نقش میانجی‌گری نیازهای بنیادین روان‌شناختی در رابطۀ عملکرد خانواده با شادکامی در دانشجویان کارشناسی ساکن خوابگاه دانشگاه الزهرا

زارع زردینی, فاطمه; هاشمی, زهرا; عبداللهی, عباس

doi:10.22059/japr.2022.313228.643693

نقش میانجی‌گری نیازهای بنیادین روان‌شناختی در رابطۀ عملکرد خانواده با شادکامی در دانشجویان کارشناسی ساکن خوابگاه دانشگاه الزهرا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانش آموخته کارشناسی ارشد روان شناسی تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی ، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

² استادیار گروه روان شناسی تربیتی، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

³ استادیار گروه مشاوره و راهنمایی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

10.22059/japr.2022.313228.643693

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، بررسی نقش میانجی‌گری نیازهای بنیادین روان‌شناختی در رابطۀ عملکرد خانواده با شادکامی بود. جامعۀ آماری این پژوهش را دانشجویان کارشناسی ساکن خوابگاه دانشگاه الزهرا (س) تهران تشکیل دادند که در سال تحصیلی ۱۳۹۹-۱۳۹۸ مشغول به تحصیل بودند و از میان آن‌ها 300 نفر به روش نمونه‌گیری دردسترس انتخاب شدند. روش پژوهش کاربردی و از نوع توصیفی-همبستگی بود. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از روش‌های آمار توصیفی و استنباطی و برای تعیین نرمال‌بودن داده‌ها از کجی و کشیدگی و روش تحلیل مسیر برای ارزیابی مدل پیشنهادی استفاده شد. ابزارهای جمع‌آوری داده شامل ابزار سنجش عملکرد خانواده (FAD)، فرم کوتاه پرسشنامۀ شادکامی آکسفورد (OHQ_SF) و پرسشنامۀ نیازهای بنیادین روان‌شناختی (BPNS) بود. برای تجزیه و تحلیل داده‌های پژوهش از نرم‌افزار Spss 24 و Amos 24 استفاده شد. نتایج این پژوهش نشان داد تمامی خرده‌مقیاس‌های متغیر عملکرد خانواده همبستگی معناداری با شادکامی دارند. مدل تجربی اصلاح‌شده دارای شاخص‌های برازش مطلوب است. عملکرد خانواده (حل‌ مسئله، نقش‌های خانوادگی، همراهی عاطفی، درگیری عاطفی، عملکرد عمومی خانواده، کنترل رفتاری) نیز اثر مستقیم و غیرمستقیم بر شادکامی دارد. علاوه‌براین، نیازهای بنیادین روان‌شناختی (خودمختاری، شایستگی و ارتباط) در رابطۀ بین عملکرد خانواده و شادکامی نقش میانجی‌گری سهمی دارد.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.22518126.1401.13.1.3.1

عنوان مقاله [English]

The Mediating Role of Psychological Basic Needs in the Relationship between Family Functioning and Happiness among Students Living in Residence at Alzahra University

نویسندگان [English]

Fatemeh zarezardini ¹
Zahra Hashemi ²
Abbas Abdollahi ³

¹ Department of Educational Psychology, Educational Science and Psychology Faculty, Alzahra University, Tehran, Iran

² Department of Educational Psychology, Educational Science and Psychology Faculty , Alzahra University, Tehran, Iran

³ Department of counseling and Guidance ,Educational Science and Psychology Faculty , Alzahra University, Tehran, Iran

چکیده [English]

The purpose of this study was to investigate the mediating role of basic psychological needs in the relationship between family function and happiness. The research population consisted of all students living in the residence of Alzahra University in Tehran during 2019-2020. 300 of them were selected by convenience sampling method. The research method was descriptive-correlative type. In the present study, descriptive and inferential statistical methods were used to analyze the data, skewness and elongation were used to determine the normality of the data, and path analysis was used to evaluate the proposed model. The questionnaires used in this study were the short version of the Oxford Happiness Questionnaire (OHQ_SF), the Family Assessment Device (FAD), and the Psychological Basic Needs Questionnaire (BPNS) (.SPSS 24 and AMOS 24 software were used. The results showed that all subscales of family functioning were significantly correlated with happiness. The proposed modified empirical model showed good fit indices. According to this model, family functioning (problem solving, family roles, affective responsiveness, affective involvement, behavioral control, general functioning) showed direct and indirect effects on happiness. In addition, basic psychological needs (autonomy, competence, relatedness) had a partial mediating role in the relationship between family functioning and happiness.

کلیدواژه‌ها [English]

Happiness
Family Functioning
Psychological Basic Need

مراجع

بیرامی، م.، هاشمی، ت.، علائی، پ.، و عبدالهی عدلی‌انصار، و. (1388). عوامل جمعیت‌شناختی، دینداری با تکیه بر اسلام و عملکرد خانواده در پیش‌بینی شادکامی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تبریز. نشریۀ تحقیقات علوم رفتاری. 9(1)، 43-33.

بیات، م. (1396). رابطۀ الگوهای ارتباطی خانواده و سبک‌های دلبستگی با شادکامی دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی واحد اندیمشک. فصلنامۀ علمی-پژوهشی زن و فرهنگ. 8(31)، 102-91.

چاوشی، م. س.، یزدی، س. م.، و حسینیان، س. (1397). تدوین الگوی بومی خانواده شادی‌محور با استفاده از نظریه‌مبنایی. فصلنامۀ فرهنگی-تربیتی زنان و خانواده. 13(44)، 26-7.

دبیری، س. (1389). تدوین مدل پیش‌بین شادکامی براساس عزت‌نفس، شخصیت و سبک‌های فرزندپروری در دانشجویان دانشگاه علامه طباطبایی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ سنجش و اندازه‌گیری. دانشکدۀ روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی تهران.

دهشیری، غ.، اکبری بلوطبنگان، ا.، نجفی، م.، و مقدم‌زاده، ع. (1394). خصوصیات روان‌سنجی فرم کوتاه پرسشنامۀ شادکامی آکسفورد در دانشجویان. فصلنامۀ مطالعات اندازه‌گیری و ارزشیابی آموزشی. 5(12)، 26-9.

رحیمی‌نژاد، ع.، و پاک‌نژاد، م. (1393). رابطۀ عملکرد خانواده و نیازهای روان‌شناختی با سلامت روانی نوجوانان. فصلنامۀ خانواده‌پژوهی. 10(37)، 111-99.

رشیدی‌کوچی، ف.، نجفی، م.، و محمدی‌فر، م. ع. (1396). نقش سرمایه‌های روان‌شناختی مثبت و عملکرد خانواده در پیش‌بینی شادکامی. پژوهشنامۀ روان‌شناسی مثبت. 2(3)، 95-79.

ریو، ج. م. (1396). انگیزش و هیجان. ترجمۀ یحیی سیدمحمدی. تهران: نشر ویرایش.

زاده‌محمدی، ع.، و ملک‌خسروی، غ. (1385). بررسی مقدماتی ویژگی‌های روان‌سنجی و اعتباریابی مقیاس سنجش کارکرد خانواده (FAD). فصلنامۀ خانواده‌پژوهی. 2(5)، 89-69.

سعیدی، ع. ا.، و اسماعیل‌زاده، خ. (1389). بررسی مسائل و مشکلات خوابگاه‌های دانشجویان دختر دانشگاه‌های دولتی در شهر تهران. نشریۀ زن و بهداشت. 1(1)، 88-43.

شاه‌علی، ن. (1394). بررسی رابطۀ ساختاری نیازهای اساسی روان‌شناختی، خودتنظیمی انگیزشی، درگیری تحصیلی با عملکرد تحصیلی دانش آموزان دختر سوم دبیرستان و پیش‌دانشگاهی شهرستان جهرم. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ روان‌شناسی تربیتی، دانشکدۀ روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه خوارزمی تهران.

صفایی، س. (1391). بررسی نقش واسطه‌گری نیازهای روان‌شناختی بنیادی در رابطۀ بین الگوهای ارتباطی خانواده، شادکامی و احساس تنهایی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ روان‌شناسی تربیتی، دانشکدۀ علوم تربیتی دانشگاه شیراز، ایران.

صالح‌زاده، م.، فلاحی، م.، و رحیمی، م. (1396). نقش عملکرد خانواده، دلبستگی به همسالان و عملکرد تحصیلی در پیش‌بینی شادکامی دختران نوجوان. پژوهشنامۀ روان‌شناسی مثبت. 2(4)، 78-65.

صلحی، م.، و ایراندوست، س. ف. (1396). تحلیل کیفی تجربه دانشجویان از شادکامی: یک مطالعۀ پدیدارشناسی. مجلۀ تحقیقات کیفی در علوم سلامت. 6(2)، 180-170.

طل، آ.، محبی، ب.، صادقی، ر.، یاسری، م.، و صبوری، م. (1397). بررسی عوامل مؤثر بر رفتارهای ارتقادهندۀ سلامت و شادکامی در زنان. مجلۀ علوم پزشکی رازی. 25(169)، 22-11.

طهرانی‌مقدم، ح.، و شریعت‌باقری، م. م. (1397). ارتباط عملکرد خانواده با مسئولیت‌پذیری و ارضای نیازهای روانی پایه دانش آموزان پسر دبیرستانی. فصلنامۀ خانواده‌پژوهی. 14(54)، 235-221.

عبداللهی، ع.، و طاهری، آ. (1398). مدلسازی معادلات ساختاری به کمک نرم‌افزار اموس. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.

فرخی، ا.، و سبزی، ن. (1394). شادکامی و ادراک الگوهای ارتباطی خانواده و نقش واسطه‌ای سرمایۀ روان‌شناختی. نشریۀ روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 11(43)، 323-313.

قمری، م.، و خوشنام، ا. ح. (1390). بررسی رابطۀ عملکرد خانوادۀ اصلی و کیفیت زندگی در بین دانشجویان. فصلنامۀ خانواده‌پژوهی. 7(27)، 354-343.

قاسمی، م. (1395). فراتحلیل عوامل فردی مؤثر بر شادکامی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ روان‌شناسی تربیتی، دانشکدۀ علوم انسانی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی تهران.

کرمی‌نوری، ر.، مکری، آ.، محمدی‌فر، م.، و یزدانی، ا. (1381). مطالعه عوامل مؤثر بر احساس شادی و بهزیستی در دانشجویان دانشگاه تهران. مجلۀ روان‌شناسی و علوم تربیتی. 32(1)، 41-3.

کشاورز، ا.، و وفاییان، م. (1386). بررسی عوامل تأثیرگذار بر میزان شادکامی. نشریۀ روان‌شناسی کاربردی. 2(5)، 62-51.

گرجی، م. (1395). پیش‌بینی بهزیستی روان‌شناختی دانشجویان براساس نیازهای بنیادین روان‌شناختی و کمال‌گرایی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ روان‌شناسی عمومی، دانشکدۀ علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی تهران.

لواسانی، م. غ.، خضری‌آذر، ه.، صالح‌نجفی، م.، و مالکی، ا. (1396). الگوی ساختاری روابط بین نیازهای اساسی روان‌شناختی، انگیزش تحصیلی و درگیری تحصیلی در زبان انگلیسی. فصلنامۀ روان‌شناسی تربیتی. 13(43)، 53-35.

یوسفی، ن. (1391). بررسی شاخص‌های روان‌سنجی مقیاس‌های شیوۀ سنجش خانوادگی مک‌مستر. فصلنامۀ اندازه‌گیری تربیتی. 2(7)، 120-91.

یعقوبیان، ف.، کجباف، م. ب.، و قمرانی، ا. (1392). اثربخشی آموزش گروهی مؤلفه‌های شناخت و عمل به وظایف دینی بر ارتقای شادی. نشریۀ آموزش پرستاری. 2(3)، 77-68.

References

Argyle, M. (1987). The psychology of happiness. London: Routledge.

Argyle, M., Martin, M., & Lu, L. (1995). Testing for Stress and Happiness: The Role of Social and Cognitive Factors. In C. D. Spielberger, & I. G. Sarason (Eds.), Stress and Emotion (pp. 173-187). Washington DC: Taylor & Francis.

Argyle, M. (2001). The psychology of happiness (Rev. ed), East Sussex, Great Britain: Rovtledg.

Bauer, J., & Mulder, R. H. (2006). Upward feedback and its contribution to employees' feeling of self- determination. Journal of Workplace Learning, 18(7/8), 508-521.

Botha, F., & Booysen, F. (2014). Family functioning and life satisfaction and happiness in South African households. Social Indicators Research, 119(1), 163-182. 3.

Cruise, S.M., Lewis, C.A., & Guckin, C.M. (2006). Internal consistency, reliability, and temporal stability of the Oxford happiness questionnaire short-form: Test-retest data over two weeks. Social Behavior and Personality: an International Journal, 34(2), 123-2.

Diener, E. (1984). Subjective well-being. Psychological Bulletin, 95(3), 542-575.

Deci, E. L., & Ryan, R. M. (1985). Intrinsic motivation and self-determination in human behavior. New York: Springer.

Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2000). The "wha" and "why" of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological Inquiry, 11(4), 227-268.

Epstein, N. B. Baldwin. L. M., & Bishop, D. S. (1983). The Macmaster model of family assessment device. Journal of Marital and Family Therapy. 9(2), 171-180.

Filak, V. F., & Sheldon, K. N. (2003). Student psychological need satisfaction and college teacher-course evaluations. Educational psychology. 23(3), 235-480.

Freed, R. D., Rubenstein, L. M., Daryanani, I., Obino, T. M & Alloy, L. B. (2016). The relationship between family functioning and adolescent depressive symptoms: the role of emotional clarity. Journal of Youth and Adolescence, 45(3), 505-519.

Guardia, G. J., Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2000). Within person variation in security of attachment: A self theory perspective on attachment, Need Fulfillment and wellbeing. Journal of personality and social psychology, 79(3), 367- 384.

Ghamari, M. (2012). Family function and depression, anxiety and somatization among college students. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences. 2(5), 101-105.

Gray, R. S., Chamratrithirong, A., Pattaravanich, U., & Prasartkul, P. (2013). Happiness among Adolescent Students in Thailand: Family and Non-Family Factors. Social Indicators Research, 110(2), 703–71.

Hills, P., Argyle, M. (2002). The Oxford Happiness Questionnaire: A Compact Scale for Measurement Psychological Well Being. Personality and Individual Differences, 33,

1073-1082.

Jang, H., Kim, E. J., & Reeve, J. (2016). Why students become more engaged or more disengaged during the semester: A self-determination theory dual-process model. Learning and Instruction, 43(3), 27-38.

Krapp, A. (2005). Basic needs and the Development of interest and intrinsic motivational orientations. Learning and Instruction. 15(5), 381-395.

Kline, R. B. (2005). Methodology in the social sciences.Principles and practice of structural equation modeling (2^nd ed.). Guilford New York

Kumar, M., & Tiwari, P. S. N. (2016). Structural Influence of Family on Religious Orientation: Quality of Life and Happiness. International Journal of Applied Psychology, 6(4), 94-99.

Miller, I.W., Ryan, C.E., Kietner, G.I., Bishop, D.S., & Epstein, N.B. (2000). The McMaster approach to families: Theory, assessment, treatment and research. Journal of Family Therapy, 22(2), 168-189.

Mark, D., Holder, M., & Goleman, B. (2009). The contribution of social Relationship to children, happiness. Journal Happiness Studies. 10(3), 329-349.

Malmivoara, L.U., & Lehtoo, J.E. (2013). Social factors explaining children’s subjective happiness and Depressive symptoms. Social Indicators Research, 111(2), 603-615.

Mousavi moghadam, S.R., Cheraghi, F., Seyedi, M., & Dousti, R. (2016). Examine the Relationship Between Happiness and Practices of Parenting with Conduct Disorders of Children. Research Journal of Medical Sciences, 10(4), 227-231.

Ryan, C. E., Epstein. N, B., Keitner, G. I., Miller, I. W., & Bishop, D. S. (2005). Evaluating and Treating Families: The McMaster pproach. Routledge, New York, NY, 340 pages.

Roca, J. C., & Gagne, M. (2008). Understanding e-learning continuance intention in the workplace: A self-determination theory perspective. Computers in Human Behavior. 24(4), 1585–1604.

Seligman, M. E. P. (2002). Authentic happiness: using the new positive psychology to realize your potential for lasting fulfillment. New York: free press.

Sapmaz, F., Doğan, T., Sapmaz, S., Temizel, S., & DilekTel, F. (2012). Examining Predictive Role of Psychological Need Satisfaction on Happiness in terms of Self-Determination Theory. Procedia - Social and Behavioral Sciences. 55(4), 861-868.

Tian, L., Zhang, X., & Huebner, E. S. (2018). The effects of satisfaction of basic psychological needs at school on children’s prosocial behavior and antisocial behavior: The mediating role of school satisfaction. Frontiers in Psychology, 9, 548.

Urdan, T., & Schoenfelder, E. (2006). Classroom effects on student motivation: Goal structures, social relationships, and competence beliefs. Journal of School Psychology. 44(5), 331-349.