اثربخشی توان‌بخشی شناختی رایانه‌ای بر مسئله گشایی خلاق و سرعت پردازش اطلاعات دانش آموزان دختر مقطع ابتدایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

2 استادیار گروه روانشناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی توان‌بخشی شناختی رایانه‌ای بر مسئله گشایی خلاق و سرعت پردازش اطلاعات دانش‌آموزان دختر مقطع ابتدایی صورت گرفته است. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی، از لحاظ روش از نوع کمی و از جهت جمع‌آوری داده‌ها از نوع شبه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون، پس‌آزمون با گروه کنترل است. جامعۀ آماری پژوهش را دانش‌آموزان دختر پایۀ ششم ابتدایی شهرستان خرم‌دره در سال تحصیلی 1399-1398 تشکیل ‌دادند که 30 نفر از آن‌ها به روش نمونه‌گیری دردسترس به‌عنوان نمونه انتخاب شدند و به‌صورت تصادفی، در دو گروه کنترل (15 نفر) و آزمایش (15 نفر) قرار گرفتند. گروه آزمایش به‌مدت ده جلسه (هر هفته دو جلسۀ 40 دقیقه‌ای)، تحت آموزش توان‌بخشی شناختی رایانه‌ای با نرم‌افزار کاپیتان لاگ قرار گرفتند و گروه کنترل هیچ برنامه‌ای دریافت نکردند. داده‌ها با استفاده از پرسشنامه حل مسئلۀ خلاق باسادر (BCPSQ) و آزمون رایانه‌ای استروپ (Stroop Test) جمع‌آوری و با نرم‌افزار SPSS نسخۀ 22 و آزمون تحلیل کواریانس، تجزیه ‌و تحلیل شد. یافته‌ها نشان می‌دهد بعد از ارائۀ برنامۀ توان‌بخشی شناختی رایانه‌ای میزان سرعت پردازش اطلاعات و مسئله‌گشایی خلاق گروه آزمایش افزایش ‌یافته است و میان نمرات پس‌آزمون گروه آزمایش و گروه کنترل تفاوت معناداری وجود دارد (P<0/01). براساس این یافته‌ها می‌توان نتیجه گرفت، برنامه‌های توا‌ن‌بخشی شناختی رایانه‌ای بر بهبود مسئله‌گشایی خلاق و افزایش سرعت پردازش اطلاعات دانش‌آموزان ابتدایی مؤثر بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of Computer-Based Cognitive RehabilitationTraining on Creative Problem Solving and Information Processing Speed in Elementary School Girls

نویسندگان [English]

  • Akram Mohammadlou 1
  • zekrollah Morovati 2
  • Majied Yousefi Afrashteh 2
1 Department of Psychology,Faculty of Humanities, University of Zanjan, Zanjan, Iran
2 Assistant Professor, Department of Psychology,Faculty of Humanities, University of Zanjan, Zanjan, Iran
چکیده [English]

The purpose of this study is to investigate the effectiveness of computer-based cognitive rehabilitation training on creative problem solving and information processing speed of female elementary school students. In terms of purpose, this study belongs to applied research, in terms of method, it is a quantitative type, and in terms of data collection, it is quasi-experimental with pre-test-post-test design with control group. The statistical population consists of all sixth grade female elementary school students in the city of Khorram Dareh in the academic year 2019-2020, who were selected as a sample according to the available sampling method and divided into two groups: the control group (n = 15) and the experimental‌ group (15 subjects ). The experimental group received computer cognitive rehabilitation training using Captain Log software for 10 sessions ‌(two 40-minute sessions per week) and the control group received no program. Data were collected using the Basader Creative Problem Solving Questionnaire (BCPSQ) and the Stroop Computer Classic Questionnaire and analyzed using SPSS22 software and analysis of covariance. The results showed that after the presentation of the cognitive computer rehabilitation program, there was a significant difference between the post-test scores of the experimental group and the control group (P <0.01). This suggests that an intervention based on computer-based cognitive rehabilitation programs is effective in improving creative problem solving and increasing information processing speed of elementary school students.
.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Computer-Based Cognitive Rehabilitation Training
  • Creative Problem solving
  • Information Processing Speed
  • Elementary School Students
احمدشاهی، ط. (1397). اثربخشی بازی‌های شناختی رایانه‌ای بر کارکردهای اجرایی و خلاقیت کودکان پیش‌دبستانی. پایان‌نامۀ کارشناسی ‌ارشد رشتۀ روان‌شناسی. دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه خلیج‌فارس بوشهر.
استرنبرگ، ر. (1395). روان‌شناسی شناختی. ترجمۀ سید کمال خرازی و الهه حجازی. تهران: سمت.
افشک، ش. (1396). تأثیر توان‌بخشی شناختی رایانه یار بر بهبود کارکردهای اجرایی (بازداری پاسخ، توجه، برنامه‌ریزی) کودکان واجد نشانه‌های نارسایی توجه بیش‌فعالی (ADHD) در شهر شهرضا. پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد رشتۀ روانشناسی. دانشکدۀ اقتصاد و علوم اجتماعی. دانشگاه رازی.
اکبری فر، ح.، احمدی، ا.، فتح‌آبادی، ر.، و صالحی، ح. (1398). اثربخشی توان‌بخشی شناختی مغز بر سرعت پردازش اطلاعات و دوره بی‌پاسخی روان‌شناختی در کودکان با اختلال یادگیری خاص. فصلنامۀ عصبروانشناسی. 5(4)، 52-41.
البوغیش، س.، عابدان‌زاده، ر.، شتاب بوشهری، ن.، و دانشور، ا. (1396). تأثیر اثر استروپ و فاصله‌های زمانی بین دو محرک بر دورۀ بی‌پاسخی روان‌شناختی. فصلنامۀ روانشناسی شناختی. 5(2)، 60-51.
بیرامی، م.، موحدی، ی.، و انصاری، س. (1396). تأثیر توان‌بخشی نوروسایکولوژی بر بهبود عملکرد حل مسئله در افراد مبتلا به اختلال یادگیری ریاضی. مجلۀ روانشناسی و روان‌پزشکی شناخت. 4(4)، 32-24.
باقری، م.، مرادی،ع.، و حسنی ابهریان،پ. (1397). اثربخشی تحریک جریان مستقیم فراجمجمه‌ای و توان‌بخشی رایانشی حافظۀ کاری بر سرعت پردازش و علائم نارساخوانی در کودکان نارساخوان دوزبانه. فصلنامۀ روان‌شناسی شناختی. 6(4)، 34-25.
حسن‌وندی، ص.، صالح اردستانی، س.، قاضی، ش.، حسن وند، ب.، و یدی، ف. (1395). مقایسۀ کارکردهای اجرایی در دانش‌آموزان با و بدون ناتوانی‌های ویژه یادگیری همراه با مشخصۀ خواندن و نوشتن. فصلنامۀ دانشگاه علوم پزشکی لرستان. 18(4)، 40-30.
حسینی، ز.، حاتمی، ج.، و نصرتی، ف. (1396). بررسی تحولی توانایی حل مسئله در دانش‌آموزان مقطع ابتدایی با استفاده از برج هانوی. مجلۀ روان‌شناسی مدرسه. 8(3)، 70-54.
دلنواز، ز.، البرزی، م.، و خوشبخت، ف. (1397). الگوهای ارتباطی خانواده و جو یادگیری با حل مسئله خلاق: نقش واسطه‌ای بازخوردهای خلاقانه. فصلنامۀ روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی. 15(57)، 57-45.
دم‌ریحانی، ن.، پولادی ری­شهری ،ع.، دیره، ع.، و بردبار، م. (1399). تأثیر توان‌بخشی شناختی بر حافظۀ فعال و سرعت پردازش در کودکان و نوجوانان سرطانی بقایافته. پژوهشهای کاربردی روانشناختی. 11(2)، 240-225.
رحمانی، م.، رحیمیان بوگر، ا.، طالع پسند، س. و نوکنی، م. (1397). تأثیر مداخلات بازتوانی شناختی ترکیبی (کامپیوتری و دستی) بر ارتقاء سرعت پردازش اطلاعات و وضعیت روانی زنان مبتلابه مالتی پل اسکلروزیس (ام‌اس). فصلنامۀ روانشناسی شناختی. 6(3)، 56-47.
روحانی، م.­(1392). اثربخشی توانمندسازی شناختی بر عملکردهای شناختی توجه، حافظه، حل مسئله، حساب کودکان ناتوان یادگیری. پایاننامه کارشناسیارشد. دانشکدۀ روان‌شناسی و علوم تربیتی.رشته روانشناسی بالینی کودک و نوجوان.­دانشگاه تبریز.
رهبر کرباس دهی، ا.، ابوالقاسمی، ع.، حسین خان‌زاده، ع.، و رهبر کرباس دهی، ف. (1397). مقایسۀ مهارت‌های عصب‌شناختی و اجتماعی دانش‌آموزان با و بدون نارسایی حساب. فصلنامۀ عصب‌روان‌شناسی. 3(15)، 132-107.
رویتوند غیاثوند، ن.، امیری مجد، م.(1396).اثربخشی نرم افزار شناختی کاپیتان لاگ بر ادراک دیداری-فضایی دانش آموزان دارای ناتوانی های یادگیری.فصلنامه کودکان استثنایی.19(1)،14-5.
زارع، ح.، ایمانی ف.، مصطفایی، ع.، و برادران، م. (1393). اعتباریابی و ساختار عاملی آزمون حل خلاق مسئلۀ باسادر. فصلنامۀ ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی. 3(4)، 146-127.
زارع، ح.، نجفی، ا.، شریفی، ع.، و شریف‌الحسینی، م. (1398). اثربخشی توان‌بخشی شناختی بر توجه و حل مسئله کودکان با آسیب مغزی تروماتیک. فصلنامۀ روانشناسی شناختی. 6(2)، 58-47.
سلیمانی، ا.، علی‌پور، م.، و سلیمانی، م. (1398)، بررسی سرعت پردازش اطلاعات خودکار و کنترل‌شده در دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری ریاضی براساس آزمون استروپ. نشریۀ علوم اعصاب شفای خاتم. 7(3)، 41-32.
شریفی، ا. (1396). اثربخشی توان‌بخشی شناختی بر کارکردهای اجرایی و سرعت پردازش اطلاعات در بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس شهر کرمانشاه. پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد رشتۀ روان‌شناسی عمومی. دانشکدۀ علوم اجتماعی. دانشگاه رازی.
شعبانی، م.، ملکی، ح.، عباسپور، ع.، و سعدی‌پور، ا. (1396). اثربخشی آموزش مبتنی بر حل مسئلۀ خلاق بر تفکر خلاق کارکنان مؤسسۀ اعتباری کوثر. فصلنامۀ ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی. 6(4)، 170-149.
فیضی‌پور، ه.، سپهریان آذر، ف.، عیسی‌زادگان، ع، و عشایری، ح. (1398). اثربخشی توان‌بخشی شناختی بر سرعت پردازش و ظرفیت حافظه فعال، کارکرد اجرایی و کیفیت زندگی بیماران مالتیپل اسکلروزیس: مطالعۀ نیمه‌تجربی. نشریۀ پزشکی ارومیه. 30(10)، 818-804.
کرمی باغطیفونی، ز. (1391). تدوین مدل علی جهت تبیین سازۀ خلاقیت براساس متغیرهای مکنون هوش، سرعت پردازش اطلاعات و باز بودن نسبت به تجربه‌ها در دانشجویان شهر تهران. پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد رشتۀ روانشناسی تربیتی. دانشکدۀ علوم تربیتی و روان‌شناسی. دانشگاه علامه طباطبائی.
مروتی، ذ.، و یادگاری، ر. (1398). سنجش فرایندهای شناختی (کاربرد نرم‌افزار PEBL). زنجان: انتشارات جهاد دانشگاهی.
نیک‌خواه، ل. (1394). مطالعۀ اثربخشی آموزش راهبردهای فراشناختی بر انعطاف‌پذیری، سبک تصمیم‌گیری و حل مسئلۀ خلاق در دانشجویان. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ روانشناسی عمومی. دانشکدۀ علوم تربیتی و روان‌شناسی. دانشگاه پیام نور واحد تهران جنوب.
هیگینز، ج. (1386). 101 تکنیک حل خلاق مسئله. ترجمۀ محمود احمدپور داریانی. تهران: امیرکبیر.
یاوری، ا.، عسگری، پ.، فرح، ن.، و حیدری، ع. (1398). اثر توان‌بخشی شناختی بر عملکردهای اجرایی (حافظه و حل مسئله) کودکان دارای اختلال نقص توجه و بیش فعالی. فصلنامۀ طب توان‌بخشی. 8(4)، 176-165.
Anderson, P. (2002). Assessment and development of executive function during childhood. Child Neuropsychology. 8(2), 71-82.
Ba ̈ckman, L., & Dixon, R. A. (1992). Psychological compensation: A theoretical framework. Psychological Bulletin. 112(2), 259–283.
Basadur, M. (1995). Simplex: A flight to creativity. Canada: The Creative Foundation Education.
Basadur, M. (2004). Leading others to think innovatively together: Creative leadership. The Leadership Quarterly. 15(1), 103-121.
Bonavita, S., Sacco, R., Della Corte, M., Esposito, S., Sparaco, M., d’Ambrosio, A., …, Bisecco, A. (2015).Computer-aided cognitive rehabilitation improves cognitive performances and induces brain functional connectivity changes in relapsing remitting multiple sclerosis patients: An exploratory study. Journal of Neurology. 262(1), 91-100.
Cattell, R. B. (1971). Abilities: Their structure, growth and action. Boston: Houghton-Mifflin
Cho, S. (2003). Creative problem solving in science: Divergent, convergent, or both? In U. Anuruthwong, & C. Piboonchol (Eds.), 7th Asia-Pacific Conference on Giftedness. (pp. 169-174). Bangkok, Thailand: October Printing.
Cho, H. Y., Kim, K., & Jumg, J. H. (2015). Effects of computer assisted cognitive rehabilitation on brain wave, memory and attention of stroke patients: A randomized control Trial. Journal of Physical Therapy Science. 27(4), 1029-1032.
Cho, S., & Lin, C. Y. (2011). Influence of family processes, motivation, and beliefs about intelligence on creative problem solving of scientifically talented individuals. Roper Review. 33(1), 46–58.
Clark, D. M., & McManus, F. (2002). Information processing in social phobia. Biological Psychology. 51(1), 92–100.
Clark, D. M., Ehlers, A., McManus, F., Hackman, A., Fennell, M., Campbell, H., …, & Louis, B. (2003). Cognitive therapy versus fluoxetine I generalized social phobia: A randomized placebo-controlled trial. Journal of Consulting and Clinical Psychology. 71(6), 1058–1067.
Covey, T. J., Zivadinov, R., Shucard, J. L., & Shucard, D. W. (2011). Information processing speed, neural efficiency, and working memory performance in multiple sclerosis : Differential relationships with structural magnetic resonance imaging. Journal of Clinical and Experimental Neuropsychology, 33(10), 1129–1145 13(3), 417-23.
Craft, A. (2011). Creativity and education futures: Learning in a digital age. Stoke-on-UK:­ Trentham Books.
Cristofori,I., Salvi, C., Beeman, M., & Grafman, J. (2018). The effects of expected reward on creative problem solving. Cognitive, Affective & Behavioral Neuroscience. 18(5), 925-931.
Cuzzocrea, A., Grasso, G. M., & Nucita, A. (2014). A framework for supporting the distributed management of big clinical data. BODYNETS 9th International Conference on Body Area Networks. 29 September to 1 Oct 2014. London, Great Britain.
Deary, I. J. (1995). Auditory inspection time and intelligence: What is the direction of causation? Developmental Psychology. 31(2), 237–250.
Fabio, A. R., Capri, T., & Romano, M. (2019). From controlled to automatic processes and back again: The role of contextual features. Europe's Journal of Psychology. 15(4), 773-788.
Fisher, M., Loewy, R., Hardy, K., Schlosser, D., & Vinogradov, S. (2013). Cognitive interventions targeting brain plasticity in the prodromal and early phases of schizophrenia. Annual Review of Clinical Psychology. 9(29), 435-463.
Flavia, M., Stampatori, C., Zanotti, D., Parrinello, G., & Capra, R. (2009). Efficacy and specificity of intensive cognitive rehabilitation of attention and excutive functions in multiple sclerosis. Journal of the Neurological Science. 2889(1-2), 101-105.
Gatian, A., & Garolera, M. (2012).Efficacy of an adjunctive computer based cognitive impairment and Alzheimers disease: A single blind randomized clinical trial. Journal of Geriatric Psychiatry. 15(2), 28-35.
Harrington, L. (2015). The tower of hanoi in dynamic creative problem solving. Graduate Student Theses.Department­ of Psychology. Experimental Psychology. University of Montana.
Hebb, D. (1994). The organization of behavior. A neuropsychological theory: New York: John Wiley and Sons, Inc.
Heber, E., Ebert, D. D., Lehr, D., Cuijpers, P., Berking, M., Nobis, S., & Riper, H. (2017). The benefit of web-and computer-based interventions for stress: A systematic review and meta-analysis. Journal of Medical Internet Research. 19(2), e32.
Hunt, E. B. (2011). Where are we? Where are we going? Reflections on the current and future state of research on intelligence. In R. J. Sternberg & S. Barry Kaufman (Eds.), The of intelligence (pp. 863-885). Cambridge: Cambridge University Handbook Press.
Kashani-Vahid, L., Afrooz, G., Shokoohi-Yekta, M., Kharrazi, K., & Ghobari, B. (2017). Can a creative interpersonal problem solving program improve creative thinking in gifted elementary students? Thinking Skills and Creativity. 24(2), 175–185.
Kesler, S. R., Lacayo, N. J., & Jo, B. (2011). A pilot study of an online cognitive rehabilitation program for executive function skills in children with cancer-related brain injury. Brain Injury. 25(1), 101-112.
Lin Yang, Ch., Hwa Huang, R., & Ling Wei, W. (2013). Applied modified TRIZ for new product development project. Journal of Chinese Management Review. 16(4), 132-143.
Loosli, S., Buschkuehl, M., Perrig, W., & Jaeggi, S. (2012). Working memory training improves reading processes in typically developing children. Child Neuropsychology. 18(1), 62–78
Luria, A. R. (1973). The working brain: An introduction to neuropsychology. London: Penguin Books.
Piaget, J. (1966). Psychology of intelligence. Totowa,NJ: Little-field, Adams.
Rossman, J. (1931). The psychology of the inventor: A study of the patentee. Washington DC: Inven tors’ Publishing Co.
Sandford, J. A., & Browne, R. J. (1988). Captain's Log Cognitive System. Richmond, VA: Brain Train.
Sandford, J. A. (2007). Captain's Log Computerized Cognitive Training System. Richmond, VA: Brain Train.
Schneider, J., & McGrew, K. (2012). The Cattell-Horn-Carroll. (CHC). Model of Intelligence:A visual tour and summary. Institute for Applied Psychometrics (IAP).
Schneider, W., & Shiffrin, R. M. (1977). Controlled and automatic human information processing: I. Detection, search, and attention. Psychological Review. 84(1), 1–66.
Shiran A., & Breznitz, Z. (2011). The effect of cognitive training on recall range and speed ofinformation processing in the working memory of dyslexic and skilled readers. Journal of Neurolinguistics. 24(1), 524–537.
Sohlberg, M. M., & Mateer C. A. (2001). Cognitive rehabilitation: An integrative neuropsychological approach. Guilford Press: New York.
Sternberg, R. J., & Lubart, T. I. (1995). Defying the crowd: Cultivating creativity in the culture of conformity. New York: Free press.
Stroop, J. R. (1935). Studies of interference in serial verbal reactions. Journal of Experimental Psychology. 18(6), 643-662.
Treffinger, D. J., Selby, E. C., & Isaksen, S. G. (2008). Understanding individual problem-solving styles: A key to learning and applying creative problem solving. Learning and Individual Differences. 18, 390-401.
Urban, K. (2003). Toward a componential model of creativity. In D. Ambrose, L. M. Cohen & A. J. Tannenbaum (Eds.), Creative intelligence: Toward theoretic integration (pp. 81-112). Cresskill, NJ: Hampton Press.
Van Hooijdonka, M., Mainharda, T., Kroesbergenb, E. H., & van Tartwijka, J. (2020). Creative problem solving in primary education: Exploring the role of fact finding, problem finding, and solution finding across tasks. Thinking Skills and Creativity. 37,100665.
Videbech, P., Ravnkilde, B., Gammelgaard, L., Egander, A., Clemmensen, K., Rasmussen, N. A., & Rosenberg, R. (2004). The Danish PET/depression project: Performance on Stroop’s test linked to white matter lesions in the brain. Psychiatry Research: Neuroimaging. 130(2), 117-130.
Wolters G, Stapert S, Brands I, Van Heugten C (2010); Coping styles in relation to cognitive rehabilitation and quality of life after brain injury. Neuropsychological Rehabilitation. 20(4), 587-600.
Zaremba, D., Kalthoff, I. S., Förster, K., Redlich, R., Grotegerd, D., Leehr, E. J & Böhnlein, J. (2019). The effects of processing speed on memory impairment in patients with major depressive disorder. Progress in Neuro-Psychopharmacology and Biological Psychiatry. 92(8), 494-500.
دوره 12، شماره 3
آذر 1400
صفحه 307-333
  • تاریخ دریافت: 15 آذر 1399
  • تاریخ بازنگری: 14 بهمن 1399
  • تاریخ پذیرش: 28 بهمن 1399
  • تاریخ اولین انتشار: 16 آبان 1400
  • تاریخ انتشار: 01 آذر 1400