مطالعۀ نقش عوامل خانوادگی در اضطراب بازگشت به خانۀ دانشجویان دختر ساکن خوابگاه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه آموزشی مشاوره، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه‌طباطبایی، تهران، ایران.

2 کارشناسی ارشد مشاوره خانواده، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

3 دانشیار، گروه مشاوره، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر، شناسایی عوامل مؤثر خانوادگی در اضطراب بازگشت به خانۀ دانشجویان دختر ساکن خوابگاه است. این پژوهش بنیادی است و به‌منظور درک عوامل خانوادگی، به روش کیفی و با استفاده از رویکرد پدیدارشناسی انجام شده است. جامعۀ آماری پژوهش را دانشجویان دختر خوابگاهی مجرد تشکیل دادند که در حال تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی استان تهران بودند و تا پایان سال تحصیلی 1397-1396 فارغ‌التحصیل شدند. از میان این دانشجویان دختر، 10 نمونه به روش نمونه‌گیری مبتنی بر هدف، از نوع نمونه‌گیری گلوله‌برفی انتخاب شدند و ادراکات آن‌ها از عوامل مؤثر مربوط به خانواده در اضطراب بازگشت به خانه از طریق مصاحبۀ نیمه ساختاریافته بررسی شد. به‌منظور تحلیل یافته‌ها از روش هفت‌مرحله‌ای کلایزی استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها به شناسایی 24 مفهوم اولیه منجر شد که در 12 مضمون فرعی طبقه‌بندی‌ شدند. از طبقه‌بندی مجدد این مضامین، چهار تم یا مضمون اصلی سبک ارتباطی ناکارآمد در خانواده، مرزهای مغشوش خانوادگی، فقدان تصمیم‌گیری کارآمد و سبک‌های فرزندپروری ناکارآمد به‌دست آمد. یافته‌های پژوهش نیز به‌صورت جدول‌هایی طبقه‌بندی و ارائه شدند. نتایج نشان می‌دهد ناکارآمدی در هریک از حیطه‌های سبک ارتباطی، مرزهای خانوادگی، تصمیم‌گیری و سبک‌های فرزندپروری به اضطراب بازگشت به خانۀ دانشجویان دختر خوابگاهی منجر می‌‌شود؛ بنابراین می‌توان با آگاهی‌بخشی به خانواده‌ها، به‌ویژه در بافت آموزش خانواده در رسانه‌های عمومی و مدارس فرزندان، احتمال بازگشت دانشجویان دختر را به خانه افزایش داد و زمینۀ ثبات نهاد خانواده را فراهم کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Study of the Role of Family Factors in the Return Anxiety of Female Students Living in a Dormitory

نویسندگان [English]

  • Asieh Shariatmadar 1
  • Farinaz Emadi 2
  • Atousa Kalantar hormozi 3
1 Department of Consulting, psychology and Educational Science Faculty, University of Allameh-Tabatabaei, Tehran, Iran
2 MSc, Department of family counseling, psychology and Educational Science Faculty, University of Allameh-Tabatabaei, Tehran, Iran
3 , Department of of Consulting, psychology and Educational Science Faculty, University of Allameh-Tabatabaei, Tehran, Iran
چکیده [English]

The purpose of this study is to determine the effective familial factors in the anxiety of going home of female college students living in dormitories. In order to understand the familial factors, the study was qualitative and used a phenomenological approach. The statistical population of the study consists of single female students living in a dormitory who were pursuing a master's degree at Allameh Tabatabaei University in Tehran Province and graduated at the end of the academic year 2017-2018. Among these female students, 10 samples were selected by purposive sampling method, snowball sampling method and their perceptions of effective factors related to family in anxiety of going home were investigated through semi-structured interviews. The results were examined. The seven-step method was used to analyze the results. Data analysis resulted in the identification of 24 primary concepts that were classified into 12 subthemes. From the reclassification of these themes, 4 major themes or topics emerged such as dysfunctional family communication style, confused family boundaries, and lack of effective decision making. Inefficient parenting styles were identified and the research results were classified and tabulated. The results show that ineffective parenting styles in each of the areas of communication style, family boundaries, decision making, and kindness styles lead to anxiety about going home among female dormitory students. Therefore, by informing families, especially in the context of family education in public media and children's schools, it is possible to increase the likelihood of female college students going home and lay the foundation for the stability of the family institution.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Family Factors
  • Anxiety
  • Homecoming
  • Students Living in a Dormitory
ابراهیم‌پور، د.، راد، ف.، و تقی‌پور، ف. (1389). عوامل اجتماعی مرتبط با ناسازگاری زناشویی در بین زوج‌های مراجعه‌کننده به دادگاه خانوادۀ مشگین‌شهر در سال 1391. مطالعات جامعه‌شناسی. 3(9)، 52-37.
ابوالمعالی، خ. (1391). پژوهش‌های کیفی از نظریه تا عمل. تهران: نشر علم.
احمدی، ح.، مرزبان، م.، و روحانی، ع. (1390). بررسی عوامل اجتماعی-فرهنگی مرتبط با سلامت روانی دانشجویان دانشگاه شیراز. جامعه‌شناسی مطالعات جوانان. 1(1)، 35-9.
احمدی، خ.، و خدادادی سنگده، ج. (1394). بررسی وضعیت نظارت بر نوجوانان در خانواده‌های نظامی. فصلنامۀ علوم مراقبتی نظامی. 2(3)، 133-127.
اسعدی، م.، شاه منصوری، ن.، محمدی، م.، رضاعی، ف.، و جی سمتانا، ج. (1384). رابطۀ متغیرهای فرهنگی-اجتماعی و نحوه تعامل والدین با نوجوانان در ایران. تازه‌های علوم شناختی. 7(4)، 35-28.
اصل دهقان، ف.، رضاییان، ح.، و حسینیان، س. (1395). پیش‌بینی تمایزیافتگی و سبک دل‌بستگی دانش‌آموزان دبیرستانی براساس انعطاف‌پذیری خانواده، تمایزیافتگی و سبک دل‌بستگی والدین. فصلنامۀ خانواده و پژوهش. 13(32)، 130-110.
امانی، ر. (1394). نقش کارکرد خانواده در اضطراب و افسردگی نوجوانان. فصلنامۀ علمی-پژوهشی روان‌شناسی بالینی و شخصیت. 13(2)، 84-77.
امیری‌طلب، ح.، اعتمادی، ا.، و سلیمی، ح. (1393). بررسی اثربخشی آموزش تفکیک خویشتن بر احساس غربت در دانشجویان دختر. فرهنگ در دانشگاه اسلامی. 4(3)، 450-435.
اناری، آ.، مظاهری، م.، و طهماسیان، ک. (1394). عوامل خانوادگی مرتبط با رضایت از زندگی دختران نوجوان. راهبرد فرهنگ. 8 (30)، 33-7.
آبانگاه، آ. (1390). کارایی خانواده و سلامت عمومی فرزندان. دومین همایش ملی روان‌شناسی- روان‌شناسی خانواده. 17 اسفندماه 1390، فارس، ایران.
آزادی، س.، و آزاد، ح. (1390). بررسی رابطۀ حمایت اجتماعی، تاب‌آوری و سلامت روانی دانشجویان شاهد و ایثارگر دانشگاه‌های شهر ایلام. مجلۀ علمی-پژوهشی طب جانباز. 3(12)، 58-48.
جعفری، ا.، و یوسفی، ش. (1394). پیش‌بینی سبک‌های هویتی جوانان براساس سلامت خانوادۀ اصلی. روان‌شناسی معاصر. 5(10)، 398-388.
جنادله، ع.، و رهنما، م. (1393). دگرگونی در الگوی متعارف خانواده ایرانی (تحلیل ثانویۀ داده‌های ملی). فصلنامۀ خانواده‌پژوهی. 10(39)، 296-277.
چراتی، ع.، و هاشمیان‌فر، س. (1395). تبیین تأثیر عوامل اجتماعی مؤثر بر تفاوت ارزشی در جوانان. پژوهش‌های جامعه‌شناختی. 10(4)، 24-8.
خواجه‌نوری، ب.، و دهقانی، ر. (1394). مطالعۀ رابطۀ میان تعارضات خانوادگی و رفتارهای تهاجمی نوجوانان. فصلنامۀ علمی-پژوهشی علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر. 9(1)، 120-91.
رازقی، ن.، و اسلامی، ا. (1394). مطالعۀ کیفی علت‌های تعارض در خانواده. فصلنامه فرهنگی- تربیتی زنان و خانواده. 10(32)، 72-54.
رحمانی، پ.، و محب، ن. (1390). بررسی شیوه‌های فرزندپروری و جو عاطفی خانواده کودکان مبتلا به اضطراب فراگیر و کودکان فاقد اضطراب. علوم تربیتی. 4(13)، 78-67.
سپاه‌منصور، م.، و باقری، ف (1396). پیش‌بینی سبک زندگی ارتقادهندۀ سلامت براساس کانون کنترل سلامت و سبک‌های دل‌بستگی. فصلنامۀ علمی-پژوهشی روان‌شناسی سلامت. 6(2)، 144-131.
صادق‌زاده، م.، و سامانی، ف. (1389). پیش‌بینی استرس، اضطراب و افسردگی نوجوانی براساس دو بعد از مدل فرایند و محتوای خانواده. مجلۀ روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی. 1(2)، 73-61.
صیدی، م. (1397). نقش رضایت و کیفیت خانواده در کاهش اضطراب و افسردگی کودکان با تعدیلگری استرس والدینی. فصلنامۀ پژوهش‌های مشاوره. 17(66)، 199-178.
طولابی، ز.، و کمربیگی، خ. (1392). تفاوت ارزشی در روابط والدین و فرزندان (بررسی و تبیین مسئلۀ تفاوت ارزشی در ایلام). فصلنامۀ خانواده‌پژوهی. 9(34)، 219-206.
فاتحی، ا.، ادیبی، م.، یزدخواستی، ب.، و سعیدی، ح. (1388). چرایی افزایش نسبی ورود دختران به دانشگاه (مطالعۀ موردی دانشگاه اهواز). مطالعات راهبردی زنان. 11(44)، 204-173.
فرزانه، س.، ملانیا جلودار، ش.، و زمانی‌راد، ا. (1394). بررسی عوامل خانوادگی مؤثر در گرایش نوجوانان 18-12 ساله به بزهکاری در کانون اصلاح و تربیت شهرستان گرگان. فصلنامۀ مطالعات جامعه‌شناختی جوانان. 6(18)، 98-73.
قدرتی، ح.، و مقصودزاده، ف. (1398). بررسی تجربۀ زندگی خوابگاهی در میان دانشجویان دختر با تأکید بر مشکلات آن‌ها. فصلنامۀ علمی-پژوهشی آموزش عالی ایران. 11(2)، 83-60.
قمری، م.، و خوشنام، ا. (1390). بررسی رابطۀ عملکرد خانواده اصلی و کیفیت زندگی در بین دانشجویان. فصلنامۀ خانواده‌پژوهی. 7(3)، 354-343.
قویدل حیدری، م. (1394). پیش‌بینی سطح رفتار جنسی نوجوانان: گرمی و کنترل خانواده. دومین کنفرانس ملی و اولین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در علوم انسانی. 21 خردادماه، مؤسسۀ مدیران ایده‌پرداز پایتخت ویرا، تهران، ایران.
کاظمیان، س.، و کلانتر هرمزی، آ. (1391). اثربخشی آموزش تفکیک خویشتن بر مبنای نظریۀ بوون بر کاهش میزان اضطراب و افزایش اعتمادبه‌نفس دانش‌آموزان دبیرستانی خانواده‌های طلاق. یافته‌های نو در روان‌شناسی. 7(22)، 72-63.
کامرانی، ک. (1392). دانشجو در پهنۀ تعارضات خانواده و دانشگاه. فصلنامۀ مطالعات راهبردی ورزش و جوانان. 12(20)، 152-125.
کرمی قهی، م.، و پاپی‌نژاد، ش. (1391). زمینه‌های اجتماعی- فرهنگی تک‌زیستی دختران. فصلنامۀ فرهنگی- تربیتی زنان و خانواده. 7(21)، 109-77.
کشاورز افشار، ح.، صفاری‌فرد، ر.، حسینی، م.، و هدهدی، ز. (1397). طراحی و آزمون مدل کیفیت روابط خانوادگی و اضطراب اجتماعی با نقش واسطه‌ای انسجام خانواده. مجلۀ دانشگاه علوم پزشکی مازندران. 28(166)، 95-81.
کورش‌نیا، م.، و لطیفیان، م. (1386). بررسی رابطهٔ ابعاد الگوهای ارتباطات خانواده با میزان اضطراب و افسردگی فرزندان. خانواده‌پژوهی. 3(10)، 600-588.
کوهستانی، ف.، رضاپور میرصالح، ی.، و بهجتی، ف. (1399). رابطۀ بین محیط خانواده، تعهد زناشویی، حمایت همسر و رفتارهای خود مراقبتی در بیماران قلبی: یک مطالعۀ معادلات ساختاری. نشریۀ علمی روان‌شناسی سلامت. 9(35)، 112-87.
کیانی، س.، دهقانی اشکذری، م.، و احمدی قوزلوجه، ا. (1391). بررسی رابطۀ خودمتمایزسازی و سلامت روانی در دانشجویان. فصلنامۀ علوم روان‌شناختی. 43 (11)، 9-1.
گلستانه، م.، و پیرمردوند چگینی، ث. (1396). بررسی رابطۀ بین نیازهای اساسی روان‌شناختی و اضطراب آمار دانشجویان رشتۀ روان‌شناسی. مجلۀ مطالعات آموزش و یادگیری. 9(1)، 22-1.
گولدنبرگ، ه.، و گولدنبرگ، آ. (1394). خانواده‌درمانی. ترجمۀ مهرداد فیروزبخت. تهران: رسا.
گیلاوند، ع.، اسپیدکار، ف.، و فخری، ا. (1394). بررسی و مقایسۀ میزان افسردگی و اضطراب بین دانشجویان بومی و غیربومی دانشکدۀ دندان‌پزشکی دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز. فصلنامۀ مرکز مطالعات و توسعۀ آموزش علوم پزشکی. 6(2)، 190-185.
محرری، ف.، سلطانی‌فر، ع.، خالصی، ح.، و اسلامی، ن. (1391). بررسی تأثیر آموزش برنامۀ تربیت سازنده به مادران در بهبود روابط با فرزندان نوجوان. مجلۀ دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد. 55(2)، 123-116.
محسنی، س.، و آهویی، م. (1395). بررسی رابطۀ بین اضطراب و سرسختی با سبک‌های فرزندپروری معلمان مدارس متوسطۀ شهر زاهدان. مجلۀ پیشرفت‌های نوین در علوم رفتاری. 1(3)، 47-39.
محمدخانی، ش.، و رضایی جمالویی، ح. (1395). رابطۀ مصرف سیگار و قلیان با عوامل فردی، خانوادگی و اجتماعی نوجوانان. مجلۀ دانشگاه علوم پزشکی سبزوار. 23(2)، 280-262.
محمودیان، ح.، رازقی نصرآباد، ح.، و کارگر شورکی، م. (1388). زنان مهاجر تحصیل‌کرده در تهران. پژوهش زنان. 7(4)، 70-51.
مسعودنیا، ا.، و فلاح، م. (1393). بررسی عوامل اجتماعی-خانوادگی مؤثر بر فرار دختران از منزل در شهر یزد. فصلنامۀ علمی-پژوهشی زن و جامعه. 5(1)، 61-41.
معیدفر، س.، و صبوری خسروشاهی، ح. (1389). بررسی میزان فردگرایی فرزندان در خانواده. پژوهش‌نامۀ علوم اجتماعی. 4(4)، 110-94.
موسوی، ح.، باقریان-سرارودی، ر.، مسچی، ف.، خلعتبری، ج.، و تاجری، ب (1399). نقش میانجی تاب‌آوری در رابطۀ بین سواد سلامت و کیفیت زندگی اختصاصی در بیماران مبتلا به سرطان پستان. نشریۀ علمی روان‌شناسی سلامت. 9(33)، 94-79.
مؤمنی، خ.، و علیخانی، م. (1392). رابطۀ عملکرد خانواده، تمایزیافتگی خود و تاب‌آوری با استرس، اضطراب و افسردگی در زنان متأهل شهر کرمانشاه. فصلنامۀ مشاوره و روان‌درمانی خانواده. 3(2)، 320-298.
وارسته‌فر، ا.، و موسوی تازه‌آبادی، ف. (1393). درک پدیدارشناسانۀ کنش اجتماعی در زندگی خوابگاهی دانشجویان دختر دانشگاه فرهنگیان. فصلنامۀ علمی-پژوهشی مطالعات آموزشی و آموزشگاهی. 3(1)، 39-9.
Blossom, J. B., Ginsburg, G. S., Birmaher, B., Walkup, J. T., Kendall, P. C., Keeton, C. P., …, & Albano, A. M. (2013). Parental and family factors as predictors of threat bias in anxious youth. Cognitive Therapy and Research. 37(4), 812–819.
Borelli, J. L., Margolin, G., & Rasmussen, H. F. (2015). Parental over control as a mechanism explaining the longitudinal association between parent and child anxiety. Journal of Child and Family Studies. 24(6), 1559–1574.
Chorpita, B. F., & Barlow, D. H. (1998). The development of anxiety: the role of control in the early environment. Psychological Bulletin. 124(1), 3-21.
De Albuquerque, J. E. G., & Schneider, S. (2012). Perceived intrafamilial connectedness and autonomy in families with and without an anxious family member: a multiple informant approach. Child & Family Behavior Therapy. 34(4), 324-341.
Goldner, L., Abir, A., & Schar, S. C. (2016). How do I look? Parent-adolescent psychological boundary dissolution and adolescent true-self behavior as manifested in their self-drawings. The Arts in Psychotherapy. 47(3), 31-40.
Human, l. J., Dirks, M. A., DeLongis, A., & Chen, E. (2016). Congruence and incongruence in adolescents’ and parents’ perceptions of the family: Using response surface analysis to examine links with adolescents’ psychological adjustment. Journal of Youth and Adolescence. 45(10), 2022–2035.
Li, W., Garland, E. L., & Howar, M. O. (2014). Family factors in internet addiction among Chinese youth: A review of English and Chinese language studies. Computers in Human Behavior. 31(5), 393-411.
Maslow, A. H. (1954). The instinctoid nature of basic needs. Journal of Personality. 22(3), 326-347.
Mousavi, S. E., Low, W. Y., & Hashim, A. H. (2016). Perceived parenting styles and cultural influences in adolescent’s anxiety: A cross-cultural comparison. Journal of Child and Family Studies. 25(7), 2102–2110.
Schleider, J. L., Ginsburg, G. S., Keeton, C. P., Weisz, J. R., Birmaher, B., Kendall, P. C., …, & Walkup, J. T. (2015). Parental psychopathology and treatment outcome for anxious youth: Roles of family functioning and caregiver strain. Journal of Consulting and Clinical Psychology. 83(1), 213-224.
Troll, L. (1982). Family life in middle and old age: The generation gap. The annals of the American academy of political and social science. 46(1), 38-46.
 
 
دوره 12، شماره 3
آذر 1400
صفحه 37-57
  • تاریخ دریافت: 15 دی 1399
  • تاریخ بازنگری: 23 اسفند 1399
  • تاریخ پذیرش: 26 اسفند 1399
  • تاریخ اولین انتشار: 17 آبان 1400
  • تاریخ انتشار: 01 آذر 1400