. IJPN, 5 (1), 15-21. http://dx.doi.org/10.21859/ijpn-05013 (in Persian)

Salinas, C. L. (2021). Playing to heal: The impact of bereavement camp for children with grief. International Journal of Play Therapy, 30(1), 40–49. https://doi.org/10.1037/pla0000147.

da Silva, C. T. B., de Abreu Costa, M., Kapczinski, F., de Aguiar, B. W., Salum, G. A., & Manfro, G. G. (2017). Inflammation and internalizing disorders in adolescents. Progress in Neuro-Psychopharmacology and Biological Psychiatry, 77, 133-137. https://doi.org/10.1016/j.pnpbp.2017.03.023

Solomon, R. M., & Rando, T. A. (2012). Treatment of grief and mourning through EMDR: Conceptual considerations and clinical guidelines. Revue Européenne de Psychologie Appliquée/European Review of Applied Psychology, 62(4), 231-239. https://doi.org/10.1016/j.erap.2012.09.002

Tolahunase, M.R., Sagar, R., Chaurasia, P., & Dada, R. (2018). Impact of yoga- and meditation-based lifestyle intervention on depression, quality of life, and cellular aging in infertile couples. Fertility and Sterility, 110(4), 67-74. https://doi.org/10.1016/j.fertnstert.2018.07.203

Wamser-Nanney, R., & Steinzor, C.E. (2017). Factors related to attrition from trauma-focused cognitive behavioral therapy. Child Abuse & Neglect, 66, 73-83. https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2016.11.031

Wergeland, G.J.H., Riise, E.N., & Öst, L. (2021). Cognitive behavior therapy for internalizing disorders in children and adolescents in routine clinical care: A systematic review and meta-analysis. Clinical Psychology Review, 83, 101918. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2020.101918

Wolgast, A., & Donat, M. (2019). Cultural mindset and bullying experiences: An eight-year trend study of adolescents' risk behaviors, internalizing problems, talking to friends, and social support. Children and Youth Services Review, 99, 257-269.
https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2019.02.014

Wu, X.Y., Bastian, K., Ohinmaa, A., & Veugelers, P. (2018). Influence of physical activity, sedentary behavior, and diet quality in childhood on the incidence of internalizing and externalizing disorders during adolescence: a population-based cohort study. Annals of Epidemiology, 28(2), 86-94. https://doi.org/10.1016/j.annepidem.2017.12.002

Youngstrom, E., Youngstrom, J. K., & Starr, M. (2005). Bipolar diagnoses in community mental health: Achenbach Child Behavior Checklist profiles and patterns of comorbidity. Biological Psychiatry, 58(7), 569-575. https://doi.org/10.1016/j.biopsych.2005.04.004