مقایسۀ اثربخشی بازیدرمانی شناختی-رفتاری و درمان تعامل والد-کودک بر کنش‌های اجرایی کودکان با اختلال مقابله‌ای/ نافرمانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روان‌شناسی عمومی، گروه روان‌شناسی، واحد بندرعباس، دانشگاه آزاد اسلامی، بندرعباس، ایران

2 استادیار گروه روان‌شناسی، واحد بندرعباس، دانشگاه آزاد اسلامی، بندرعباس، ایران.

3 دانشیار گروه روان‌شناسی و مشاوره، دانشکده روان‌شناسی و مشاوره، دانشگاه هرمزگان،بندرعباس، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر مقایسۀ اثربخشی بازی‌درمانی شناختی-رفتاری و درمان تعامل والد-کودک بر کنش‌های اجرایی کودکان با اختلال مقابله‌ای/ نافرمانی است. روش این تحقیق از نوع شبه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه گواه و تحقیق به لحاظ هدف کاربردی است. جامعۀ آماری پژوهش شامل دختران دچار اختلال مقابله‌ای/ نافرمانی مقاطع اول تا سوم ابتدایی شهر تنکابن در سال تحصیلی 1399-1398 است. با انتخاب دومرحله‌ای تصادفی مدارس، 39 نفر به‌عنوان نمونه با غربالگری انتخاب شدند که با همگن‌سازی و تصادفی‌سازی در سه گروه بازی‌درمانی شناختی-رفتاری و درمان تعامل والد-کودک و گواه قرار گرفتند. ابزار پژوهش حاضر شامل پرسشنامۀ علائم مرضی کودکان (CSI)، پرسشنامۀ عملکرد اجرایی (BRIEF)، بستۀ بازی‌درمانی شناختی-رفتاری (CBPTP) و بستۀ درمان تعامل والد-کودک بود (PCITP). داده‌های پژوهش حاضر با استفاده از روش تحلیل کوواریانس و نرم‌افزار SPSS نسخۀ 24 تحلیل شدند. نتایج نشان می‌دهد بین اثربخشی بازی‌درمانی شناختی-رفتاری و درمان تعامل والد-کودک بر مهارت‌های تنظیم رفتار با ضریب اتای 765/0 و فراشناخت با ضریب اتای 779/0 در کودکان با اختلال مقابله‌ای/ نافرمانی تفاوت وجود دارد (001/0=P). به‌نظر می‌رسد هر دو درمان با بهبود کنش‌های اجرایی کودکان دچار اختلال مقابله‌ای/ نافرمانی اثرگذار باشند، اما اثرگذاری بازی‌درمانی شناختی-رفتاری بیشتر است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparison of the Effectiveness of Cognitive-Behavioral Play Therapy and Parent-Child Interaction Therapy on Executive Functions in Children with Oppositional Defiant Disorder

نویسندگان [English]

  • Elham Shiroodaghaei 1
  • Azita Amirfakhraei 2
  • eghbal zarei 3
1 Ph.D. Student of Psychology, Department of Psychology, Banda Abbas Branch, Islamic Azad University, Bandar Abbas, Iran.
2 Department of Psychology, Bandar Abbas Branch, Islamic Azad University, Bandar Abbas, Iran.
3 Department of Psychology and Counscellig , Psychology and Counscellig Faculty, Hormozgan University, Bandar Abbas, Iran.
چکیده [English]

The purpose of this study is to compare the effectiveness of cognitive-behavioral play therapy and parent-child interaction therapy on executive functions in children with oppositional defiant disorder. The method of this study is quasi-experimental with a pre-test-post-test design and a control group and the study is applied in terms of objective. The statistical population of the study includes girls with oppositional defiant disorder studying in first to third grade in Tonekabon City during the 2019-2020 school year. A two-stage sampling procedure was used to select 39 samples through screening, which were divided into three cognitive-behavioral play therapy and parent-child interaction therapy and control groups through homogenization and randomization. The present research instruments include the Child Symptom Inventory (CSI), the Behavior Rating Inventory of Executive Function (BRIEF), the cognitive-behavioral play therapy package, and the parent-child interaction therapy package. The data of the study were analyzed using the covariance analysis method and SPSS-24 software. The results showed that there was a significant difference between the effectiveness of cognitive-behavioral play therapy and parent-child interaction therapy on behavioral regulation with an Eta coefficient of 0.765 and metacognitive skills with an Eta coefficient of 0.779 in children with oppositional defiant disorder (P=0.001). Both therapies seem to be effective in improving the executive functions of children with oppositional defiant disorder, but cognitive-behavioral play therapy was more effective.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cognitive-Behavioral Play Therapy
  • Executive Function
  • Oppositional Defiant Disorder
  • Parent-Child
  • Play Therapy

مراجع

ارجمندنیا، ع. ­ا.، حسنوند، م.، و اصغری­نژاد، م. (1397). تأثیر بازی­های شناختی بر مهار توجه و پاسخ در دانش آموزان مبتلا به دیس کالکولی. مجلۀ کودکان استثنایی. 18(1)، 18-5.
ایزدی فرد، ر.، صبحی قراملکی، ن.، و ارجمندنیا، ع. ا. (1396). بررسی اثربخشی درمان تعامل والد-کودک در بهبود توجه پایدار دانش‌آموزان. روان­شناسی مدرسه. 6(1)، 25-7
تقی­زاده، ه.، سلطانی، ا.، منظری توکلی، ح.، و زین­الدینی میمند، زه. (1395). بررسی رابطۀ کارکرد اجرایی بازداری پاسخ و فراخنای حافظۀ فعال با توانش­های ذهنی نظریۀ ذهن در کودکان 7 تا 12 سال مقطع ابتدایی. مجلۀ نسیم تندرستی (سلامت خانواده). 5(3)، 40-31.
خانجانی، ز.، و هداوندخانی، ف. (1388). نظریۀ ذهن: تحول و رویکردها. فصلنامۀ علمی-پژوهشی روان‌شناسی دانشگاه تبریز. 4(16)، 119-89.
خراسانی­زاده، ع.، رنجبری­پور، ط.، پورشریفی، ح.، باقری، ف.، و پویامنش، ج. (1398). پیش­بینی طرحواره­های ناسازگار اولیه براساس الگوهای رابطۀ فرزند والدین و سبک­های دلبستگی. مجلۀ اندیشه و رفتار در روان‌شناسی بالینی. 13(15)، 26-17.
رضائی اشونی، ا.، یارمحمدیان، ا.، و فرهادی، ه. (1397). اثربخشی آموزش مبتنی بر مهرورزی مادران بر مشکلات رفتاری کودکان پیش­دبستانی دارای اختلالات یادگیری عصب روان­شناختی/تحوّلی. پژوهش­های علوم شناختی و رفتاری. 8(2)، 32-17.
سبزیان، س.، مهرابی، ح.، و کلانتری، م. (1397). اثربخشی آموزش روابط والد-فرزند بر میزان مشکلات هیجانی دانش­آموزان پسر دورۀ ابتدایی. پژوهش­های علوم شناختی و رفتاری. 8(1)، 76-59.
سهرابی، ف.، اسدزاده، ح.، و عربزاده کوپانی، ز. (1393). اثربخشی آموزش والدینی بارکلی بر کاهش نشانه‌های اختلال نافرمانی مقابله‌ای در کودکان پیش‌دبستانی. روا‌ن‌شناسی مدرسه. 3(2)، 103-82.
عباسی، م.، و نشاط‌دوست، ح. ط. (1392). اثربخشی درمان تعامل والد کودک بر کاهش نشانه­های اختلال نافرمانی مقابله‌ای. مجلۀ روان‌شناسی کلینیک. 5(3)، 67-59.
عبدالمحمدی، ک.، علیزاده، ح.، غدیری، ف.، طیب لی، م.، و فتحی، آ. (1396). بررسی ویژگی­های روان­سنجی درجه­بندی رفتار کنش‌های اجرایی (بریف) در کودکان 6 تا 12 سال. فصلنامۀ اندازه­گیری تربیتی. 8(30)، 151-135.
کارگربرزی، ح.، شیشه­فر، س.، جعفری، ع.، قربانیان، ا.، و چوبداری، ع. (1396). مقایسه کنش‌های اجرایی و سبک‌های دلبستگی در دانش­آموزان با و بدون نافرمانی مقابله­ای. مجلۀ سلامت اجتماعی. 4(4)، 278-269.
کاکوجویباری، ع.­ا.، شقاقی، ف.، و برادران، م. (1391). تحول شناخت اجتماعی بر اساس نظریل ذهن در کودکان. مجلۀ شناخت اجتماعی. 1(2)، 39-32.
محمداسماعیل، ا.، و علی­پور، ا. (1381). بررسی مقدماتی اعتبار و روایی و تعیین نقاط برش اختلال­های پرسشنامۀ علائم مرضی کودکان (CSI-4). پژوهشکدۀ کودکان استثنایی. 2(3)، 254-239.
مظفری‌نژاد، ف.، نظربلند، ن.، و صادقی حسن‌آبادی، ف. (1400). شواهد عصب‌شناختی نقصان­های سیستم نظارتی توجهی در کودکان تکانشگر. مجلۀ مطالعات علوم پزشکی. 32(3)، 224-213.
مغربی سینکی، ح.، حسن­زاده، س.، خادمی، م.، و ارجمندنیا، ع. ا. (1394). اثربخشی آموزش مهارت‌های ارتباطی بر خودکارآمدی والدینی مادران دارای فرزند با اختلال کاستی توجه/بیش‌فعالی. فصلنامۀ علمی-پژوهشی اندیشه و رفتار. 10(36)، 46-37.
میرزاخانی، ن.، پورجبار، ن.، رضایی، م.، دیباج نیا، پ.، و اکبرزاده باغبان، ع. (1395). بررسی تأثیر بازی ساختاریافته بر عملکرد اجرایی کودکان اتیسم با عملکرد بالا 5-12 سال. طب توان­بخشی. 5(3)، 47-35.
نجاتی، و. (1392). پرسشنامۀ توانایی­های شناختی: توسعه و ارزیابی خصوصیات روان­سنجی. پیشرفت در علوم شناختی. 15(2)، 19-11.
 
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Association.
Barkley, R. A. (2013). Defiant children: A clinician’s manual for assessment and parent training. New York, United States: Guilford Press.
Bell, M. A., & Meza, T. G. (2020). Executive function. In J. B. Benson (Ed.), Encyclopedia of infant and early childhood development (2th ed.) (pp. 568-574). Amsterdam, Netherlands: Elsevier.
Bratton, S. C., & Dafoe, E. C. (2016). Play therapy. In H. S. Friedman (Ed.), Encyclopedia of mental health (2th ed.) (pp. 278-283). Massachusetts, United States: Academic Press.
Brinkmeyer, M., & Eyberg, S. M. (2003). Parent-child interaction therapy for oppositional children. New York, United States: Guilford Press.
Byrnes, J. P. (2020). Piaget's Cognitive-Developmental Theory. In J. B. Benson (Ed.), Encyclopedia of Infant and Early Childhood Development (2th ed.) (pp. 532-539).Amsterdam, Netherlands: Elsevier.
Camp, J. S., Karmiloff-Smith, A., Thomas, M. S. C., & Farran, E. K. (2016). Cross-syndrome comparison of real-world executive functioning and problem solving using a new problem-solving questionnaire. Research in Developmental Disabilities. 59(1), 80-92.
Connor, D., Steeber, J., & McBurnett, K. (2010). A Review of attention-deficit/hyperactivity disorder complicated by symptoms of oppositional defiant disorder or conduct disorder. Journal of Developmental and Behavioral Pediatrics: JDBP. 31(5), 427-440.
Contreras-Huerta, L. S., Pisauro, M. A., & Apps, M. A. J. (2020). Effort shapes social cognition and behaviour: A neuro-cognitive framework. Neuroscience & Biobehavioral Reviews. 118(1), 426-439.
Dalimonte-Merckling, D., & Williams, J. M. (2020). Parenting styles and their effects. In J. B. Benson (Ed.), Encyclopedia of infant and early childhood development (2th ed.) (pp. 470-480). Amsterdam, Netherlands: Elsevier.
Evans, S., Sciberras, E., & Mulraney, M. (2020). The relationship between maternal stress and boys' ADHD symptoms and quality of life: An Australian prospective cohort study. Journal of Pediatric Nursing. 50, e33–e38.
Flavell J. H. (1999). Cognitive development: Children's knowledge about the mind. Annual Review of Psychology. 50(1), 21–45.
Gadow, K. D., & Sprafkin, J. (1994). Child symptom inventories manual. New York: Checkmate Plus.
Gioia, G. A., Isquith, P. K., Guy, S. C., & Kenworthy, L. (2000). Behavior rating inventory of executive function: Professional manual. Odessa, FL: Psychological Assessment Resources.
Goldstein, S., & Naglieri, J. A. (2014). Handbook of executive function. New York, United States: Springer-Verla.
Grolnick, W. S. (2003). The psychology of parental control: How well-meant parenting backfires. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum.
Grusec, J. E. (2020). Social learning theory. In J. B. Benson (Ed.), Encyclopedia of infant and early childhood development (2th ed.) (pp. 221-228). Amsterdam, Netherlands: Elsevier.
Knell, S. M. (2015). Cognitive-behavioral play therapy. In K. J. O'Connor, C. E. Schaefer & L. D. Braverman (Eds.), Handbook of play therapy (pp. 119-133). New York, United States: Wiley.
MarbellPierre, K. N., Grolnick, W. S., Stewart, A. L., & Raftery‐Helmer, J. N. (2019). Parental autonomy support in two cultures: The moderating effects of adolescents’ self-construals. Child Development. 90(3), 825-845.
McNeil, C. B., Hembree-Kigin, T. L., & Anhalt, K. (2011). Parent-child interaction therapy (Issues in clinical child psychology) (2nd ed.). New York: Springer.
Rowe, R., Costello, E. J., Angold, A., Copeland, W. E., & Maughan, B. (2010). Developmental pathways in oppositional defiant disorder and conduct disorder. Journal of Abnormal Psychology. 119(4), 726-738.
Sanz, J. H., Wang, J., Berl, M. M., Armour, A. C., Cheng, Y. I., & Donofrio, M. T. (2018). Executive function and psychosocial quality of life in school age children with congenital heart disease. The Journal of Pediatrics. 202(1), 63-69.
Schechter, D. S., & Willheim, E. (2009). Disturbances of attachment and parental psychopathology in early childhood. Child and Adolescent Psychiatric Clinics of North America. 18(3), 665–686.
Shoaakazemi, M., Momeni Javid, M., Ebrahimi Tazekand, F., Shamloo Rad, Z., & Gholami, N. (2012). The effect of group play therapy on reduction of separation anxiety disorder in primitive school children. Procedia-Social and Behavioral Sciences. 69, 95-103.
Sommerville, J. A. (2020). Social cognition. In J. B. Benson (Ed.), Encyclopedia of infant and early childhood development (2th ed.) (pp. 196-206). Amsterdam, Netherlands: Elsevier.
Southam-Gerow, M. A., McLeod, B. D., Brown, R. C., Quinoy, A. M., & Avny, S. B. (2011). Cognitive-behavioral therapy for adolescents. In B. B. Brown & M. J. Prinstein (Eds.), Encyclopedia of adolescence (pp. 100-108). Massachusetts, United States: Academic Press.
van de Ven, R. M., Murre, J. M., Veltman, D. J., & Schmand, B. A. (2016). Computer-based cognitive training for executive functions after stroke: A systematic review. Frontiers in Human Neuroscience. 10(1), 1-27.
Van Petegem, S., Zimmer-Gembeck, M., Baudat, S., Brenning, K., & Beyers, W. (2018). Intimacy development in late adolescence: Longitudinal associations with perceived parental autonomy support and adolescents’ self-Worth. Journal of Adolescence. 65(1), 111-122.
Van Petegem, S., Zimmer-Gembeck, M., Baudat, S., Soenens, B., Vansteenkiste, M., & Zimmermann, G. (2019). Adolescents' responses to parental regulation: The role of communication style and self-determination. Journal of Applied Developmental Psychology. 65, 101073.
VanVoorhis, C. R. W., & Morgan, B. L. (2007). Understanding power and rules of thumb for determining sample sizes. Tutorials in Quantitative Methods for Psychology. 3(2), 43-50.
Vish, N. L., & Stolfi, A. (2020). Relationship of children's emotional and behavioral disorders with health care utilization and missed school. Amsterdam, Netherlands: Elsevier.
Wei, C., & Kendall, P. C. (2014). Parental involvement: Contribution to childhood anxiety and its treatment. Clinical Child and Family Psychology Review. 17(4), 319-339.
Xu, M., Jiang, W., Du, Y., Li, Y., & Fan, J. (2017). Executive function features in drug-naive children with oppositional defiant disorder. Shanghai Archives of Psychiatry. 29(1), 228-236.
 
 
 
 
 
 
فصل‌نامه پژوهش‌های کاربردی روانشناختی
دوره 12، شماره 3
آذر 1400
صفحه 411-428

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار