تعیین اثربخشی تحریک مستقیم فراجمجمه‌ای همراه با آموزش خواندن بر حافظۀ فعال و عملکرد خواندن کودکان نارساخوان: شواهدی از پتانسیل‌های وابسته به رویداد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد روان‌شناسی بالینی، دانشگاه تهران، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، تهران، ایران.

2 استاد گروه روان‌شناسی، دانشگاه تهران، دانشکده روان‌شناسی و علوم‌تربیتی، تهران، ایران.

3 دانشیار گروه روان‌شناسی،دانشکده روان‌شناسی و علوم‌تربیتی دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی تحریک مستقیم فراجمجمه‌ای همراه با آموزش خواندن بر حافظۀ فعال و عملکرد خواندن کودکان نارساخوان انجام شد. روش پژوهش نیمه‌آزمایشی همراه با پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه‌های نامعادل است و از جهت هدف، کاربردی محسوب می‌شود. جامعۀ آماری پژوهش را تمامی دانش‌آموزان نارساخوان هفت تا نه‌سالۀ مراجعه‌کننده به کلینیک آتیۀ درخشان ذهن شهر تهران در تیر تا شهریور 1394 و خرداد تا مرداد 1395 تشکیل می‌دهند که 16 نفر از آن‌ها (12 پسر و 4 دختر) به روش نمونه‌گیری در دسترس به‌عنوان نمونۀ پژوهش انتخاب شدند. گروه آزمایش به‌مدت ده جلسه، برنامۀ آموزش تحصیلی فردی به‌همراه تحریک مستقیم فراجمجمه‌ای در ناحیۀ قشر پیش‌پیشانی چپ را دریافت کرد؛ درحالی‌که گروه کنترل در شرایط مشابه، ده جلسه آموزش تحصیلی به‌همراه تحریک مستقیم فراجمجمه‌ای ساختگی (شم) را گذراندند. به‌منظور جمع‌آوری اطلاعات، از آزمون خودکار عصب-روان‌شناختی کمبریج (CANTAB)، خرده‌آزمون حافظۀ فعال در هوش‌آزمای استنفورد-بینه، ویراست پنجم (SBIS-5) و خوشۀ خواندن آزمون پیشرفت تحصیلی وودکاک جانسون (WJ III) استفاده شد و با استفاده از نرم‌افزار SPSS تحلیل داده‌ها صورت گرفت. نتایج تحلیل کوواریانس چندمتغیره نشان داد شاخص‌های حافظۀ کلامی، حافظۀ غیرکلامی، ظرفیت حافظه، روانی خواندن و همچنین خطای ارتکاب و حذف بعد از دریافت تحریک مستقیم فراجمجمه‌ای، به‌طور معناداری تغییر یافته است (001/0 <P). با توجه به این نتایج، می‌توان گفت افزایش تحریک‌پذیری قشر پیشانی چپ با استفاده از تحریک مستقیم فراجمجمه‌ای می‌تواند موجب بهبود برخی شاخص‌های خواندن و حافظه در کودکان نارساخوان شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Effectiveness of Direct Transcranial Stimulation with Reading Instructions on Dyslexic Children’s Working Memory and Reading Performance: Evidence of Event-Related Potentials

نویسندگان [English]

  • Matin Qanbarzade 1
  • Reza Rostami 2
  • Javad Hatami 3
1 Department of Psychology, psychology and Educational Science Faculty, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Department of Psychology, faculty of psychology and Educational Science, University of Tehran, Tehran, iran
3 Department of Psychology, psychology and Educational Science Faculty, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

This study aims to detect the effectiveness of transcranial direct stimulation with reading instruction on dyslexic children’s working memory and reading performance. The research method is quasi-experimental with pre-test and post-test with non-equivalent groups, and is applied in term of purpose. The statistical population consists of all dyslexic students (7–9 years old) referring to Atieh Clinic in Tehran during 2015:7–2015–9 and 2016:6–2016:8, among which 16 students (12 boys and 4 girls) were selected by convenience sampling method. The experimental group received an individualized curriculum plus transcutaneous direct stimulation in the left prefrontal cortex for 10 sessions, while the control group received 10 sessions of simulated transcutaneous stimulation (indoctrination) in the same condition. Cambridge Neuropsychological Test Automated Battery (CANTAB), Stanford-Binet Intelligence Scales, Fifth Edition (SBIS-5), and Woodcock Johnson academic achievement reading cluster (WJ III) were used for data collection, and the data was analyzed by using SPSS software. The results of multivariate analysis of covariance showed that the indices including verbal memory, nonverbal memory, memory capacity, reading fluency as well as the error of committing and deleting after receiving transcranial direct stimulation were significantly changed (P>0.001). Accordingly, one can say that the increased excitability of the left prefrontal cortex using transcranial direct stimulation can improve some reading and memory parameters in dyslexic children.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Transcranial Direct Stimulation
  • Active Memory
  • Reading Function
  • Dyslexic Children

مراجع

ارکان، ا.، و یاریاری، ف. (1393). تحریک مغز از روی جمجمه با استفاده از جریان مستقیم الکتریکی بر حافظۀ کاری در افراد سالم. فصلنامۀ روان‌شناسی شناختی. 2(2)، 8-1.
آقاجانی، س. ا.، طاهری‌فرد، م.، و علیزاده گورادل، ج. (1397). اثربخشی تحریک الکتریکی مستقیم فراجمجمه‌ای (tDCS) بر بهبود کارکردهای شناختی و حل مسئله در دانش‌آموزان. فصلنامۀ روان‌شناسی مدرسه. 7(4)، 38-20.
بیات مختاری، ل.، آقایوسفی، ع. ر.، زارع، ح.، و نجاتی،  و. (1396). تأثیر تحریک مستقیم الکتریکی مغز از روی جمجمه و آموزش آگاهی واج‌شناختی بر بهبود عملکرد بعد شنیداری حافظۀ کاری کودکان نارساخوان. فصلنامۀ کودکان استثنایی. 17(4)، 48-37.
جاویدنیا، س.، کامکاری، ک.، و موللی، گ. (1392). بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی نسخۀ نوین هوش‌آزمای تهران-استنفورد-بینه، در کودکان با تشخیص نارساخوانی. مجلۀ مطالعات ناتوانی. 3(1)، 51-44.
حسین‌خانزاده، ع. س.، لطیف زنجانی، م.، و طاهر، م. (1395). تأثیر توان‌بخشی شناختی رایانه‌یار بر بهبود کنش‌های اجرایی و عملکرد خواندن دانش‌آموزان مبتلا به نارساخوانی. فصلنامۀ عصب‌روان‌شناسی. 2(2)، 44-24.
رجائی‌پور، م. ص.، و سعیدمنش، م. (1397). اثربخشی تحریک فراجمجمه‌ای مغز با استفاده از جریان مستقیم الکتریکی بر حافظۀ دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری ویژه. فصلنامۀ عصب‌روان‌شناسی. 4(13)، 84-67.
رحمانی، ع.، پیرانی، ذ.، حیدری، ح.، و داوودی، ح. (1397). اثربخشی آموزش توان‌بخشی شناختی بر حافظۀ کاری و توجه انتخابی. مجلۀ ناتوانی‌های یادگیری. 8(2)، 25-7.
روح‌الامینی، ش.، سلیمانی، م.، و واقف، ل. (1397). اثربخشی تحریک الکتریکی مستقیم فراجمجمه‌ای مغز بر توجه-انتخابی و انعطاف‌پذیری شناختی دانش‌آموزان با اختلال یادگیری خاص خواندن. مجلۀ ناتوانی‌های یادگیری. 8(1)، 41-23.
سادوک، ب.، و سادوک، و. (1396). خلاصۀ روان‌پزشکی. ترجمۀ نصرت‌الله پورافکاری. تهران: شهر آب.
عبداللهی، م. ح.، حسن‌آبادی، ح. ر.، و سمیعی سنجانی، م. (1394). تأثیر تحریک مغز از روی جمجمه با استفاده از جریان مستقیم الکتریکی (TDCS) بر کارکردهای مغزی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد روان‌شناسی. دانشکدۀ روان‌شناسی و علوم تربیتی. دانشگاه خوارزمی تهران.
فتاحی اندبیل، ا.، صابری، ه.، و کاظمی کواکی، ا. (1397). اثربخشی بازی‌درمانی گروهی شناختی رفتاری و تحریک الکتریکی فراجمجمه‌ای مغز بر کارکردهای اجرایی حافظۀ فعال و بازداری پاسخ کودکان دارای اختلال بیش‌فعالی-نقص توجه. فصلنامۀ عصب‌روان‌شناسی. 4(14)، 90-73.
قاسمی قشلاق، م.، سپهریان آذر، ف.، و کیهان، ج. (1397). اثربخشی آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی بر حل مسئله، حافظۀ عددی و خودکارآمدی ریاضی دانش‌آموزان. دوفصلنامۀ راهبردهای شناختی در یادگیری. 6(11)، 232-215.
کامکاری، ک. (1387). راهنمای کاربردی نسخۀ نوین هوش‌آزمای تهران- استنفورد-بینه. تهران: مدارس کارآمد.
کامکاری، ک.، و افروز، غ. (1388). اصول روان‌سنجی و هوش‌آزمایی: آزمون هوشی تهران-استنفورد-بینه. تهران: دانشگاه تهران.
مساواتی آذر، پ.، کیامنش، ع. ر.، و احدی، ح. (1396). پیش‌بینی عملکرد خواندن بر اساس آموزش کوتاه‌مدت و اجرایی مرکزی حافظۀ فعال در کودکان 8 و 11 ساله. نشریۀ آموزش و ارزشیابی. 10(37)، 124-107.
 
Accornero, N., Li Voti, P., La Riccia, M., & Gregori, B. (2007). Visual Evoked Potentials Modulation during Direct Current Cortical Polarization. Experimental Brain Research. 178, 261–266.
Andrews, S. C., Hoy, K. E., Enticott, P. G., Daskalakis, Z. J., & Fitzgerald, P. B. (2011). Improving Working Memory: The Effect of Combining Cognitive Activity and Anodal Transcranial Direct Current Stimulation to the Left Dorsolateral Prefrontal Cortex. Brain Stimulation. 4(2), 84–89.
Antal, A., Kincses, T. Z., Nitsche, M. A., Bartfai, O., & Paulus, W. (2004). Excitability Changes Induced in the Human Primary Visual Cortex by Transcranial Direct Current Stimulation: Direct Electrophysiological Evidence. Investigative Ophthalmology and Visual Science. 45, 702–707.
Binet, A., & Simon, T. (1948). The Development of the Binet-Simon Scale, 1905-1908. In W. Dennis (Ed.), Century Psychology Series. Readings in the History of Psychology (p. 412–424). Appleton-Century.
Boggio, P. S., Ferrucci, R., Rigonatti, S. P., Covre, P., Nitsche, M., Pascual-Leone, A., & Fregni, F. (2006). Effects of Transcranial Direct Current Stimulation on Working Memory in Patients with Parkinson ’s disease. Journal of the Neurological Sciences. 5(65), 31–38.
Butefisch, C. M., Khurana, V., Kopylev, L., & Cohen, L.G. (2004). Enhancing Encoding of a 779 Motor Memory in the Primary Motor Cortex by Cortical Stimulation. Journal of Neurophysiology. 91, 2110–2116.
Cattaneo, Z., Pisoni, A., Papagno, C. (2011). Transcranial Direct Current Stimulation over Broca's Region Improves Phonemic and Semantic Fluency in Healthy Individuals. Neuroscience. 183, 64–70.
Cruz Gonzalez, P., Fong, K., & Brown, T. (2018). The Effects of Transcranial Direct Current Stimulation on the Cognitive Functions in Older Adults with Mild Cognitive Impairment: A Pilot Study. Behavioral Neurology. 2018, 1–14.Demos, N. J. (2005). Getting Started with Neurofeedback, New York: Norton & Company.
Dien, J., & Santuzzi, A. (2005). Application of Repeated Measures ANOVA to High-Density ERP Datasets: A Review and Tutorial. Event-Related Potentials: A Methods Handbook.
Duell, N., Icenogle, G., Silva, K., Chein, J., Steinberg, L., Banich, M., Guinta, L.D., Dodge, K., Fanti, K., Lansford, J., Oburu, P., Pastorelli, C., Skinner, A.T., Sorbring, E., Tapanya, S., Tirado, L., Alampay, L., Al-Hassan, S. M., Takash, H. M., Bacchini, D., Chang, L., & Chaudhary, N. (2018). A Cross-Sectional Examination of Response Inhibition and Working Memory on the Stroop Task. Cognitive Development, 47, 19–31.
Forstmann, B. U., Jahfari, S., Scholte, H. S., Wolfensteller, U., van den Wildenberg, W. P. M, & Ridderinkhof, K. R. (2008). Function and Structure of the Right Inferior Frontal Cortex Predict Individual Differences in Response Inhibition: A Model-Based Approach. Journal of Neuroscience. 28, 9790–9796.
Fray, P. J., Robbins, T. W., & Sahakian, B. J. (1996). Neuropsychiatric Applications of CANTAB. International Journal of Geriatric Psychiatry. 11, 329–336.
Fregni, F., Boggio, P. S., Nitsche, M., Bermpohl, F., Antal, A., Feredoes, E., Marcolin, M. A., Rigonatti, S. P., Silva, M. T. A., Paulus, W., & Pascual-Leone, A. (2005). Anodal Transcranial Direct Current Stimulation of Prefrontal Cortex Enhances Working Memory. Experimental Brain Research.166, 23–30.
Gathercole, S. E., Alloway, T. P., Willis, C., & Adams, A. M. (2006). Working Memory in Children with Reading Disabilities. Journal of Experimental Child Psychology. 93(3), 265–281.
Goswami, U., & Bryant, P. E. (1990). Phonological Skills and Learning to Read. London: Erlbaum.
Gratton, G., Coles, M. G., & Donchin, E. (1983). A New Method for Off-Line Removal of Ocular Artifact. Electroencephalography and Clinical Neurophysiology. 55(4), 468–484.Heth, I., & Lavidor, M. (2015). Improved Reading Measures in Adults with Dyslexia Following Transcranial Direct Current Stimulation Treatment. Neuropsychologia, 3(70), 107–113.
Hill, A. T., Fitzgerald, P. B., & Hoy, K. E. (2016). Effects of Anodal Transcranial Direct Current Stimulation on Working Memory: A Systematic Review and Meta-Analysis of Findings from Healthy and Neuropsychiatric Populations. Brain Stimulation. 9(2), 197–208.
Hoy, K. E., Arnold, S. L., Emonson, M. R., Daskalakis, Z. J., & Fitzgerald, P. B. (2014). An Investigation into the Effects of tDCS Dose on Cognitive Performance over Time in Patients with Schizophrenia. Schizophrenia Research, 155(1-3), 96–100.
Jamie, J., Singer, A. J., MacGregor, L. F., & Cherkas, T. D. (2006). Specter Genetic Influences on Cognitive Function Using the Cambridge Neuropsyghological Test Automated Battery. Intelligence. 34(5), 421–428.
 
Jo, J. M., Kim, Y. H., Ko, M. H., Ohn, S. H., Joen, B., & Lee, K. H. (2009). Enhancing the Working Memory of Stroke Patients Using tDCS. American Journal of Physical Medicine and Rehabilitation. 88, 404–409.
Kate, E. H., Sara, L. A., Melanie, R. L., Emonson, Z. J., & Paul, B. (2014). An Investigation into the Effects of tDCS Dose on Cognitive Performance Over Time in Patientswith Schizophrenia. Schizophrenia Research. 155, 96–100.
Kershner, J. R. (2019). Neurobiological Systems in Dyslexia. Trends in Neuroscience and Education. 14, 11–24.
Krause, C. M., Sillanmaki, L., Koivisto, M., Saarela, C., Haggqvist, A., & Laine, M. (2000).The Effects of Memory Load on Event-Related EEG Desynchronization and Synchronization. Clinical Neurophysiology. 111,2071–2078.
Marshall, L., Mölle, M., Siebner, H., & Born, J. (2005). Bifrontal Transcranial Direct Current Stimulation Slows Reaction Time in a Working Memory Task. BMC Neuroscience. 6, 23–28.
McCarthy, G., Wood, C. C., Williamson, P. D., & Spencer, D. D. (1989). Task-Dependent Field Potentials in Human Hippocampal Formation. Journal of Neuroscience. 9(12), 4253–4268.
Morris, D., & Perney, J. (2018). Using a Sight Word Measure to Predict Reading Fluency Problems in Grades 1 to 3. Reading and Writing Quarterly. 34(4), 338–348.
Nelson, J. T., McKinley, R. A., Golob, E. J., Warm, J. S., & Parasuraman, R. (2014). Enhancing Vigilance in Operators with Prefrontal Cortex Transcranial Direct Current Stimulation (tDCS). Neuroimage. 85(3), 909–917.
National Institutes of Health (2015). Archived from the Original on 2 April 2015. Retrieved on 15 April 2015.
Nitsche, M. A., Cohen, L. G., Wassermann, E. M., Priori, A., Lang, N., Antal, A., Paulus, W., Hummel, F., Boggio, P. S., Fregni, F., & Pascual-Leone, A. (2008). Transcranial Direct Current Stimulation: State of the Art 2008. Brain Stimulation. 1(3), 206–223.
Nilsson, j., Lebedev, A., & Lovden, M. (2015). No Significant Effect of Prefrontal tDCS on Working Memory Performance in Older Adults. Frontiers in Aging Neuroscience. 7, 1–6.
Ohn, S. H., Park, C. I., Yoo, W. K., Ko, M. H., Choi, K. P., Kim, G. M., Lee, Y. T., & Kim, Y. H. (2008). Time-Dependent Effect of Transcranial Direct Current Stimulation on the Enhancement of Working Memory. Neuroreport. 19, 43–47.
Piper, B. J., Mueller, S. T., Geerken, A. R., Dixon, K. L., Kroliczak, G., Olsen, R. H., & Miller, J. K. (2015). Reliability and Validity of Neurobehavioral Function on the Psychology Experimental Building Language Test Battery in Young Adults. PeerJ. 3, e1460.
Protopapas, A., Katopodi, K., Altani, A., & Georgiou, G. K. (2018). Word Reading Fluency as a Serial Naming Task. Scientific Studies of Reading. 22(3), 248–263.
Richard, P.C., Fregni, A. W., & Snyder. S. (2010). Visual Memory Improved by Non-Invasive Brain Stimulation. Brain Research. 13(53), 168–175.
Robbins, T. W., James, M., Owen, A. M., Sahakian, B. J., McInnes, L., & Rabbitt, P. (1994). Cambridge Neuropsychological Test Automated Battery (CANTAB): A Factor Analytic Study of a Large Sample of Normal Elderly Volunteers. Dementia (Basel, Switzerland), 5(5), 266–281.
Salmi, J., Nyberg, L., & Laine, M. (2018). Working Memory Training Mostly Engages General-Purpose Large-Scale Networks for Learning. Neuroscience and Biobehavioral Reviews. 93, 108–122.
Schneider, D., Göddertz, A., Haase, H., Hickey, C., & Wascher, E. (2019). Hemispheric Asymmetries in EEG Alpha Oscillations Indicate Active Inhibition during Attentional Orienting within Working Memory. Behavioral Brain Research. 359, 38–46.
Shaul, S. H. (2008). Event-related Potentials (erps) in the Study of DYSLEXIA, A Review. Brain research in language. 6, 51-92.
Smith-Spark, J. H., & Fisk, J. E. (2007). Working Memory Functioning in Developmental Dyslexia. Memory, 15(1), 34–56.
Smith-Spark, J. H., Henry, L. A., Messer, D. J., Edvardsdottir, E., & Zięcik, A. P. (2016). Executive Functions in Adults with Developmental Dyslexia. Research in Developmental Disabilities. 53, 323–341.
Stevens, E. A., Walker, M. A., & Vaughn, S. (2016). The Effects of Reading Fluency Interventions on the Reading Fluency and Reading Comprehension Performance of Elementary Students with Learning Disabilities: A Synthesis of the Research from 2001 to 2014. Journal of Learning Disabilities. 50(5), 576–590.
Surwillo, W. (1961). Frequency of the Alpha Rhythm, Reaction Time and Age. Nature. 191(4790), 823–824.
Tayeb. Y., & Lavidor, M. (2016). Enhancing switching abilities: Improving practice effect by stimulating the dorsolateral pre frontal cortex. Neuroscience. 313, 92–98.
Thompson, P. A., Hulme, C., Nash, H. M., Gooch, D., Hayiou-Thomas, E., & Snowling, M. J. (2015). Developmental Dyslexia: Predicting Individual Risk. Journal of Child psychology and Psychiatry. 56(9), 976–987.
Turkeltaub, P.E., Benson, J., Hamilton, R. H., Abhishek, D., Marom, B., & Branch C. H. (2012). Left Lateralizing Transcranial Direct Current Stimulation Improves Reading Efficiency. Brain Stimulation. 3(5), 201–207.
Wagner, R. K., & Torgesen, J. K. (2007). The Nature of Preschool Phonological Processing Abilities and Their Relations to Vocabulary, General Cognitive Abilities, and Print Knowledge. Journal of Educational Psychology. 101(2), 335–345.
Wendling, B. J., & Mather, N. (2007). Woodcock-Johnson® III Test. Itasca, IL: Riverside Publishing Company.
Woodcock, R. W., Schrank, F. A., & McGrew, K. S. (2001). Woodcock-Johnson III Tests of Achievement, form C/Brief Battery. Rolling Meadows, IL: Riverside
Zaehle, T., Heimrath, K., Sandmann, P., Becke, A., & Müller, N. G. (2011). Behavioral and Electrophysiological Effects of Transcranial Direct Current Stimulation of the Parietal Cortex in a Visuo-Spatial Working Memory Task. Original Research ARTICLE Frontiers in Psychiatry. 5,24–32.
 
فصل‌نامه پژوهش‌های کاربردی روانشناختی
دوره 12، شماره 1
خرداد 1400
صفحه 59-81

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 28 بهمن 1398
  • تاریخ بازنگری: 14 فروردین 1399
  • تاریخ پذیرش: 20 تیر 1399
  • تاریخ اولین انتشار: 25 اردیبهشت 1400
  • تاریخ انتشار: 01 خرداد 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار