ویژگی‌های روان‌سنجی پرسشنامۀ منبع کنترل ترافیکی در رانندگان ایرانی

توکلی کاشانی, علی; رحیمی, مهدی; خانپور, علی

doi:10.22059/japr.2022.323641.643839

ویژگی‌های روان‌سنجی پرسشنامۀ منبع کنترل ترافیکی در رانندگان ایرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشیارگروه حمل و نقل، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه علم وصنعت ایران، تهران، ایران

² دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی برنامه ریزی حمل و نقل،دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران

³ کارشناسی ارشد مهندسی برنامه ریزی حمل ونقل، دانشکده فنی مهندسی، دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین، قزوین، ایران

10.22059/japr.2022.323641.643839

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، بومی‌سازی و تعیین روایی و پایایی نسخۀ فارسی پرسشنامۀ منبع کنترل ترافیکی بود. جامعۀ آماری این مطالعۀ کاربردی را رانندگان دارای گواهینامۀ معتبر در شهر مشهد تشکیل می‌دادند. این پرسشنامه به روش تصادفی در تابستان سال 1399، به‌صورت میدانی و از طریق صحبت حضوری با رانندگان در سطح شهر و سپس ارسال لینک پرسشنامه در شبکه‌های اجتماعی برای آن‌ها تکمیل شد. نمونۀ این پژوهش شامل 405 راننده (289 مرد و 197 زن) بود که پرسشنامۀ جدید منبع کنترل ترافیکی رانندگان را که براساس نسخۀ رومانیایی (TLOC-RO) تنظیم شده بود، تکمیل کردند. روایی سازۀ پرسشنامه با دو روش تحلیل‌عاملی اکتشافی و تحلیل‌عاملی تأییدی و پایایی ابزار با استفاده از آلفای کرونباخ و ضریب پایایی ترکیبی با استفاده از نرم‌افزارهای LISREL8/8 و S
PSS22 بررسی شد. تحلیل‌عاملی، وجود پنج مؤلفۀ تشخیص داده‌شده در پرسشنامۀ اصلی را تأیید کرد که درمجموع 8/54 درصد از کل واریانس را تبیین می‌کنند. همچنین پایایی مقیاس با روش ضریب آلفای کرونباخ برای منبع کنترل درونی 80/0 و برای منبع کنترل بیرونی که شامل چهار خرده‌مقیاس سرنوشت/شانس، سایر رانندگان، محیط و وسیلۀ نقلیه و عقاید مذهبی بود، به‌ترتیب 79/0، 79/0، 76/0، 92/0 به‌دست آمد. این یافته‌ها نشان داد که نسخۀ فارسی پرسشنامۀ منبع کنترل ترافیکی برای رانندگان ایرانی از روایی و پایایی مناسبی برخوردار است و برای استفاده در مطالعات آینده و تعیین منبع کنترل رانندگان، در حد قابل‌قبولی می‌توان از آن بهره گرفت.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.22518126.1401.13.2.18.8

عنوان مقاله [English]

Psychometric Properties of the Traffic Locus of Control Questionnaire for Iranian Drivers

نویسندگان [English]

Ali Tavakoli ¹
Mahdi Rahimi ²
Ali Khanpour ³

¹ Civil Engineering Department, , Iran University of Science and Technology, Tehran, Iran

² MSc. Student, Transportation Engineering, Department of Civil Engineering, Iran University of Science and Technology, Tehran, Iran

³ MSc. Transportation Engineering, Faculty of Engineering. Imam Khomeini International University, Qazvin , Iran

چکیده [English]

This study was conducted with the aim of locating and confirming the validity and reliability of the locus of control questionnaire in road traffic. The statistical population of this applied study consisted of motorists with valid certificates in Mashhad. The questionnaire was randomly filled in the summer of 2019 through on-site and face-to-face interviews with drivers in the city, followed by sending the questionnaire link through social media. The sample included 405 drivers (289 males and 197 females) who completed the new extension questionnaire of the Traffic Locus of Control Based on the Romanian Version (TLOC-RO). The construct validity of the questionnaire was assessed using two methods, exploratory factor analysis and confirmatory factor analysis. The reliability of the instrument was further investigated by calculating Cronbach’s alpha (α) and the composite reliability (CR) index using LISREL8/8 and SPSS.22 software. Factor analysis confirmed the existence of 5 identified components in the main questionnaire that explained 54.8% of the total variance. Also, the Cronbach’s alpha for the internal locus of control was found to be 0.80, whereas the corresponding values for the external locus of control, including the factors of fate/randomness, other drivers, environment and vehicle, and religion, were calculated to be 0.79, 0.79, 0.76, and 0.92, respectively. The results show that the Farsi version of the locus of control belief is sufficiently valid and reliable, which makes it a powerful instrument for future studies to determine the locus of control beliefs of Iranian drivers.

کلیدواژه‌ها [English]

Traffic Locus of Control
Localization of Questionnaire
Validity
Reliability
Factor Structure

مراجع

طبیبی، ز.، محدث، م. س.، و شعرباف، ح. (1394). رابطۀ بین ویژگی‌های جمعیت‌شناختی، منبع کنترل و درک خطر با رفتار رانندگی پرخطر سرعت غیرمجاز. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد روان‌شناسی بالینی. دانشکدۀ علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد.

سازمان پزشکی قانونی کشور (1398). آمار متوفیات و مصدومان حوادث رانندگی در سال 1398. تاریخ دریافت: 02/05/1400؛

کشفی، س. س.، و زارعی محمودآبادی، ز. (1398). شناسایی و اولویت‌بندی عوامل جامعه‌شناختی مؤثر بر قانون‌گریزی موتورسیکلت‌سواران. فصلنامۀ انتظام اجتماعی. 11(2)، 66-45.

کیانی، س.، و اژه‌ای، ج. (1396). رابطۀ هوش هیجانی با منبع کنترل در بین دانشجویان دانشگاه تهران. فصلنامۀ پژوهش‌های کاربردی روان‌شناختی. 8(2)، 130-113.

مهری آدریانی، م.، و علی نادی، م. (1395). ساختار عاملی، روایی، پایایی و هنجاریابی مقیاس منبع کنترل رانندگی در رانندگان تاکسی شهر اصفهان. فصلنامۀ علمی راهور. 19، 164-139.

نریمانی، ن.، محمدیان، ه.، و رستم نیاکان، ش. (1398). روان‌سنجی مقیاس کوتاه فارسی رفتارهای ناایمن موتورسواران مراجعه‌کننده به ستاد ترخیص خلیج‌فارس تهران. مجلۀ پایش. 18(6)، 578-569.

Berry, J. W., Poortinga, Y. H., Breugelmans, S. M., Chasiotis, A., & Sam, D. L. (2011). Cross-cultural psychology. In Cross-cultural psychology. Cambridge: Cambridge University Press.

Emilia Zyskowska, & Lukasz Kapica. (2019). Dane psychometryczne polskiej adaptacji Skali umiejscowienia kontroli w sytuacji drogowej (T-LOC-PL). Czasopismo Psychologiczne, 25(1), 53-60.

Feist, J., & Feist, G. J. (2009). Theories of personality (7^th ed). Boston : McGraw-Hill.

Furnham, A. (2010). A parental locus of control scale. September 2010 Individual Differences Research, 8(3), 151-163.

Havârneanu, G.M. (2012). The perceived causes of severe traffic accidents: A psychosocial approach. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 33, 428-432.

Heinström, J. (2010). Locus of control. In from fear to flow (pp. 133–138). https://doi.org/10.1016/B978-1-84334-513-8.50011-X.

Hennessy, D. (2011). Social, personality, and affective constructs in driving. In Handbook of Traffic Psychology (pp. 149–163).

Holland, C., Geraghty, J., & Shah, K. (2010). Differential moderating effect of locus of control on effect of driving experience in young male and female drivers. Personality and Individual Differences, 48(7), 821–826.

Hu, L. T., & Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling, 6(1), 1–55.

Huang, J. L., & Ford, J. K. (2012). Driving locus of control and driving behaviors: Inducing change through driver training. Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour, 15(3), 358–368.

Hunter, D. R., & Stewart, J. E. (2012). Safety locus of control and accident involvement among army aviators. The International Journal of Aviation Psychology, 22(2), 144–163.

Jafarpour, S., & Rahimi-Movaghar, V. (2014). Determinants of risky driving behavior: A narrative review. Medical Journal of the Islamic Republic of Iran, 28(1), 142-149.

Kesavayuth, D., Poyago-Theotoky, J., Tran, D. B., & Zikos, V. (2020). Locus of control, health and healthcare utilization. Economic Modelling, 86(C), 227–238.

Khumalo, T., & Plattner, I. E. (2019). The relationship between locus of control and depression: A cross-sectional survey with university students in Botswana. The South African Journal of Psychiatry : SAJP : The Journal of the Society of Psychiatrists of South Africa, 25(1), 1221.

Kline, P. (2014). An easy guide to factor analysis. Routledge.

Lawshe, C. H. (1975). A quantitative approach to content validity. Personnel Psychology, 28(4), 563–575.

Lefcourt, H. M. (1991). Locus of Control. In Measures of Personality and Social Psychological Attitudes (pp. 413–499). https://doi.org/10.1016/B978-0-12-590241-0.50013-7

Măirean, C., Havârneanu, G. M., Popușoi, S. A., & Havârneanu, C. E. (2017). Traffic locus of control scale – Romanian version: Psychometric properties and relations to the driver’s personality, risk perception, and driving behavior. Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour, 45, 131–146.

McIlroy, R. C., Kokwaro, G. O., Wu, J., Jikyong, U., Nam, V. H., Hoque, M. S., Preston, J. M., Plant, K. L., & Stanton, N. A. (2020). How do fatalistic beliefs affect the attitudes and pedestrian behaviours of road users in different countries? A cross-cultural study. Accident Analysis and Prevention, 139, 105491.

Montag, I., & Comrey, A. L. (1987). Internality and externality as correlates of involvement in fatal driving accidents. Journal of Applied Psychology, 72(3), 339–343.

Moore, E. W. (2014). Assessing god locus of control as a factor in college students’ alcohol use and sexual behavior. Journal of American College Health, 62(8), 578–587.

Nabipour, A. R., Khanjani, N., Nakhaee, N., Moradlou, H. Z., & Sullman, M. J. M. (2015). The relationship between religion and the on-road behaviour of adolescents in Iran. Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour, 29, 113–120.

Nordfjærn, T., & Rundmo, T. (2009). Perceptions of traffic risk in an industrialised and a developing country. Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour, 12(1), 91–98.

Özen Kutanis, R., Mesci, M., & Övdur, Z. (2011). The effects of locus of control on learning performance: A case of an academic organization. Journal of Economic and Social Studies, 1(1), 113–136.

Özkan, T., & Lajunen, T. (2005). Multidimensional traffic locus of control scale (T-LOC): Factor structure and relationship to risky driving. Personality and Individual Differences, 38(3), 533–545.

Rotter, J. B. (1966). Generalized expectancies for internal versus external control of reinforcement. Psychological Monographs, 80(1), 1–28.

Şimşekoǧlu, Ö., Nordfjærn, T., Zavareh, M. F., Hezaveh, A. M., Mamdoohi, A. R., & Rundmo, T. (2013). Risk perceptions, fatalism and driver behaviors in Turkey and Iran. Safety Science, vol 59, 187–192.

Sun, L., Ma, Y., & Hua, L. (2020). Adaptation and validity of the traffic locus of control scale in Chinese drivers. Personality and individual differences, 159, 109886.

Totkova, Z. (2020). Interconnection between driving style, traffic locus of control, and impulsivity in Bulgarian drivers. Behavioral Sciences, 10(2), 58.

Warner, H. W., Özkan, T., & Lajunen, T. (2010). Can the traffic locus of control (T-LOC) scale be successfully used to predict Swedish drivers’ speeding behaviour? Accident Analysis and Prevention, 42(4), 1113-1117.

www.lmo.ir/web_directory/53999-.تصادفاتhtml