اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی (حل‎ مسئله و تصمیم‌گیری) بر روابط معلم- شاگرد، سرزندگی تحصیلی و خوش‌بینی تحصیلی در دانش‌آموزان پسر پایه ششم ابتدایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه روانشناسی تربیتی. دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی (ره)، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری روان‌شناسی تربیتی، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی (ره)، تهران، ایران.

3 دانشجوی دکتری روان‌شناسی تربیتی، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی (ره)، تهران، ایران

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، تعیین اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی (حل‌مسئله و تصمیم‌گیری) بر روابط معلم- شاگرد، سرزندگی تحصیلی و خوش‌بینی تحصیلی دانش‌آموزان پسر پایه ششم ابتدایی بود. این پژوهش برحسب هدف کاربردی بوده و روش مطالعه از نوع نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه کنترل بود. ‌‌‌جامعه آماری شامل تمامی دانش­آموزان پسر کلاس ششم در سال تحصیلی 99-1398 در شهر حسن­آباد از توابع شهرری بود. نمونه آماری را 50 نفر از دانش­آموزان پسر کلاس ششم که در دو گروه آزمایش و گروه کنترل (هر گروه 25 نفر) جایگزین شدند، تشکیل دادند. ابزار سنجش شامل پرسشنامه‌های استاندارد کیفیت رابطه معلم- دانش‌آموز، خوش‌بینی تحصیلی و سرزندگی تحصیلی بود. همچنین دانش‌آموزانی که از سرزندگی و خوش‌بینی بسیار بالاتر و کیفیت رابطه بهتری با معلم برخوردار بودند، کنار گذاشته‌ شده و بقیه آزمودنی­ها در دو گروه 25 نفره جایگزینی شدند. شرکت‌کنندگان در گروه آموزش حل‎مسئله و توان تصمیم­گیری، ده جلسه تحت آموزش قرار گرفتند. پس از اجرای روش آموزش از دو گروه آزمایش و کنترل پس‏آزمون گرفته شد. به‌منظور تجزیه‌وتحلیل داده­ها از شاخص‎های آماری توصیفی در چهارچوب جدول فراوانی برای توصیف داده­ها و از آزمون تحلیل کوواریانس چندمتغیره برای آزمون فرضیه‌های پژوهشی بهره گرفته شد. نتایج حاکی از افزایش کیفیت رابطه معلم- شاگرد، سرزندگی تحصیلی و خوش‌بینی تحصیلی در گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل بود. در نتیجه می‌توان از آموزش حل‌مسئله و تصمیم‌گیری به‌عنوان بخشی از برنامه‌های توانمندسازی دانش‌آموزان و متولیان عرصه تعلیم‌وتربیت استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of Life Skills Training (Problem Solving and Decision Making) on Teacher-Student Relationships, Academic Buoyancy, and Academic Optimism in Elementary Sixth Grade Male Students

نویسندگان [English]

  • Kamran Sheivandi Cholicheh 1
  • Zahra Nafar 2
  • Fazlollah Hasanvand 2
  • Ali Musavi 3
1 Department of Educational Psychology , Faculty of Education and Psychology, Allame Tabataba University, Tehran, Iran.
2 PhD student of Educational Psychology, Education and Psychology Faculty, Allame Tabataba’i University, Tehran, Iran.
3 PhD student of Educational Psychology, Education and Psychology Faculty, Allame Tabataba’i University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The purpose of this study was to determine the effectiveness of life skills training (problem-solving and decision-making) on teacher-student relationships, academic buoyancy, and academic optimism in sixth grade elementary students. The method was quasi-experimental with pre/post-test and a control group. The statistical population was sixth-graders in Hasanabad city schools during the academic year of 2019-20. The sample consisted of 50 sixth grade male students who were assigned to the experimental or control group (25 students in each group). Assessment tools included standard questionnaires of teacher-student relationship quality, academic optimism, and academic buoyancy. Also, students who had much higher scores in buoyancy, optimism, and/or the quality of relationship with their teacher were excluded from the sample due to statistical reasons. The participants were educated in a problem-solving and decision-making training for ten sessions. Following the training, the post test was administered. Multivariate analysis of covariance (MANCOVA) was used to analyze the data. The results showed that the quality of teacher-student relationship, academic buoyancy and academic optimism were higher in the experimental group than those of the control group. As a result, problem-solving and decision-making trainings can be used as part of students’ empowerment programs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Life Skills
  • Teacher-Student Relationship
  • Academic Buoyancy
  • Academic Optimism

مراجع

ابراهیمی‌بخت، ح. ا.، یاراحمدی، ی.، اسدزاده، ح.، و احمدیان، ح. (1397). تدوین مدل سرزندگی تحصیلی براساس خشنودی از نیازهای بنیادین روان‌شناختی، جهت‌گیری انگیزشی، یادگیری خودراهبر. دوفصلنامه راهبردهای شناختی در یادگیری. 6(11)، 153-135.
اسلامیه، م. م. (1387). بررسی میزان شیوع اختلالات رفتاری دانش‌آموزان دوره ابتدایی شهر تهران. پژوهش در حیطه کودکان استثنائی. 8(1)، 109-98.
تاجری، ب. (1395). اثربخشی آموزش مهارت حل‎مسئله بر حساسیت بین‌فردی و پرخاشگری دانش‌آموزان. مجله روان‌شناسی مدرسه. 5(3)، 55-39.
چراغی‎خواه، ز.، عرب‌زاده، م.، و کدیور، پ. (1394). نقش خوش‌بینی تحصیلی، هیجانات تحصیلی و بهزیستی مدرسه در عملکرد ریاضی دانش‌آموزان. پژوهش‌نامه روان‌شناسی مثبت. 1(3)، 20-11.
حاج‌امینی، ز.، اجلی، ا.، فتحی‌آشتیانی، ع.، عبادی، ع.، دیبایی، م.، و دلخوش، م. (1387). بررسی تأثیر آموزش مهارت‌های زندگی بر واکنش‌های هیجانی نوجوانان. مجله علوم رفتاری. 2(3)، 269-263.
حسینچاری، م.، قزل‌بیگلو، ف.، و جوکار، ب. (1398). تعامل معلم- دانش‌آموز و خودکارآمدی با سرزندگی تحصیلی: نقش واسطه‌گری جهت‌گیری هدف. فصلنامه روان‌شناسی تربیتی. 15(52)، 85-45.
حسین‌لو، س. (1393). بررسی رابطه بحران هویت و تعارض با پدر و مادر در دانش‌آموزان دختر. اولین کنگره ملی روان‌شناسی خانواده گامی در ترسیم الگوی مطلوب خانواده. اهواز.
دلیری، ا.، و پیرایه، م. (1395). بررسی رابطه معلم- شاگرد با انگیزه پیشرفت دانش­آموزان مقطع متوسطه منطقه رودخانه. دومین همایش بین­المللی مدیریت، اقتصاد و توسعه. تهران، مؤسسه علمی کیان‎پژوهان.
دهقانی‌زاده، م. ح.، حسین‌چاری، م.، مرادی، م.، و سلیمانی‌خشاب، ع. ع. (1393). سرزندگی تحصیلی و ادراک از الگوهای ارتباطات خانواده و ساختار کلاس؛ نقش واسطه‌ای ابعاد خودکارآمدی. فصلنامه روان‌شناسی تربیتی. 32(9)، 30-1.
رحیمی، ع. س.، و جزایری، ع. ر. (1390). مجموعه آموزش مهارت‌های زندگی. تهران: دانژه.
رضاپورمیرصالح، ی.، فلاح، م.، و صابری، م. (1395). بررسی اثربخشی مداخله مبتنی بر آموزش مهارت‌های زندگی بر کیفیت زندگی زنان سرپرست خانوار. زن و جامعه. 7(1)، 99-81.
رضایی، ا.، ملک‌پور، م.، و عریضی، ح. ر. (1388). بررسی تأثیر آموزش مهارت‌های زندگی بر میزان استرس و شیوه‌های مقابله با استرس نوجوانان مرکز شبه خانواده. فصلنامه دانشور رفتار. 16(34)، 28-21.
رفاهی، ژ. (1387). آموزش مهارت‌های زندگی راهکار پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی نوجوانان. فصلنامه رهیافتی نو در مدیریت آموزشی. 1(2)، 146-131.
سالک حدادی، ن.، و بدری، ر. (1391). بررسی تأثیر آموزش مهارت‌های زندگی بر سبک‌های مقابله‌ای. فصلنامه آموزش و ارزشیابی. 21(6)، 94-79.
سمیعی، ح.، و بیرامی، ر. (1397). بررسی آموزش مهارت‌های زندگی بر کاهش رفتارهای پرخطر دانش‌آموزان. فصلنامه راهبردهای نوین مدیریت آموزشی. 1(1)، 9-1.
شهابی‌نژاد، ص. (1391). تأثیر آموزش مهارت‌های زندگی بر عزت‌نفس و سازگاری اجتماعی دانش‌آموزان دبیرستان‌های دخترانه شهر رفسنجان در سال تحصیلی 91-1390. پایان‌نامه کارشناسی ارشد تحقیقات آموزشی. دانشگاه شهید باهنر کرمان.
صادقی، م.، علی‌پور، ا.، عابدی، ا.، و قاسمی، ن. ا. (1391). تأثیر آموزش مهارت‌های زتدگی بر ابعاد کیفیت زندگی ایتام نوجوان. فصلنامه علمی- پژوهشی رفاه اجتماعی. 13(49)، 249-235.
عباسیان، ح.، و حیدرزاده، س. (1394). تبیین نقش خوش‌بینی تحصیلی و ساختار توانمندساز در پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان. فصلنامه پژوهش‌های رهبری و مدیریت آموزشی. 1(2)، 165-147.
عینی، س.، نریمانی، م.، و بشرپور، س. (1398). پیش‌بینی پیشرفت تحصیلی براساس سرزندگی تحصیلی و یادگیری خودراهبر دانش‌آموزان دختر. دوفصلنامه راهبردهای شناختی در یادگیری. 7(12)، 45-33.
غباری‌بناب، ب.، پرند، ا.، خانزاده، ح.، فیروزجاه، ع. ع.، موللی، گ.، و نعمتی، ش. (1388). میزان شیوع مشکلات رفتاری دانش‌آموزان مقطع ابتدایی شهر تهران. پژوهش در حیطه کودکان استثنائی. 9(3)، 238-232.
غنی‎فر، م. ح.، و خارایی، خ. ب. (1397). اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی (خودآگاهی و برقراری ارتباط مؤثر) بر ابراز وجود و کم‌رویی دانش‌آموزان دوره دوم ابتدایی. دانشکده پزشکی علوم پزشکی مشهد. 62(1)، 101-94.
قدرتی، ز.، و قدرتی، س. (1396). اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی از طریق بازی بر مشکلات رفتاری دانش‌آموزان. فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی. 8(32)، 178-161.
کدیور، پ. (1390). روان‌شناسی تربیتی. تهران: سمت
کرمی، ج.، حیدری‌‌شرف، پ.، و شفیعی، ب. (1394). رابطه راهبردهای تنظیم هیجان و هوش هیجانی با هراس اجتماعی در دانش‌آموزان آسیب‌دیده بینایی و آسیب‌دیده شنوایی. تعلیم و تربیت استثنائی. 15(1)، 14-5.
کیا، س.، شعبانی، ح.، احقر، ق.، و مدانلو، م. (1395). تأثیر آموزش مهارت ابراز وجود بر عزت نفس دانش‌آموزان. روان‌پرستاری. 4(1)، 46-38.
متقی، ش.، یزدی، م.، بنی‌جمالی، ش.، و درویزه، ز. (1393). ارتباط معلم- دانش‌آموز و تصمیم به ادامه تحصیل یا ترک تحصیل: نقش واسطه‌ای: نقش واسطه‌ای انگیزش خودتعیین‌گری و عملکرد تحصیلی. پژوهش در نظام آموزشی. 8(27)، 58-35.
محمدی، پ.، آریانی، ا.، و هاشمی‌مهر، م. (1397). آزمون الگوی علّی سرزندگی تحصیلی دانش‌آموزان براساس مشارکت فعال با میانجی‌گری امنیت در مدرسه. فصلنامه پژوهش‌های رهبری و مدیریت آموزشی. 4(15)، 90-68.
مرادی، ح. ا.، باصری، ا.، معاون‌جولا، ر. (1397). اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی (حل‎مسئله، تصمیم‌گیری و تفکر خلاق) بر عزت‌نفس فرزندان شاهد و ایثارگر شهر تهران. فصلنامه روان‌شناسی نظامی. 8(31)، 53-47.
مرادی، ک.، واعظی، م. ا.، فرزانه، م.، و میرزایی، م. (1393). نقش رابطه خوش‌بینی تحصیلی با پیشرفت تحصیلی در بین دانش‌آموزان مدارس متوسطه پسرانه مناطق 6 و 9 شهر تهران. نشریه پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی. 2(5)، 80-69.
مرتاضی، گ.، و خاکی صدیق، ف.، (1395). آموزش مهارت‎های زندگی ویژه کودکان. تهران: سازمان بهزیستی کشور.
موتابی، ف.، فتی، ل.، کاظم‌زاده عطوفی، م.، و محمدخانی، ش. (1385). راهنمای عملی برگزاری کارگاه‌های آموزش مهارت‌های زندگی. تهران: دانژه.
مهری‌نژاد، ا. ق.، صدری، ن.، رمضان ساعتچی، ل.، و غفاری، ز. (1398). اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی بر عزت‌نفس و تعارض والد- نوجوان دختران دوره متوسطه اول شهر تهران. اندیشه‌های نوین تربیتی. 15(1)،
187-205.
ورنون، آ. (1397). آموزش مهارت‌های زندگی رشد هیجانی، اجتماعی، شناختی و خود. ترجمه مهرداد فیروزبخت. تهران: دانژه.
References
Barry, M., Clarke, A., Jenkins, R., & Patel, V. (2013). A systematic review of the effectiveness of mental health promotion interventions for young people in low and middle income countries. BMC Publ. Health. 13(1), 835.
Beard, K. S., Hoy, W. K., & Hoy, A. W. (2010). Academic optimism of individual teachers: Confirming a new construct. Teaching and Teacher Education. 26(5), 1136-1144.
Breeman, L. D., Wubbels, T., Van Lier, P. A. C., Verhulst, F. C., Van der Ende, J., Maras, A., ... & Tick, N. T. (2015). Teacher characteristics, social classroom relationships, and children's social, emotional, and behavioral classroom adjustment in special education. Journal of School Psychology. 53(1), 87-103.
CCert, J. K. W. B. (2014). Primary school pupils’ life skills development: The case for primary school pupils’ development in Ugand. (Unpublished Doctorate Thesis) Mary Immaculate College Limerick.
CEF. (2020). Life skills. Retrieved from https://www.unicef.org/lifeskills/index_7308.html
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2000). “The "what" and "why" of goa l pursuits: Human needs and the self-determinat ion of behavior”. Psychological Inquiry. 11, 227-268.
Dhingra, R., & Chauhan, K. S. (2017). Assessment of life skills of adolescents in relation to selected variables. International Journal of Scientific and Research Publications. 7(8), 201-212.
Dincer, A., Yesilyurt, S., & Takkacm M. (2012). The effects of sutonomy supportive climates on EFL learner’s engagement, achivement and competence in english speaking classrooms. Procedia-Social and Behavioral Sciences. 46, 3890-3894.
James, O. (2010). Awareness and application of life skills education in primary schools in postconflict areas: a case of Kalaki county Kaberamaido district. Unpublished Master Thesis. Makerere University: Kalaki.
Kirkley, J. (2003). Principles for teaching problem solving. Indiana University. Web: http://www.plato.com/downloads/papers/paper_04.pdf
Kumar, A., & Seth, M. (2018) Life Skills Development of Marginalized Youth
Through the Peer Mentoring Model. In: Kumar P. (eds) Exploring Dynamic
Mentoring Models in India. 36(3), 227–252.
Martin, A. (2015). “Academic buoyancy: Towards an understanding of student’s everyday academic resilience”. Journal of School Psychology. 46(30), 53-83.
Martin, A. J. (2014). “Academic buoyancy and academic outcomes: Towards a further understanding of students with attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD), students without ADHD, and academic buoyancy itself”. British Journal of Educational Psychology. 84(1), 86-107.
Martin, A. J., & Marsh, H. W. (2006). Academic resilience and its psychological and educational correlates: A construct validity approach. Psychology in the Schools. 43(3), 267-281.
Martin, A. J., & Marsh, H. W. (2008). Academic buoyancy: Towards an understanding of students' everyday academic resilience. Journal of School Psychology. 46(1), 53-83.
Oberle, E., Guhn, M., Gadermann, A. M., Thomson, K., Schonert-Reichl, K. A. (2018). Positive mental health and supportive school environments: a population-level longitudinal study of dispositional optimism and school relationships in early adolescence (In press). Soc. Sci. Med.
Okech, D. O., & Role, E. M. (2015). Implications of life skills education on character development in children: a case of Hill school. Baraton. Interdisciplinary Research Journal. 5(special issue), 173-181.
Palmer, S. B., & Wehmeyer, M. L. (2003). Promoting self-determination in early elementary school. Remedial and Special Education. 24(2), 115-126.
Patrick, H., Kaplan, A., & Ryan, A. M. (2011). Positive classroom motivational environments: Convergence between mastery goal structure and classroom social climate. Journal of Educational Psychology. 103(2), 367-382.
Pick, S., Givudan, M., & Poortinga, V. H. (2003). Sexuality and life skills education: A multistrategy intervention in Mexico. Journal of American Psychologist. 58(3), 230-234.
Putwain, D. V., Connors, L., Symes, W., & Douglas-Osborn, E. (2011). Is academic buoyancy anything more than adaptive coping? Anxiety, Stress and Coping. 25(3), 349-58.
Quinn, G. P., & Keough, M. (2002). Experimental Design and Data Analysis for Biologists. Cambridge University Press, Cambridge, UK.
Reeve, J. (2006). Teachers as facilitators: What autonomy-supportive teachers do and why their students benefit. The Elementary School Journal. 106(3), 225-236.
Ryan, A. M., & Patrick, H. (2001). The classroom social environment and changes in adolescents’ motivation and engagement during middle school. American Educational Research Journal. 38(2), 437-460.
Shek, D. T., & Li, X. (2016). “Perceived School Performance, Life Satisfaction, and Hopelessness: A 4-Year Longitudinal Study of Adolescents in Hong Kong”. Social Indicators Research. 126(2), 921-934.
Shure, M. B., & Spivack, G. (1988). Interpersonal Cognitive Problem Solving. In R. H. Price, E. L. Cowen, R. P. Lorion, & J. Ramos-McKay (Eds.), Fourteen ounces of prevention: A casebook for practitioners (p. 69–82). American Psychological Association.
Soran, H., Akkoyunlu, B., & Kavak, Y. (2006). Yaşam Boyu Öğrenme Becerileri ve Eğiticilerin Eğitimi Programı: Hacettepe Üniversitesi Örneği [Life-Long Learning Skills and Training Faculty Members: A Project at Hacettepe University). Hacettepe University Journal of Education. 30(2006), 201-210.
Sun, X. J., Tian, Y., Zhang, Y. X., Xie, X. C., Health, M. A., & Zhou, Z. K. (2015). Psychological development and education problems of Children left in rual areas. School. Psychology International. 36(3), 227–252.
Tschannen-Moran, M., Bankole, R. A., Mitchell, R. M., & Moore J. R. D. M. (2013). Student academic optimism: A confirmatory factor analysis. Journal of Educational Administration. 51(2), 150-175.
Tuttle, J. (2006). Adolescent life skills training for high risk teens: results of group intervention study. Journal of Pediatric Health. 20(30), 91-184.
Yadav, P., & Iqbal, N. (2009). Impact of life skill training on self-esteem, adjustment and empathy among adolescents. Journal of Indian Academy of Applied Psychology. 35, 61-70.
 
 
فصل‌نامه پژوهش‌های کاربردی روانشناختی
دوره 11، شماره 4
اسفند 1399
صفحه 47-67

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار