تأثیر توانبخشی شناختی بر حافظه فعال و سرعت پردازش در کودکان و نوجوانان سرطانی بقایافته

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روانشناسی، گروه روانشناسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران

2 استادیار گروه روانشناسی، واحد بوشهر، دانشگاه پیام نور، بوشهر، ایران

3 استادیار گروه روانشناسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران

4 دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شیراز، مرکز تحقیقات هماتولوژی، شیراز، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر، با هدف بهبود حافظه فعال و سرعت پردازش در کودکان و نوجوانان بقایافته از سرطان لوسمی لنفوبلاستی حاد که شیمی‌درمانی دریافت کرده‌اند، با بهره‌گیری از توانبخشی شناختی انجام شده است.  این مطالعه به لحاظ هدف از نوع کاربردی و از لحاظ شیوه جمع آوری اطلاعات، نیمه آزمایشی است، جامعه مورد مطالعه شامل 60 کودک و نوجوان  (32 دختر و 28 پسر) بقایافته از لوسمی لنفوبلاستیک حاد با سابقه شیمی‌درمانی است که در طول یک سال اخیر به مرکز درمانی امام‌ رضا (ع) شهر شیراز مراجعه  کرده‌اند. شرکت‌کنندگان به شیوه نمونه‌گیری مبتنی بر هدف و گمارش تصادفی در دو گروه مداخله (آزمایشی) و انتظار (کنترل) قرار داده شدند که هر گروه شامل 30 نفر بوده است (16 دختر و 14 پسر). گروه مداخله طی 12 جلسه 45 دقیقه‌ای با استفاده از نرم‌افزار «آموزش بهسازی توجه و حافظه فعال» (WMT)، تحت توانبخشی شناختی قرار گرفتند. داده‌ها به کمک آزمون هوش وکسلر کودکان نسخه چهار(WISC-4)،  در سه مرحله پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری (2 ماه پس از پس‌آزمون) جمع‌آوری شد. تحلیل آماری در دو سطح توصیفی (میانگین و انحراف استاندارد) و استنباطی (تحلیل کواریانس) به وسیله نرم افزار SPSS نسخه 20 انجام شد. یافته‌ها نشان داد که تغییرات مثبت و معناداری در حافظه کاری و سرعت پردازش گروه آزمایش به این شرح حاصل شده است:01/0p <، میانگین پیش‌آزمون حافظه فعال در گروه آزمایش و کنترل به ترتیب 40/12 و60/11، میانگین پس‌آزمون به ترتیب 25/17 و50/11،   میانگین پیش‌آزمون متغییر سرعت پردازش در گروه آزمایش و کنترل به ترتیب: 45/51 و 70/51 و میانگین پس‌آزمون به ترتیب 95/59 و 70/51. بنابراین، به‌نظر می‌رسد توانبخشی شناختی بتواند برای کودکان و نوجوانان بقایافته از سرطان لوسمی حاد لنفوبلاستی مفید باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of Cognitive Rehabilitation on the Working Memory and Processing Speed in Children and Adolescents Survived from Acute Lymphoblastic Leukemia

نویسندگان [English]

  • Nafiseh Damreihani 1
  • Ali Pooladi Rishehri 2
  • Ezat Deyreh 3
  • Mohammad Reza Bordbar 4
1 PhD Candidate in psychology, Department of Psychology, Islamic Azad University, Bushehr, Iran
2 Department of Psychology, Bushehr Branch, Islamic Azad University, Bushehr, Iran
3 Department of Psychology, Bushehr Branch, Islamic Azad University, Bushehr, Iran
4 Hematology Research Center, Shiraz University of Medical Sciences, Shiraz, Iran
چکیده [English]

The purpose of this study was to promote working memory and processing speed in children and adolescents surviving from acute lymphoblastic leukemia with a history of chemotherapy, utilizing a cognitive rehabilitation training. The population of this research, which is an applied and quasi-experimental study, included 60 adolescents survived from acute lymphoblastic leukemia (32 female and 28 male) with a history of chemotherapy who attended Imam Reza Outpatient Oncology Clinic (Shiraz, Iran) during last year[AJ1] (1397- 1398). The participants were assigned using target-based sampling and random assignment methods to two groups of intervention and waiting list (control group) (n=30 per group, 16 female & 14 male). The subjects in the experimental group were provided with 12 forty-five -minute sessions of cognitive rehabilitation training, using the software “CogMed”. The data was obtained using the Wechsler Intelligence Scale for Children (WISC-4) in three stages of pretest, post-test, and follow-up (2 months after post-test). Data analysis was performed using descriptive and inferential statistics (analysis of covariance). Results showed significant improvements in the scores of working memory and processing speed in the intervention group (p < 0.01, working memory mean in pretest in experimental and control group respectively: 12.4 and 11.60 & in post-test: 17.25 and 11.50; and processing speed mean in pretest in experimental and control group respectively: 51.45 & 51.70 and in post-test: 59.95 & 51.70). Thus, cognitive rehabilitation appears to be useful for adolescents with acute lymphoblastic leukemia.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Acute Lymphoblastic Leukemia
  • Cognitive Rehabilitation
  • Working Memory
  • Processing Speed
  • Cancer Survivors
آناستازی، آن  (1367). تفاوت‌های فردی. ترجمه: جواد طهوریان. مشهد، آستان قدس رضوی. صفحه 52. 
امانی، الف.؛  مظاهری، م.؛  نجاتی، و. و  شمسیان، ب.  (1396). اثربخشی توانبخشی شناختی بر کارکردهای اجرایی (توجه و حافظه فعال) نوجوانان بقایافته ازلوسمی حاد لنفوبلاستیک دارای سابقه شیمی‌درمانی: یک کارآزمایی بالینی. مجلهدانشگاهعلومپزشکیمازندران، 27(147)، 138-126.

ترازی، ز، خادمی، م. (1392). اثربخشی آموزش راهبردهای یادگیری و مطالعه در ارتقای خودپنداره دانش آموزان دارای اضطراب امتحان. مجله روانشناسی مدرسه، 2(1)، 80-98.

حسین‌زاده ملکی، ز.؛  مشهدی، ع.؛ محرری، ف. و  غنایی چمن آبادی،ع.  (1392). آموزش حافظه کاری، برنامه آموزش والدینی بارکلی و ترکیب این دو مداخله بر بهبود حافظه کاری کودکان مبتلا به  ADHD. فصل‌نامهتازه‌های علومشناختی، 15(4)، 54-63.
 
شهیم، سیما (1373). هنجاریابی آزمون هوش وکسلر کودکان در شیراز. مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، 7 (13-14). 122-153.
 نریمانی، م، عالی ساری نصیرلو، ک، موسی زاده، ت. (1393). مقایسه ی اثربخشی آموزش متمرکز برهیجان و کنترل تکانه برفرسودگی
تحصیلی و عواطف مثبت و منفی دانش آموزان مبتلا به ناتوانی یادگیری، مجله ناتوانی های یادگیری، 3(3)، 79-99. 
عابدی، محمدرضا؛  صادقی، احمد و ربیعی، محمد (1386). هنجاریابی آزمون هوش وکسلر کودکان چهار در استان چهارمحال و بختیاری. طرح پژوهشی سازمان آموزش‌وپرورش استان چهارمحال و بختیاری. بدون انتشار.
عاشوری، ج، آزادمرد، ش، جلیل آبکنار، س، معینی کیا، م. (1392). الگوی پیش بینی پیشرفت تحصیلی بر اساس راهبردهای شناختی و فراشناختی، جهت گیری هد فهای پیشرفت و هوش معنوی در درس زیست شناسی. 2(4)، 118-13.
عابدی، احمد و  آقابابایی، سارا  (1389). اثربخشی آموزش حافظه فعال بر بهبود عملکرد تحصیلی کودکان با ناتوانی یادگیری ریاضی. مجله روان‌شناسی بالینی، 2 (4) (پیاپی8).
 
Ahles, T. A. (2012). Brain vulnerability to chemotherapy toxicities. Psycho-Oncology, 1148, 1141–1148.
Allen, D.N., Thaler, N. S., Donohue, B. & Mayfield, J. (2010). WISC-IV profiles in children with traumatic brain injury: Similarities to and differences from the WISC-III. Psychological Assessment. 22 (1), 57- 72.
Alloway, T. P. (2010). “Working memory and executive function profiles of indi-viduals with borderline intellectual functioning”. Journal of Intellectual Disabil-ity Research, 54(5): 448-456.
Annett, R.D., Hile, S., Bedrick, E., Kunin‐Batson, A.S., Krull, K.R., Embry, L., Maclean, W., Noll, R. (2015). Neuropsychological functioning of children treated for acute lymphoblastic leukemia: impact of whole brain radiation therapy. Psychooncology. 24(2):181-189.
Ashford, J., Schoffstall, C., Reddick, W.E., Leone, C., Laningham, F.H., Glass, J.O., Pei, D., Cheng, C., Pui, C.H., Conklin, H.M. (2010). Attention and Working Memory Abilities in Children Treated for Acute Lymphoblastic Leukemia. Cancer, 116(19),4638-45.
Barkley, RA. (2006). Attention-deficit disorder: A handbook for diagnosis and treatment. New York: Guilford Press.
Blaauwbroek, R., Groenier, K. H., Kamps, W. A., Meyboom-de Jong, B., & Postma, A. (2007). Late effects in adult survivors of childhood cancer: The need for life-long follow-up. Annals of Oncology: Official Journal of the European Society for Medical Oncology, 18(11), 1898-1902.
Campbell, L. K., Scaduto, M., Van Slyke, D., Niarhos, F., Whitlock, J. A., & Compas, B. E. (2009). Executive function, coping, and behavior in survivors of childhood acute lymphocytic leukemia. Journal of Pediatric Psychology, 34(3), 317–327. 
Chapman, G. & Tunmer, J. (2004). The effects of mental comprehension strategies in learning disabled student. Journal of Learning Disabilities, 18, 111-122.
Conklin, H.M., Ogg, R.J., Ashford, J.M., Scoggins, M.A., Zou, P., Clark, K.N., Martin-Elbahesh, K. (2015).Computerized Cognitive Training for Amelioration of Cognitive Late Effects Among Childhood Cancer Survivors: A Randomized Controlled Trial. Journal of clinical oncology: official journal of the American Society of Clinical Oncology, 33(33), 3894–3902.
Collins B, MacKenzie J, Tasca GA, Scherling C, Smith A. (2013). Cognitive effects of chemotherapy in breast cancer patients: a dose-response study. Psycho-oncology, 22)7(, 1517–1527.
Farhood, B., Geraily, Gh. & Alizadeh, A. (2018). Incidence and Mortality of Various Cancers in Iran and Compare to Other Countries: A Review Articl. Iran J Public Health, 47(3): 309–316.
Geurts, H.M., Corbett, B., Solomon, M. (2009). The paradox of cognitive flexibility in autism. Trends in Cognitive Sciences, 13(2), 74–82. 
Bray, F., Ferlay, J., Soerjomataram, I., Siegel, R. L., Torre, L. A., & Jemal, A. (2018). Global cancer statistics 2018: GLOBOCAN estimates of incidence and mortality worldwide for 36 cancers in 185 countries. CA: a cancer journal for clinicians68(6), 394–424.
Hardy, K. K., Willard, V. W., Allen, T. M., & Bonner, M. J. (2013). Working memory training in
survivors of pediatric cancer: A randomized pilot study. Psycho-Oncology, 22(8), 1856–1865
Hardy, K. K., Willard, V. W., & Bonner, M. J. (2011). Computerized cognitive training in survivors of childhood cancer: a pilot study. Journal of pediatric oncology nursing: official journal of the Association of Pediatric Oncology Nurses, 28(1), 27–33.
Hoeks, J. (2005). A computerized treatment of dyslexia benefits from treating lexico phonological processing problems. Dyslexia, 11(1), 22-40.
Hong, D., Scaletta Kent, J., Kesler, S. (2009). Cognitive profile of Turner syndrome. Developmental disabilities research reviews, 15(4), 270–278. 
Jacola, L. M., Krull, K. R., Pui, C. H., Pei, D., Cheng, C., Reddick, W. E., & Conklin, H. M. (2016). Longitudinal assessment of neurocognitive outcomes in survivors of childhood acute lymphoblastic leukemia treated on a contemporary chemotherapy protocol. Journal of Clinical Oncology: Official Journal of the American Society of Clinical Oncology, 34(11), 1239– 1247.
Jansen, N.C., Kingma, A., Schuitema, A., Bouma, A., Huisman, J., Veerman, A., Kamps, W. (2006).Post-treatment intellectual functioning inchildren treated for acute lymphoblasticleukaemia (ALL) with chemotherapy-only:a prospective, sibling-controlled study. European Journal of Cancer, 42(16), 2765–2772.
Kesler, S. R., Ogg, R., Reddick, W.E., Phillips, N., Scoggins, M., Glass, J.O. (2018). Brain Network Connectivity and Executive Function in Long-Term Survivors of Childhood Acute Lymphoblastic Leukemia. BRAIN CONNECTIVITY, 8(6), 333-342.
Kesler, S. R., Lacayo, N. J., & Jo, B. (2011). A pilot study of an online cognitive rehabilitation
Program for executive function skills in children with cancer-related brain injury. Brain Injury,
25(11), 101–112.
Kesler, S., Hadi Hosseini, S.M., Heckler, C., Janelsins, M., Palesh, O., Mustian, K., Morrow, G. (2013). Cognitive training for improving executive function in chemotherapy-treated breast cancer survivors. Clinical breast cancer. 13 (4), 299–306.
Landier, W., Armenian, S., Bhatia, S. (2015). Late effects of childhood cancer and its treatment. Pediatric Clinics of North America, 62 (1), 275–300.
Lipszyc, J., Levin, H., Hanten, G., Hunter, J., Dennis, M., & Schachar, R. (2014). Frontal white matter damage impairs response inhibition in children following traumatic brain injury. Archives of Clinical Neuropsychology: The Official Journal of the National Academy of Neuropsychologists, 29, (3), 289–299.
Lyer, N.S., Balsamo, L.M., Bracken, M.B., Kadan-Lotticz, N.S. (2015). Chemotherapy-only treatment effects on long-term neurocognitive functioning in childhood ALL survivors: a review and meta-analysis. BLOOD, 126 (3), 346-353. 
Marnat, G.G.(1996). Handbook of psychological assessment.3thed. New Jersey, John Wiley & Sons Inc.
Meyerrs, L.S., Gamst, G., Guarino, A.J .(2006) Appliedmultivariate research: Design and interpretation.Sage Publication: London.
Monje M, Dietrich J. (2012). Cognitive side effects of cancer therapy demonstrate a functional role for adult neurogenesis. Behavioural brain research, 227(2), 376–379.
Moore, I. M., Hockenberry, M. J., Anhalt, C., McCarthy, K., & Krull, K. R. (2012). Mathematics
intervention for prevention of neurocognitive deficits in childhood leukemia. Pediatric blood
& cancer, 59(2), 278-284.  
Morris J. (2007). Cognitive rehabilitation: Where we are and what is on the horizon. Physical medicine and rehabilitation clinics of North America, 18(1), 27–42.
Zou, P., Mulhern, R. K., Butler, R. W., Li, C. S., Langston, J. W., & Ogg, R. J. (2005). BOLD responses to visual stimulation in survivors of childhood cancer. NeuroImage, 24(1), 61–69.
Nelson, C.J., Nandy, N., Roth, A.J. (2007). Chemotherapy and cognitive deficits: Mechanisms, findings, and potential interventions. Palliative & Supportive Care, 5(3), 273–280.
Ornstein, T. J., Max, J. E., Schachar, R., Dennis, M., Barnes, M., Ewing-Cobbs, L., & Levin, H. S. (2013). Response inhibition in children with and without ADHD after traumatic brain injury. Journal of Neuropsychology, 7(1), 1–11. 
Peterson, C. C., Johnson, C. E., Ramirez, L. Y., Huestis, S., Pai, A. L. H., Demaree, H. A., & Drotar, D. (2008). A meta-analysis of the neuropsychological sequelae of chemotherapy-only
Treatment for pediatric acute lymphoblastic leukemia. Pediatric blood & cancer, 51(1), 99–104.
Peterson, R.K. & Katzenstein, J.M. (2018): Working memory and processing speed among pediatric brain tumor patients treated with photon or proton beam radiation therapy, Children's Health Care, 48(2), 131-141.
Powell, K.B., Voeller, K.K. (2004). Prefrontal Executive Function Syndromes in children. Journal of Child Neurology. 19 (10), 785–797.
Qiu, D., Leung, L., Kwong, D., Chan, G., Khong & P. (2006).  Mapping radiation dose distribution on the fractional anisotropy map: Applications in the assessment of treatment induced white matter injury. NeuroImage. 31(1), 109–115.
Rapport, M. D., Bolden, J., Kofler, M. J., Sarver, D. E., Raiker, J. S., & Alderson, R. M. (2009). Hyperactivity in boys with attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD): a ubiquitous core symptom or manifestation of working memory deficits? Journal of abnormal child psychology, 37(4), 521–534.
Reddick, W.E. & Conklin, H.M. (2010) Impact of acute lymphoblastic leukemia therapy on attention and working memory in children, Expert Review of Hematology, 3)6(, 655-659.
Sadeh, S., Burns, K. and Sullivan., L. (2012). “Examining an Executive Function Rating Scale as a Predictor ofAchievement in Children at Risk for Behavior Problems”. School Psychology Quarterly, Vol. 27, No. 4, 236-246. 
Seigers, R., Schagen, S.B., Coppens, C.M., Van der Most, P.J., Van Dam, F.S., Koolhaas, J.M., Buwalda, B. (2009). Methotrexate decreases hippocampal cell proliferation and induces memory deficits in rats. Behavourial Brain Research, 201(2), 279–284.
Seigers, R., Timmermans, J., Van der Horn, H.J., De Vries, E.F., Dierckx, R.A., Visser, L., Schagen, S., Van dam, S., Koolhas, J., Buwalda, B. (2010). Methotrexate reduces hippocampal blood vessel density and activates microglia in rats but does not elevate central cytokine release. Behavioral Brain Research, 207(2), 265–272.
Sinopoli, K. J., Schachar, R., & Dennis, M. (2011). Traumatic brain injury and secondary attention-deficit/ hyperactivity disorder in children and adolescents: The effect of reward on inhibitory control. Journal of Clinical and Experimental Neuropsychology, 33(7), 805–819.
Tremolada, M., Taverna, L., Bonichini, S., Basso, G. & Pillon, M. (2017). Self-Esteem and Academic Difficulties in Preadolescents and Adolescents Healed from Paediatric Leukaemia. Cancers, 9(55): 1-13.
Vant Hooft, I., & Norberg, A. L. (2010). SMART cognitive training combined with a parental coaching programme for three children treated for medulloblastoma. Neuro Rehabilitation, 26(2), 105–113.
Von Ah, D. (2014). Cognitive Changes Associated with Cancer and Cancer Treatment: State of the Science. Clinical Journal of Oncology Nursing, 19(1): 47-56.
Woods, S.P., Weinborn, M., Posada, C., O’Grady, J. (2007). Preliminary evidence for impaired rapid verb generation in schizophrenia. Brain and language, 102 (1),46–51.
World Health Organization (2018) Global Health Observatory. Geneva: World Health Organization; http://www.who.int/gho/database/en/. Accessed June 21.
 
 
دوره 11، شماره 2
شهریور 1399
صفحه 225-240
  • تاریخ دریافت: 08 مهر 1398
  • تاریخ بازنگری: 19 آذر 1398
  • تاریخ پذیرش: 16 مرداد 1399
  • تاریخ اولین انتشار: 01 شهریور 1399
  • تاریخ انتشار: 01 شهریور 1399