اثربخشی درمان شناختی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر انعطاف‌پذیری کنشی و همجوشی شناختی مبتلایان به سندرم رودۀ تحریک‌پذیر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه روان‌شناسی، دانشکده روان شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

این پژوهش با هدف بررسی اثربخشی درمان شناختی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر انعطاف‌پذیری کنشی و همجوشی شناختی مبتلایان به سندرم رودۀ تحریک‌پذیر انجام گرفت. روش پژوهش نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه گواه و دورۀ پیگیری دوماهه بود. جامعۀ آماری پژوهش شامل مبتلایان به سندرم رودۀ تحریک‌پذیر بودند که به مراکز درمانی و متخصصان گوارش شهر اصفهان در سال 1398 مراجعه کرده بودند. 27 فرد (16 مرد و 11 زن) دارای بیماری IBS با استفاده از نمونه‌گیری دردسترس انتخاب و به روش تصادفی در گروه‌های آزمایش و گواه جای‌دهی شدند. گروه آزمایش درمان شناختی مبتنی بر ذهن‌آگاهی (کابات-زین، 2003) را طی دو ماه در 8 جلسۀ 75 دقیقه‌ای دریافت کردند. پرسشنامه‌های مورد استفاده در این پژوهش شامل پرسشنامۀ انعطاف‌پذیری کنشی (MFQ) و پرسشنامۀ همجوشی شناختی (CFQ) بود. داده‌ها به شیوۀ تحلیل واریانس آمیخته و آزمون تعقیبی بونفرنی با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS ویرایش 23 تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد درمان شناختی مبتنی بر ذهن‌آگاهی، بر انعطاف‌پذیری کنشی و همجوشی شناختی افراد مبتلا به IBS تأثیر معنادار دارد (001/0>p). منطبق با نتایج این پژوهش می‌توان نتیجه گرفت درمان شناختی مبتنی بر ذهن‌آگاهی با بهره‌گیری از تکنیک‌های نگرش ذهن‌آگاهانه، فعالیت‌های ذهن‌آگاهانه، پرداختن به احساسات و هیجانات مشکل‌ساز و تمرینات تنفس می‌تواند به‌عنوان مداخله‌ای مؤثر برای بهبود انعطاف‌پذیری کنشی و کاهش همجوشی شناختی مبتلایان به سندرم رودۀ تحریک‌پذیر مورد استفاده گیرد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Efficacy of Cognitive Therapy Based on Mindfulness on Mental flexibility and Cognitive Fusion in the Patients with Irritable Bowel Syndrome

نویسنده [English]

  • Tahereh Pourkamali
Department of Psychology, Faculty of Psychology, Payam Noor University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The primary objective of this research endeavor was to examine the effectiveness of mindfulness-based cognitive therapy on cognitive fusion and mental flexibility in individuals diagnosed with Irritable Bowel Syndrome (IBS). It was a quasi-experimental study with a two-month follow-up period, pretest, posttest, and control group. The patients diagnosed with irritable bowel syndrome (IBS) who were referred to therapy centers and gastroenterologists in Esfahan in 2019 constituted the statistical population of the current study. A total of 27 IBS patients (16 men and 11 women) were selected through available sampling method and randomly accommodated into experimental and control groups. Over the course of two months, the experimental group participated in eight sessions of mindfulness-based cognitive therapy, each lasting seventy-five minutes (Kabat-Zinn, 2003). The applied questionnaires comprised the mental flexibility and questionnaires (MFQ) and cognitive fusion Questionnaire (CFQ). The data were analyzed utilizing version 23 of the statistical software SPSS and a Bonferroni follow-up test and mixed variance analysis. Cognitive therapy based on mindfulness significantly improves the mental flexibility and cognitive fusion of IBS patients (P<0.001). According to the findings of the present study it can be concluded that cognitive therapy based on mindfulness can be used as an efficient intervention to improve mental flexibility and decreace cognitive fusion in the patients with Irritable Bowel Syndrome through employing techniques such as mindful attitudes, mindful activities, addressing problem-making feelings and emotions and breathing exercises.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cognitive Fusion
  • Cognitive Therapy Based on Mindfulness
  • Irritable Bowel Syndrome
  • Mental Flexibility
اصلی آزاد، م.، منشئی، غ.، و قمرانی، ا. (1398). تأثیر درمان ذهن‌آگاهی بر تحمل ابهام و درآمیختگی فکر و عمل مبتلایان به اختلال وسواس بی‌اختیاری. فصلنامۀ سلامت روان کودک. ۶(۱)، 94-۸۳. http://childmentalhealth.ir/article-1-466-fa.html
جهانگیری، ف.، کریمی، ج.، و امین افشاری، م. ر. (1396). مقایسۀ ابعاد انعطاف‌پذیری روان‌شناختی در مبتلایان به سندرم رودۀ تحریک‌پذیر و همتایان عادی. ارمغان دانش. ۲۲(۱)، ۸۶-۷۵. http://armaghanj.yums.ac.ir/article-1-1663-fa.html
حاتمیان، پ.، حیدریان، س.، و احمدی فارسانی، م. (1399). تأثیر آموزش شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی، بر تنظیم هیجان و حساسیت اضطرابی سالمندان با سابقۀ بیماری قلبی. پژوهش توان‌بخشی در پرستاری. 6(3)، 65-59. http://ijrn.ir/article-1-453-fa.html
حاجی علیانی، و.، بهرامی احسان، ه‍.، و نوفرستی، ا. (1399). تأثیر شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر راهبردهای مقابله‌ای، افسردگی و افکار خودکشی دانشجویان. مجلۀ علوم روان‌شناختی. 19(96)، 1568-1557. http://psychologicalscience.ir/article-1-783-fa.html
حسینی، م.، و کیانی، ر. (1398). اثربخشی واقعیت‌درمانی به شیوۀ گروهی بر حساسیت اضطرابی زنان مبتلا به سندرم رودۀ تحریک‌پذیر. روان‌شناسی سلامت. 8(3)، 22-7. https://doi.org/10.30473/hpj.2019.6312
خاکشور شاندیز، ف.، سوداگر، ش.، عنانی سراب، غ.، ملیحی الذاکرینی، س.، و زربان، ا. (1399). مقایسۀ تأثیر رفتاردرمانی دیالکتیکی و شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر مؤلفه‌های شناختی (آمیختگی، اجتناب و انعطاف‌پذیری شناختی) و استرس اکسیداتیو زنان مبتلا به دیابت نوع دو. پژوهش‌های مشاوره. 19(75)، 32-4. http://irancounseling.ir/journal/article-1-1271-fa.html
خوش‌خطی، ن.، امیری مجد، م.، بزازیان، س.، و یزدی‌نژاد، ع. (1398). اثربخشی شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر علائم اضطراب، افسردگی و استرس بیماران کلیوی تحت همودیالیز. پژوهش پرستاری ایران. 14(6)، 17-9. http://ijnr.ir/article-1-2292-fa.html
خوش‌خطی، ن.، امیری مجد، م.، بزازیان، س.، و یزدی‌نژاد، ع. (1399). اثربخشی شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر شدت درد بیماران کلیوی تحت همودیالیز. بیهوشی و درد. 11(1)، 13-1. http://jap.iums.ac.ir/article-1-5481-fa.html
صدری دمیرچی، ا.، و صمدی‌فر.، ح. ر. (1396). نقش همجوشی شناختی، ادراک تعامل اجتماعی و مؤلفه‌های اجتناب شناختی در پیش‌بینی فرسودگی شغلی معلمان. فصلنامۀ شناخت اجتماعی. 6(2)، 96-83. https://dorl.net/dor/20.1001.1.23223782.1396.6.2.5.4
فاضلی، م.، و احتشام‌زاده هاشمی شیخ‌شبانی، س. ا. (1393). اثربخشی درمان شناختی رفتاری بر انعطاف‌پذیری شناختی افراد افسرده. اندیشه و رفتار در روان‌شناسی بالینی. 9(34)، 36-27. https://jtbcp.riau.ac.ir/article_105.html
فرهادی، ط.، اصلی‌آزاد، م.،  و-و شکرخدایی، ن. (1397). اثربخشی درمان ذهن‌آگاهی بر کارکردهای اجرایی و همجوشی شناختی نوجوانان مبتلا به اختلال وسواس فکری-عملی. مجلۀ توانمندسازی کودکان استثنایی. 9(4)، 92-81. https://doi.org/10.22034/ceciranj.2018.91194
گرجی، س.، آقایی، ا.، و گل‌پرور، م. (1400). تدوین بستۀ آموزشی مقابله با استرس شغلی و مقایسۀ اثربخشی آن با شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر اضطراب و افسردگی کارکنان شرکت تام کار. دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی. 22(1)، 120-103. https://doi.org/10.30486/jsrp.2020.1903903.2507
مظاهری، م.، آقایی، ا.، عابدی، ا.، و ادیبی، پ. (1399). اثربخشی شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر استرس ادراک‌شده در کولیت زخمی. مجلۀ دانشگاه علوم پزشکی گیلان. 29(1)، 94-85. http://journal.gums.ac.ir/article-1-2249-fa.html
مهدی‌پور، ف.، رفیعی‌پور، ا.، حاجی علی‌زاده، ک. (1398). اثربخشی شناخت‌درمانی گروهی مبتنی بر ذهن‌آگاهی در بهبود کیفیت زندگی مبتلایان به سرطان. مجلۀ ایرانی روان‌شناسی سلامت. 2(1)، 134-125. https://doi.org/10.30473/ijohp.2020.35178.1004

 

Almarzooqi, S., Chilcot, J., & McCracken, L.M. (2017). The role of psychological flexibility in migraine headache impact and depression. Journal of Contextual Behavioral Science, 6(2), 239-243. https://doi.org/10.1016/j.jcbs.2017.04.004
Asli Azad, M., Manshaei, G., Ghamarani, A. (2019). The effect of mindfulness therapy on tolerance of uncertainty and thought-action fusion in patients with obsessive-compulsive disorder. Journal of Children Mental Health, 6(1), 83-94. http://childmentalhealth.ir/article-1-466-fa.html (In Persian)
Barnhofer, T. (2019). Mindfulness training in the treatment of persistent depression: can it help to reverse maladaptive plasticity? Current Opinion in Psychology, 28, 262-267. https://doi.org/10.1016/j.copsyc.2019.02.007
Bodenlos, J. S., Hawes, E. S., Burstein, S. M., & Arroyo, K. M. (2020). Association of cognitive fusion with domains of health. Journal of Contextual Behavioral Science, 18, 9-15. https://doi.org/10.1016/j.jcbs.2020.08.001
Dennis, J. P., & Vander Wal, J. S. (2010). The cognitive flexibility inventory: Instrument development and estimates of reliability and validit, Cognitive Therapy and Research, 34(3), 241-253. https://doi.org/10.1007/s10608-009-9276-4
Dindo, L., & Lackner, J. (2017). Effects of different coping strategies on physical and mental health of patients with irritable bowel syndrome. Clinical Gastroenterology and Hepatology15(10), 1500-1503. https://doi.org/10.1016/j.cgh.2017.03.041
Farhadi, T., Asli Azad, M., & Shokrkhodaei, N. (2018). Effectiveness of mindfulness therapy on executive functions and cognitive fusion of adolescents with Obsessive-Compulsive Disorder. Empowering Exceptional Children, 9(4), 81-92. https://doi.org/10.22034/ceciranj.2018.91194 (In Persian)
Fazeli, M., & Eteshamzadeh Hashemi Sheikhshabani, S. E. (2015). The effectiveness of cognitive behavior therapy on cognitive flexibility of depressed people. Journal of Thought & Behavior in Clinical Psychology, 9(34), 27-36. https://jtbcp.riau.ac.ir/article_105.html (In Persian)
Flynn, M. K., Hernandez, J. O., Hebert, E. R., James, K. K., & Kusick, M. K. (2018). Cognitive fusion among hispanic college students: Further validation of the Cognitive Fusion Questionnaire. Journal of Contextual Behavioral Science, 7, 29-34. https://doi.org/10.1016/j.jcbs.2017.11.003
Gillanders, D., Ashleigh, K.S., Margaret, M., & Kirsten, J. (2015). Illness cognitions, cognitive fusion, avoidance and self-compassion as predictors of distress and quality of life in a heterogeneous sample of adults, after cancer. Journal of Contextual Behavior Science, 4, 300-311. https://doi.org/10.1016/j.jcbs.2015.07.003
Gillanders, D. T., Bolderston, H., Bond, F. W., Dempster, M., Flaxman, P. E., Campbell, L., ... & Remington, B. (2014). The development and initial validation of The Cognitive Fusion Questionnaire. Behavior Therapy, 45(1), 83-101. https://doi.org/10.1016/j.beth.2013.09.001
Gorji, S., Aghaei, A., & Golparvar, M. (2021). Develop a training package of coping with job stress and comparing the effect of this model and mindfulness-based cognitive therapy on anxiety and depression in Tam Kar’s employees. Knowledge and Research in Applied Psychology, 22(2), 103-120. https://doi.org/10.30486/jsrp.2020.1903903.2507 (In Persian)
Gu, Y., & Zhu, Y. (2018). TCTAP A-138 effects of mindfulness-based stress reduction on components of the metabolic syndrome in patients with coronary heart disease: A randomized controlled trial. Journal of the American College of Cardiology, 71(16), 38-41. https://www.jacc.org/doi/full/10.1016/j.jacc.2018.03.125 
Hajialiani, V., Bahrami Ehsan, H., & Noferesti, A. (2020). The effect of mindfulness-based cognitive therapy on coping strategies, depression, and suicidal ideations in students. Journal of Psychological Science, 19(96), 1557-1568. http://psychologicalscience.ir/article-1-783-fa.html  (In Persian)
Halmos, E. P., Biesiekierski, J. R., Newnham, E. D., Burgell, R. E., Muir, J. G., & Gibson, P. R. (2018). Inaccuracy of patient‐reported descriptions of and satisfaction with bowel actions in irritable bowel syndrome. Neurogastroenterology & Motility30(2), 131-135. https://doi.org/10.1111/nmo.13187
Hatamian, P., Heydarian, S., & Ahmadi, M. (2020). Effectiveness Mindfulness based cognitive therapy training on Emotion regulation and Anxiety sensitivity in elderly with precedent heart disease. Iranian Journal of Rehabilitation Research in Nursing, 6(3), 59-65. http://ijrn.ir/article-1-453-fa.html (In Persian)
Hayes, S. C. (2004). Acceptance and commitment therapy, relational frame theory, and the third wave of behavioral and cognitive therapies - republished article. Behavior Therapy, 47(6), 869-885. https://doi.org/10.1016/S0005-7894(04)80013-3
Hosseini, M., & Kiani, R. (2019). The effectiveness of group reality therapy on anxiety sensitivity patients with irritable bowel syndrome (IBS). Quarterly Journal of Health Psychology, 8(3), 7-22. https://doi.org/10.30473/hpj.2019.6312 (In Persian)
Jahangiri, F., Karimi, J., & AminAfshari, M. (2017). Comparison of psychological flexibility in patients with irritable bowel syndrome in normal counterparts. Armaghane danesh Journal, 22(1), 75-86. http://armaghanj.yums.ac.ir/article-1-1663-fa.html (In Persian)
Kabat-Zinn, J. (2003). Mindfulness-based interventions in contect: past, present, and future. Clinical Psychology: Science and Practice, 10(2), 144-156. https://psycnet.apa.org/doi/10.1093/clipsy.bpg016
Khakshoorshandiz, F., Sodagar, S., Anani, F., Malihiazkr, S., & Zarban, A. (2020). the effectiveness of dialectical behavior therapy and mindfulness-based cognitive therapy on cognitive components (cognitive fusion, cognitive avoidance and cognitive flexibility) and oxidative stress in women with type 2 diabetes. Journal of Counseling Research, 19(75), 5-33. http://irancounseling.ir/journal/article-1-1271-fa.html (In Persian)
Khoshkhatti, N., Amiri Majd, M., Bazzazian, S., & Yazdinezhad, A. (2020). The effectiveness of mindfulness-based cognitive therapy on symptoms of anxiety, depression and stress in renal patients under hemodialysis. Iranian Journal of Nursing Research, 14(6), 9-17. http://ijnr.ir/article-1-2292-fa.html (In Persian)
Khoshkhatti, N., Amiri Majd, M., Bazzazian, S., & Yazdinezhad, A. (2020). The effectiveness of mindfullness-based cognitive therapy on pain intensity of renal patients under hemodialysis. Journal of Anesthesiology and Pain, 11(1), 1-13. http://jap.iums.ac.ir/article-1-5481-fa.html (In Persian)
Kocovski, N. L., Rebecca, J. E. F., Meagan, A. B., MacKenzie, B., & Rose, A. L. (2019). Self-help for social anxiety: randomized controlled trial comparing a mindfulness and acceptance-based approach with a control group. Behavior Therapy, 50(4), 696-709. https://doi.org/10.1016/j.beth.2018.10.007 
Kuo, J. R., Zeifman, R. J., Morrison, A. S., Heimberg, R. J., Goldin, P. R., & Gross, J. J. (2021). The moderating effects of anger suppression and anger expression on cognitive behavioral group therapy and mindfulness-based stress reduction among individuals with social anxiety disorder. Journal of Affective Disorders, 285, 127-135. https://doi.org/10.1016/j.jad.2021.02.022
Lamothe, M., Rondeau, E., Duval, M., McDuff, P., Pastore, Y. D., & Sultan, S. (2020). Changes in hair cortisol and self-reported stress measures following mindfulness-based stress reduction (MBSR): A proof-of-concept study in pediatric hematology-oncology professionals. Complementary Therapies in Clinical Practice, 41, 1012-1016. https://doi.org/10.1016/j.ctcp.2020.101249 
Li, J., Yuan, B., Li, G., Lu, X., Guo, Y., Yang, Y., & Zhou, Q. (2020). Convergent syndromic atrophy of pain and emotional systems in patients with irritable bowel syndrome and depressive symptoms. Neuroscience Letters723, 1348-1352. https://doi.org/10.1016/j.neulet.2020.134865
Mahdipour, F., Rafieipour, A., & Haji Alizadeh, K. (2019). The effectiveness of mindfulness-based cognitive group therapy (mbct) in improving quality of life among patients with cancer. Iranian Journal of Health Psychology, 2(1), 125-134. https://doi.org/10.30473/ijohp.2020.35178.1004 (In Persian)
Mazaheri, M., Aghaei, A., Abedi, A., & Adibi, P. (2020). Effectiveness of mindfulness-based cognitive therapy on the perceived stress of patients with ulcerative colitis. Journal of Guilan University of Medical Sciences, 29(1), 85-94. http://journal.gums.ac.ir/article-1-2249-fa.html  (In Persian)
McGowan, A., & Harer, K. N. (2021). Irritable Bowel Syndrome and Eating Disorders: A Burgeoning Concern in Gastrointestinal Clinics. Gastroenterology Clinics of North America, 50(3), 595-610. https://doi.org/10.1016/j.gtc.2021.03.007 
McNaughton, D. T., Andreasson, A., Ljótsson, B., Beath, A. P., Hush, J. M., Talley, N. J., ... & Jones, M. P. (2020). Effects of psychology and extragastrointestinal symptoms on health care use by subjects with and without irritable bowel syndrome. Clinical Gastroenterology and Hepatology18(4), 847-854. https://doi.org/10.1016/j.cgh.2019.07.019
Quigley, B. M., Rumins, K. A., Vargovich, A., Gudleski, G. D., Radziwon, C., Mayer, E. A., & Lackner, J. M. (2019). Psychological flexibility as an important feature of digestive health for patients undergoing cognitive behavioral therapy for irritable bowel syndrome. Gastroenterology, 156(6), 1061-1065. https://doi.org/10.1016/S0016-5085(19)39616-7
Reuman, L., Buchholz, J., & Abramowitz, J. S. (2018). Obsessive beliefs, experiential avoidance, and cognitive fusion as predictors of obsessive-compulsive disorder symptom dimensions. Journal of Contextual Behavioral Science, 9, 15-20. https://doi.org/10.1016/j.jcbs.2018.06.001
Sadri Damirchi, E., & Samadifar, H. R. (2018). The Role of Cognitive Fusion, Perception of Social Interaction, and Cognitive Avoidance Components in the Prediction of Teachers’ Job Burnout. Social Cognition, 6(2), 85-94. https://dorl.net/dor/20.1001.1.23223782.1396.6.2.5.4 (In Persian)
Shallcross, A. J., Duberstein, Z. T., Sperber, S. H., Visvanathan, P. D., Lutfeali, S., Lu, N., Carmody, J., & Spruill, T. M. (2022). An open trial of telephone-delivered mindfulness-based cognitive therapy: feasibility, acceptability, and preliminary efficacy for reducing depressive symptoms. Cognitive and Behavioral Practice, 29(2), 280-291. https://doi.org/10.1016/j.cbpra.2020.12.004
Shareh, H., Farmani, A., & Soltani, E. (2014). Investigating the Reliability and Validity of the Cognitive Flexibility Inventory (CFI-I) among Iranian University Students. Journal of Practice in Clinical Psychology, 2(1), 43-50. http://jpcp.uswr.ac.ir/article-1-163-fa.html
Simrén, M., Törnblom, H., Palsson, O. S., Oudenhove, L. V., Whitehead, W. E., & Tack, J. (2019). Cumulative Effects of Psychologic Distress, Visceral Hypersensitivity, and Abnormal Transit on Patient-reported Outcomes in Irritable Bowel Syndrome. Gastroenterology, 157(2), 391-402. https://doi.org/10.1053/j.gastro.2019.04.019
Sørensen, J., Laursen, B. S., Drewes, A. M., & Krarup, A. L. (2019). The Incidence of Sexual Dysfunction in Patients With Irritable Bowel Syndrome. Sexual Medicine7(4), 371-383. https://doi.org/10.1016/j.esxm.2019.08.010
Spillebout, A., Dechelotte, P., Ladner, J., & Tavolacci, M. P. (2019). Mental health among university students with eating disorders and irritable bowel syndrome in France. Revue d'epidemiologie et de sante publique67(5), 295-301. https://doi.org/10.1016/j.respe.2019.04.056
Tap, J., Derrien, M., Törnblom, H., Brazeilles, R., Cools-Portier, S., Doré, J., & Simrén, M. (2017). Identification of an intestinal microbiota signature associated with severity of irritable bowel syndrome. Gastroenterology152(1), 111-123. https://doi.org/10.1053/j.gastro.2016.09.049
Zacharia, M., Ioannou, M., Theofanous, A., Vasiliou, V. S., & Karekla, M. (2021). Does cognitive fusion show up similarly across two behavioral health samples? psychometric properties and invariance of the greek–cognitive fusion questionnaire (G-CFQ). Journal of Contextual Behavioral Science, 21, 212-221. https://doi.org/10.1016/j.jcbs.2021.01.003
 
دوره 15، شماره 1
1403
صفحه 207-222
  • تاریخ دریافت: 03 دی 1400
  • تاریخ بازنگری: 17 اردیبهشت 1401
  • تاریخ پذیرش: 09 خرداد 1401
  • تاریخ اولین انتشار: 15 آبان 1402
  • تاریخ انتشار: 01 اردیبهشت 1403