طراحی مدل ساختاری روابط سبک‌های رهبری ادراک‌ شده، خودکارآمدی و توانمندسازی ساختاری با توانمندسازی روان‌شناختی دبیران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روان‌شناسی تربیتی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران

2 استادیار گروه روان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران

3 استادیار گروه روان‌شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران

4 انشیار گروه روان‌شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، طراحی مدل ساختاری روابط سبک­های رهبری ادراک ‌شده، خودکارآمدی و توانمندسازی ساختاری با توانمندسازی روان‌شناختی دبیران بود. روش مطالعه حاضر از نوع همبستگی بود که از طریق الگوی معادلات ساختاری، تحلیل شد. جامعه پژوهش، شامل کلیه دبیران دوره دوم متوسطه شهرستان خرم‌آباد بود. تعداد 400 دبیر به روش خوشه‌ای چندمرحله‌ای به‌عنوان نمونه انتخاب شدند و 385 دبیر (202 زن و 183 مرد) به پرسشنامه‌ها پاسخ دادند. ابزارهای سنجش شامل: پرسشنامه‌های توانمندسازی روان‌شناختی (PEQ)، سبک‌های رهبری ادراک‌شده (LSQ)، توانمندسازی ساختاری (SWQ) و خودکارآمدی معلم (TSES) بود. یافته‌ها نشان داد که از بین سبک‌های رهبری ادراک‌شده، ارتباط سبک‌های توجیهی و تفویضی با خودکارآمدی معنادار بود، اما ارتباط سبک‌های مشارکتی و دستوری معنادار نبود. نتایج حاکی از این بود که سبک رهبری توجیهی و مشارکتی بر توانمندسازی روان‌شناختی تأثیرات مستقیم، مثبت و معنادار دارند. همچنین، ضرایب اثرات غیرمستقیم سبک‌های رهبری توجیهی و تفویضی بر توانمندسازی روان‌شناختی از طریق خودکارآمدی معنادار بود، اما ارتباط مستقیم و معنادار بین توانمندسازی ساختاری و توانمندسازی روان‌شناختی دیده نشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Designing the Structural Model of the Relationship among Perceived Leadership Styles, Self- Efficacy, Structural Empowerment, and Psychological Empowerment in Teachers

نویسندگان [English]

  • Maryam Shamsifar 1
  • Hasanali Veiskarami 2
  • Masoud Sadeghi 3
  • Firoozeh Ghazanfari 4
1 PhD Student, Department of Psychology, Faculty of Humanities, university of Lorestan. Khoramabad, Iran
2 Department of Psychology, Faculty of Humanities, Lorestan University, Khoramabad, Iran.
3 Department of Psychology, Faculty of Humanities, university of Lorestan. Khoramabad, iran
4 Department of Psychology, Faculty of Humanities, university of Lorestan. Khoramabad, iran
چکیده [English]

This study aims at designing and examining the relationship amongst perceived leadership styles, self-efficacy, structural empowerment and psychological empowerment. Structural equation modeling was used conducting this study. The population of this study is comprised of 385 10th grade teachers in Khoramabad city selected using the multi-stage cluster sampling method. Spreitzer and Mishra’s Psychological Empowerment Scale (1995), Hersey and Blanchard Perceived Leadership Style Scale (2012), Kordnaij, Bakhshizadeh & Fatholahi Structural Empowerment (2014), and Tschannen-Moran, Woolfolk Hoy, and Hoy Teacher Self-efficacy Scale (2001) were used in this study. The findings indicated that among perceived leadership styles, the relationship between the delegating (Laissez-Faire) and selling leadership styles, and self-efficacy was significant; however,  the relationship between self-efficacy and participating and telling leadership styles was not significant. The results also suggested that selling and participating leadership styles had direct, positive, and significant effects on psychological empowerment. Moreover, indirect effects of selling and delegating leadership styles on psychological empowerment with the mediation of self-efficacy were significant. However, the results were not indicative of a direct and significant relationship between structural empowerment and psychological empowerment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Psychological Empowerment
  • Structural Empowerment
  • Self- Efficacy
  • Perceived Leadership Styles

مراجع

اصغری، آ.، ‌خداپناهی، م.، و ‌صدق‌پور، ب. (1387). رابطه توانمند‌سازی با خودکارآمدی و رضایت شغلی. مجله‌ی‌ روان‌شناسی. 2(12)، 239-227.
الیاسی، ف.، اصغری، م.‌، کریمی، ح.، و یزدخواستی، م. (1393). بررسی اثربخشی دوره‌های آموزش ضمن خدمت بر توانمندسازی معلمان استان اصفهان. اولین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم تربیتی و روان‌شناسی، مطالعات اجتماعی و فرهنگی. مؤسسه‌ی آموزش عالی مهر الوند.
بهارلو، م.، بشلیده، ک.، ‌هاشمی‌ شیخ‌شبانی، س. ا.، و نعامی، ع. (1393). طراحی و آزمودن الگویی از پیشایندها و پیامدهای توانمندسازی روان‌شناختی. مجله‌ی علوم رفتاری. 8(4)، 396-383.
بیک‌زاده مرزبان، ن.، و سوری، ح. (1385). رهبری سازمانی و توانمندسازی منابع انسانی در مدل راهبردی مدیریت دانش. چهارمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت، تهران، گروه پژوهشی آریانا.
توانایی‌شاهوردی، ع.، و مهرام، ب. (1389). بررسی میزان توانمندی معلمان مقطع ابتدایی و رابطه آن با مؤلفه‌های فرهنگ‌ سازمانی مدرسه. رویکردهای نوین آموزشی. سال پنجم، 12(2)، 40-23.
حاتم‌نژاد، ی.، و خدادادی، م. (1394). بررسی ارتباط بین کمال‌گرایی با توانمندسازی سازمانی معلمان تربیت‌بدنی شهرستان مهاباد. اولین همایش ملی علوم ورزشی و تربیت‌بدنی ایران. به‌صورت الکترونیکی، انجمن توسعه و ترویج علوم و فنون بنیادین.
خاکسار، ا. (1389). تأثیر سبک مدیریت و یادگیری سازمانی بر توانمندسازی کارکنان ناجا. فصل‌نامه‌ی نظارت و بازرسی. (12)، 50-25.
دلاور، ع.، اسماعیلی، ن.، حسنوندی، ص.، و حسنوند، ب. (1394). بررسی رابطه بین راهبردهای یادگیری خودتنظیمی و انواع جهت‌گیری هدف با پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان. فصل‌نامه‌ی روان‌شناسی تربیتی. 11(36)، 78-59.
رضائیان، ع. (1382). مبانی سازمان و مدیریت. چاپ پنجم. تهران: سمت.
رضائی‌جندانی، م.، هویدا، ر.، و سماواتیان، ح. (1394). مفهوم توانمندسازی روان‌شناختی و رابطه آن با سرمایه‌ی روان‌شناختی معلمان. رویکردهای نوین آموزشی. 10(1)، 82-67.
رویانی، ز.، ربانی، م.، وطن‌پرست، م.، مهدویفر، م.، و گلیج، ج. (1393). رابطه خودکارآمدی و خودمراقبتی با توانمندسازی در بیماران تحت درمان با همودیالیز. مجله‌ی علوم مراقبتی نظامی. 1(2)، 122-116.
زین‌آبادی، ح، ر.، و رضایی ورمزیار، م. ع. (1392). بازپژوهی نقش نگرش‌های شغلی معلمان در پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان: نگاهی نو به نقش علّی یک متغیر نهفته برون‌زا و یک متغیر نهفته درون‌زا. فصل‌نامه‌ی مشاوره شغلی و سازمانی. 5(15)، 148-129.
سادات‌خشوعی، م.، و بهرامی، م. (1393). نقش توانمند‌سازی روان‌شناختی و تعهد سازمانی بر فرسودگی شغلی معلمان. روان‌شناسی مدرسه. 3(1)، 54-37.
ساعی، ا. (1388). بررسی رابطه برخی متغیرهای انگیزشی هدف‌گذاری، عدالت سازمانی، کنترل شغلی، خودکارآمدی شغلی، خودتنظیمی با توانمندسازی روان‌شناختی و التزام کاری. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید چمران اهواز.
سلاجقه، س.، پوررشیدی، ر.، و موسایی، م. (1392). تحلیل توانمندسازی روان‌شناختی کارکنان و رابطه آن با مدیریت دانش. فصل‌نامه‌ی مطالعات مدیریت (بهبود و تحول). 22(72)، 118-99.
شاه‌منصوری، ا.، و سکوت آرانی، م. (1394). تأثیر سبک رهبری تحول‌آفرین بر خودکارآمدی کارکنان (در شهرداری شهرستان آران و بیدگل). نشریه‌ی مدیریت توسعه و تحول. (21)، 48-43.
شیخی‌نژاد، فاطمه.، و احمدی، گلناز. (1387). مدیریت در پرتو معنویت. ماهنامه‌ی‌ تدبیر. اسفند(202)، 53-49.
صمدی‌میارکلائی، ح.، آقاجانی، ح.، و صمدی‌میارکلائی، ح. (1394). مدل معادلات ساختاری ارتباط میان ساختار سازمانی و توانمندسازی روان‌شناختی کارکنان ( شاهد تجربی: اداره آموزش و پرورش شهرستان بابلسر و بهنمیر). فصل‌نامه‌ی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی. 6(21)، 166-147.
ضیائی، م.، نرگسیان، ع.، و اصفهانی، س. (1387). نقش رهبری معنوی در توانمندسازی کارکنان دانشگاه تهران. مدیریت دولتی. 1(1)، 86-67.
عبدی، ف. (1392). بررسی رابطه توانمندسازی روان‌شناختی و خودکارآمدی با رضایت شغلی کارکنان فرش غرب. کنفرانسبین‌المللیمدیریت، چالش‌هاوراهکارها، شیراز.
عبدالهی، ب. (1384). توانمندسازی روان‌شناختی کارکنان: ابعاد و اعتبارسنجی براساس مدل معادلات ساختاری. فصل‌نامه‌ی پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی. 11(1)، 63-37.
قدیانی، ح. (1389). بررسی رابطه سبک رهبری ( تحولی تعاملی رها شده) با خودکارآمدی کارکنان سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد. دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی.
قنبری، س.، اردلان، م.، نصیری، ف.، و کریمی، ا. (1394). تبیین نقش میانجی توانمندسازی روان‌شناختی کارکنان در رابطة میان مدیریت اثربخش و تعالی سازمانی. مجله‌ی علمی مدیریت فرهنگ‌ سازمانی. 13(2)، 514-487.
کجباف، م.، نقوی، م.، و عرب بافرانی، ح. (1394). تأثیر خودکارآمدی، توانمندسازی و شادکامی بر ابراز وجود معلمان. دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی. 16(1)، 96-88.
کردنائیج، ا.، بخشی‌زاده، ع.، و فتح‌الهی، م.(1394). بررسی تأثیر توانمند‌سازی روان‌شناختی بر توانمندسازی ساختاری (مورد مطالعه: شرکت‌ سایپا). فصل‌نامه‌ی مطالعات رفتار سازمانی. 4(3)، 119-97.
محمدنور، م.، جلالی فراهانی، م.، علیدوست قهفرخی. ا.، و سلامی، ج. (1396). رابطه بین سبک رهبری مربیان با خودکارآمدی والیبالیست‌های لیگ برتر استان هرمزگان. فصل‌نامه‌ی مطالعات مدیریت رفتار سازمانی در ورزش. 4(3)، 21-31.
ناطق، ا.، مکی‌زاده، ‌هـ.، اختری، م.، و باغبان، م. (1393). بررسی رابطه میان ساختار سازمانی و توانمندسازی روان‌شناختی کارکنان (مطالعه‌ی موردی؛ کارکنان معاونت مالی و اداری شهرداری مشهد). کنفرانس بین‌المللی توسعه و تعالی کسب‌وکار، تهران، مؤسسه‌ی مدیران ایده‌پرداز پایتخت ویرا.
نفری، ن.، و امیدفر، غ. (1389). بررسی میزان تأثیر ساختار سازمانی (ابعاد ساختاری) بر توانمندسازی کارکنان «بررسی موردی: معاونت هزینه‌ی وزارت امور اقتصادی و دارایی«. فصل‌نامه‌ی مدیریت فرآیند و توسعه. 1389(73)، 82-63.
نوربخش، م.، و محمدی، س. (1383). بررسی رابطه بین سبک‌های رهبری با منابع قدرت در مدیران دانشکده‌های تربیت‌بدنی کشور از دیدگاه اعضای هیئت ‌علمی. نشریه‌ی حرکت. 19(19)، 124-109.
هویدا، م.، و بهروزی، م. (1393). بررسی رابطه میان سبک‌های رهبری مدیران و خودکارآمدی کارکنان (مورد مطالعه: کارکنان سازمان صنعت، معدن و مخابرات شهرستان بوشهر). همایش بین‌المللی مدیریت، تهران، مؤسسه سفیران فرهنگی مبین.
واعظی، ر.، و سبزیکاران، ا. (1389). بررسی رابطه بین ساختار سازمانی و توانمندسازی کارکنان در شرکت ملی پخش فراورده‌های نفتی ایران- منطقه تهران. پژوهش‌نامه‌ی مدیریت تحول. 2(3)، 178-153.
 
Baird, E., & Wang, H. (2010). Eployee Empowerment: Extent Of Adoptation and Influential Factors. Personal Review. 39(5), 574-599.
Bandura, A. (1986).Social Foundations of thought and Action: A social Cognitive theory, Engle wood Cliffs. Nj, Presntice-Hall, 1986.
Burke, W. W. )1986(. Leadership as empowering others. In S. Srivastra (Eds.), Executive power (pp. 51-77). San Francisco; Jossey-Bass.
Bish, M., Kenny, A., & Nay, R. (2014). Perceptions of structural empowerment: nurse leaders in rural health services. Journal of Nursing Management. 22(1), 29–37.
Conger, J. A. (2017). Motivate performance through empowerment. Black well handbook, lock publishment.
Eylon, D., & Bamberger, P. (2000). Empowerment Cognitions and Empowerment Acts: Recognizing the Importance of Gender. Group & Organization Management. 25(4), 354–372.
Foster-Fishman, P. G., & Keys, C. B. (1997). The person/environment dynamics of employee empowerment; an organizational culture analysis. American Journal of Community Psychology. 25(3), 345-369.
Greasley, K., Bryman, A., Dainty, A., Price, A., Soetanto, R., & King, N. (2005). Employee perceptions of empowerment. Employee Relations, 27(4), 354–368.
Gruber, J., & Trickett, E. J. (1987). Can we empower others? The paradox of empowerment in the governing of an alternative public school. American Journal of Community Psychology. 15(3), 353-371.
Hassanpoor, A., Mehrabi, J., Hassanpoor, M., & Samangooei, B. (2012). Analysis of effective factors on psychological empowerment of employees (Case study: Employees of Education Organization in 19 regions in Tehran). American International Journal of Contemporary Research. 2(8), 229-236.
Hayes, B., Douglas, C., & Bonner, A. (2014). Predicting emotional exhaustion among haemodialysis nurses: a structural equation model using Kanter’s structural empowerment theory. Journal of Leadership & Organizational Studies, 3(4), 54-98.
Hersey, P., Blanchard, K., & Johnson, D. (2012). Management of organizational behavior: leading human resources. London, United Kingdom: Pearson PLC.
Hoe, S. L. (2008). Issues and Procedures in Adopting Structural Equation Modeling Technique. Journal of Applied Quantitative Methods. 3, 76-83.
Jackson, D. L. (2003). Revisiting sample size and number of parameter estimates: some support for the N: q hypothesis. Structural Equation Modeling. 10(1), 128-141.
Jan CHO, T. (2008). An Integrative Model of Empowerment And Individual Performance Under Conditions Of Organizational Individualism And Collectivism In Public Sector organizations. A Dissertation For The Degree Of Doctor Of Philosophy, State University Of New York.
Kim, M., & Beehr, T. A. (2017). Self-Efficacy and Psychological Ownership Mediate the Effects of Empowering Leadership on Both Good and Bad Employee Behaviors. Journal of Leadership & Organizational Studies. 24(4), 466–478.
Kline, R. B. (2010). Principles and practice of structural equation modeling (3rded). New York: Guilford Press.
Knutson, M. B. Newberry, S. & Schaper, A. (2013). Recovery education; a tool for psychiatric nurses. Journal of Psychiatric and Mental Health Nursing, 20(10), 874-881.
Koberg, C. S., Boss, W. R., Senjem, J. C., & Goodman, E. A. (1999). Antecedents and outcomes of empowerment. Group & Organization Management. 24(1), 71-91.
Kraimer, M. L., Seibert, S. E., & Liden, R. C. (1999). Psychological empowerment as a multidimensional construct: A test of construct validity. Educational and Psychological Measurement. 59(1), 127–142.
Kernaghan, K. (1992). Empowerment and public administration: Revolutionary advance or passing fancy? Canadian Public Administration. 35(2), 194-214.
Liden, R. C., & Graen, G. (1980). Generalizability of the vertical dyad linkage model of leadership. Academy of Management Journal. 23(3), 451.
Manojlovich M. (2003). Environmental and personal predictors of professional nursing practice behaviors in hospital settings. United States-Michigan; University of Michigan.
Mc Quitty, S. (2004). Statistical power and structural equation models in business. research. Journal of Business Research. 57(2), 175-183.
Mihm. J. L., Christoph. H., Wilkinson, D. H., & Bernardo., A. (2010). “Hierarchical structure and search in complex organizations”. Management Science. 56(5), 831-84.
Miri, A., Rangriz, H., & Sabzikaran, E. (2011). The Relationship Between organizational structure and Employees Empowerment in National Iranian Oil Product Distribution Company. Kuwait Chapter of Arabian Journal of Business and Management Review, 1(1), 51-68.
Krejcie, R. V., & Morgan, D. W. (1970). Determining sample size for research activities. Educational and Psychological Measurement. 30(3), 607-610.
Niehoff, B. P., Moorman, R. H., Blakely, G., & Fuller, J. (2001). The influence of empowerment and job enrichment on employee loyalty in a downsizing environment. Group & Organization Management. 26(1), 93-113.
Olshfski, D., & Cunningham, R. (1998). The empowerment construct managerexecutive relationships. Administration & Society. 30(4), 357-373.
Patterson, M. G., West, M. A., & Wall, T. D. (2004). Integrated manufacturing, empowerment, and company performance. Journal of Organizational Behavior. 25(5), 641-665.
Pearce, C. L., Sims, H. P. J., Cox, J. F., Ball, G., Schnell, E., Smith, K. A., & Trevino, L. (2003). Transactors, transformers and beyond: A multi-method development of a theoretical typology of leadership. Journal of Management Development. 22(4), 273-307.
Petter, J., Byrnes, P., Choi, D., Fegan, F., & Miller, R. (2002). Dimensions and Patterns in Employee Empowerment: Assessing What Matters to Street-Level Bureaucrats. Journal of Public Administration Research and Theory. 12(3), 377-400.
Powell, L. (2002). "Shedding a tier: flattening organizational structures and employee empowerment". International Journal of Educational Management. 16(1), 54-59.
Quinn, R. E., Spreitzer, G. M. (1997). The road to empowerment; Seven questions every leader should consider. Organizational Dynamics. 26(2), 37-49.
Savery, L. K., & Luks, J. A. (2001). The relationship between empowerment, job satisfaction and reported stress levels: some Australian evidence. Leadership & Organization Development Journal. 22(3), 97-104.
Shah, R., & Goldstein, S. M. (2006). Use of structural equation modeling in operations management research: Looking back and forward. Journal of Operations Management. 24(2), 148-169.
Sivo, S. A., Fan, X. T., Witta, E. L., & Willse, J. T. (2006). The Search for ‘Optimal ‘Cutoff Properties: Fit Index Criteria in Structural Equation Modeling. The Journal ofExperimental Education. 74(3), 267-289.
Sparrowe, R. T. (1994). Empowerment in hospitality industry; an exploration of antecedents and outcomes. Hospitality Research Journal. 17(3), 51-73.
Spreitzer, G. M., Kizilos, M. A., & Nason, S. W. (1997). A dimensional analysis of the relationship between psychological empowerment and effectiveness, satisfaction, and strain. Journal of Management. 23(5), 679-704.
Spreitzer, G. (1995). Psychological Empowerment in the Workplace: Dimensions, Measurement, and Validation. The Academy of Management Journal. 38(5), 1442-1465.
Spreitzer, G. M., & Mishra, A. (1997). Survivor responses to downsizing: the mitigating effects of trust and empowerment. Available from Department of Management and Organization, University of Southern California, Marshall School of Business at http://www. Usc. Edu/dept /LAS/SC2/pdf/spreitzer.

Tschannen-Moran, M., & Hoy, A. W. (2001). Teacher efficacy: capturing an elusive. Teaching and Teacher Education. 17(7), 783-805.

Thomas, K. W., & Velthouse, B. A. (1990). “Cognitive Elements of Empowerment: An Interpretive Model of Intrinsic Task Motivation”. Academy of Management Journal. 15(4), 666-681.
Tymon, W. G. (1988). An empirical investigation of a cognitive model of empowerment. Unpublished doctoral dissertation. Philadelphia, PA: Temple University.
Vazifedoust, H., Nasiri, M., & Norouzi, A. (2012). Analyzing the relationship between organizational structure and employee empowerment in Eastern Azerbaijan. Interdisciplinary Journal of Research in Business. 2(6), 10-24.
Wang, SH., & Liu, Y. (2015). Impact of professional nursing practice environment and psychological empowerment on nurses' work engagement: test of structural equation modelling. Journal of Nursing Management. 23(3), 296-287.
فصل‌نامه پژوهش‌های کاربردی روانشناختی
دوره 11، شماره 2
شهریور 1399
صفحه 255-272

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 06 فروردین 1398
  • تاریخ بازنگری: 20 آبان 1398
  • تاریخ پذیرش: 03 دی 1398
  • تاریخ اولین انتشار: 01 شهریور 1399
  • تاریخ انتشار: 01 شهریور 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار