تدوین بستۀ توانمندسازی روان‌شناختی والدین و ارزیابی اثربخشی آن بر پریشانی روان‌شناختی نوجوانان با تعامل والد-فرزندی ناکارآمد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تخصصی مشاوره، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد رودهن، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه مشاوره، دانشکده علوم تربیتی و مشاوره، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد رودهن، تهران، ایران.

3 استادیار گروه مشاوره، دانشکده علوم تربیتی و مشاوره، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن، تهران ، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر با هدف تدوین بستۀ توانمندسازی روان‌شناختی والدین و ارزیابی اثربخشی آن بر پریشانی روان‌شناختی دانش‌آموزان با تعامل والد-فرزندی ناکارآمد انجام گرفت. روش پژوهش، کاربردی و در بخش کیفی، تحلیل مضمون به روش قیاسی و در قسمت کمی نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه گواه و دورۀ پیگیری دوماهه بود. جامعۀ آماری را دانش‌آموزان با تعامل والد-فرزندی ناکارآمد شهر تهران در سال تحصیلی 1399-1398 و والدین آنان تشکیل دادند. 40 دانش‌آموز با تعامل والد-فرزندی ناکارآمد به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند و با گمارش تصادفی در گروه‌های آزمایش و گواه قرار گرفتند (هر گروه 20 نفر). والدین دانش‌آموزان حاضر در گروه آزمایش توانمندسازی روان‌شناختی (10 جلسه) را دریافت کردند. پس از شروع مداخله، 4 نفر در گروه آزمایش و 3 نفر در گروه گواه از پژوهش انصراف دادند. پرسشنامه‌های این پژوهش شامل پرسشنامۀ رابطۀ والد-فرزندی (PCRQ) و پریشانی روان‌شناختی (PDQ) بود. داده‌های حاصل از پژوهش به شیوۀ تحلیل واریانس آمیخته تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان می‌دهد بستۀ توانمندسازی روان‌شناختی از نظر متخصصان دارای روایی محتوایی کافی است. همچنین این بسته بر پریشانی روان‌شناختی (0001>P؛ 54/0=Eta؛ 22/39=F) دانش‌آموزان با تعامل والد-فرزندی ناکارآمد تأثیر داشته است. براساس یافته‌های حاصل از پژوهش حاضر، بستۀ توانمندسازی روان‌شناختی با بهره‌گیری از انعطاف‌پذیری روانی، آموزش سبک فرزندپروری بهنجار و مشارکت هیجانی روشی کارآمد برای کاهش پریشانی روان‌شناختی دانش‌آموزان است. در پیشنهادی کاربردی بیان می‌شود بستۀ توانمندسازی روان‌شناختی در کلینیک‌های روان‌شناختی استفاده شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Offering a Psychological Empowerment Package for Parents and Evaluating its Effectiveness on Psychological Distress in Students with Ineffective Parent-Child Interaction

نویسندگان [English]

  • Behrouz Mehrabian 1
  • Farideh Dokaneeifard 2
  • Azam Fattahi Andabil 3
1 PhD Student in Counseling, Islamic Azad University, Roodehen Branch, Tehran, Iran.
2 Department of Counseling, Faculty of Educational Sciences and Counseling, Islamic Azad University, Roodehen Branch, Tehran, Iran.
3 Assistant Professor, Department of Counseling, Faculty of Educational Sciences and Counseling, Islamic Azad University, Roodehen Branch, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The present study was conducted to codify the psychological empowerment package for parents and evaluate its effectiveness on the psychological distress of students with ineffective parent-child interaction. The research method is practical and the study was analyzed thematically by a comparative method in the qualitative part and quasi-experimentally with pretest, posttest, control group design and two-month follow-up period in the quantitative part. The statistical population included the students with ineffective parent-child interaction in Tehran city in 2019-2020, who were selected by purposive sampling method and randomly divided into an experimental group and a control group (each group consisted of 20 individuals). Parents of students in the experimental group received ten sessions of the psychological empowerment package. 4 individuals in the experimental group and 3 in the control group terminated their participation in the study. The questionnaires used in this study included the Parent-Child Relationship Questionnaire (PCRQ) and the Psychological Distress Questionnaire (PDQ). The data of the study were analyzed using the mixed ANOVA method. The results showed that the psychological empowerment package had adequate content validity from the experts’ viewpoint. Moreover, this package had an impact on the psychological distress of students with ineffective parent-child interaction (F=39.22; Eta=0.54; P<0001). According to the results of the present study, the psychological empowerment package can be used as an effective method to reduce students’ psychological distress by training mental flexibility, normal parenting style, and emotional involvement with the child. In a practical proposal, it is suggested that the psychological empowerment package is used in psychological clinics.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Psychological Empowerment
  • Psychological Distress
  • Inefficient Parent-Child Interaction
اسحاقیان، ز.، کاظمی، ع.، و شائمی، ع. (1395). تحلیل تأثیر تناسب فرد-سازمان و تناسب فرد-شغل بر توانمندسازی روان‌شناختی. پژوهش‌های مدیریت عمومی. 9(33)، 189-167.
اسدی، پ.، فرهادی، ه.، و گلپرور، م. (1400). اثربخشی بستۀ توانمندسازی روان‌شناختی بر نشخوار فکری والدین دارای فرزند مبتلا به سرطان. نشریۀ توانمندسازی کودکان استثنایی. 12(1)، 94-84.
اسدیان، س.، ربیعی، م.، و قاسم‌زاده، ا. (1395). رابطۀ اخلاق حرفه‌ای و اعتماد سازمانی با توانمندسازی روان‌شناختی معلمان. فصلنامۀ علمی-ترویجی اخلاق. 6(22)، 190-165.
اصلانی، خ.، وارسته، م.، و امان‌اللهی، ع. (1395). اثربخشی آموزش برنامۀ والدگری مثبت بر کیفیت تعامل والد-کودک. فصلنامۀ فرهنگ مشاوره و خانواده‌درمانی. 7(28)، 201-183.
جعفری، ا.، جعفری، ص.، و حسینی، س. م. (1396). اثربخشی توانمندسازی روان‌شناختی در کاهش اضطراب و بهبود کارکردهای اجرایی زنان دارای همسر معتاد. فصلنامۀ فرهنگی مشاوره و روان‌درمانی. 8 (32)، 109-89.
خانزاده عباسعلی، ح.، طاهر، م.، سیدنوری، س. ز.، یحیی‌زاده، آ.، و عیسی‌پور، م. (1392). رابطۀ شیوۀ تعامل والد-فرزند با میزان اعتیادپذیری و گرایش به جنس مخالف در دانشجویان. فصلنامۀ اعتیادپژوهی. 7(28)، 74-59.
دلاور، ع. (1391). روش تحقیق در روان‌شناسی و علوم تربیتی. تهران: نشر ویرایش.
رضایی جندانی، م.، هویدا، ر.، و سماواتیان، ح. (1394). مفهوم توانمندسازی روان‌شناختی و رابطۀ آن با سرمایۀ روان‌شناختی معلمان. دوفصلنامۀ رویکردهای نوین آموزشی. 10(1)، 39-24.
رضایی، ف.، غضنفری، ف.، و رضائیان، م. (1396). اثربخشی آموزش گروهی والدگری مثبت بر استرس و خودکارآمدی والدگری مادران و مشکلات رفتاری دانش‌آموزان کم‌توان ذهنی. مجله دانشگاه علوم پزشکی تربت حیدریه. 5(1)، 16-7.
روشن، م.، آقایوسفی، ع.، علی‌پور، ا.، و رضایی، ا. (1395). مقایسۀ اثربخشی درمان تعامل والد-کودک و مقابلۀ درمانگری مادران بر کاهش شدت مشکلات رفتاری کودکان 3 تا 6 ساله. روان‌شناسی بالینی و شخصیت. 14(1)، 123-111.
سالاری محمدآباد، م.، و مازیاری، م. (1395). تأثیر ساختار سازمانی بر درگیری شغلی کارکنان ادارات کل ورزش و جوانان: نقش واسطه‌ای توانمندسازی روان‌شناختی. مدیریت ورزشی. 8(2)، 281-297.
سربلند، خ. (1398). تأثیر سرمایۀ روان‌شناختی بر دلبستگی کاری با نقش واسطه‌گری توانمندسازی روان‌شناختی. دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی. 20(3)، 76-65.
شاه‌حیدری‌پور، ر.، و کمالیان، ا. ر. (1391). بررسی رابطۀ عدالت سازمانی و توانمندسازی روان‌شناختی. مجلۀ مدیریت فرهنگ سازمانی. 10(1)، 201-175.
شهنی ییلاق، م.، عزیزی مهر، ا.، و مکتبی، غ. م. (1393). رابطۀ علی تعارض آشکار و تعارض نهان بین والدین با عملکرد تحصیلی با میانجی‌گری رابطۀ والد-فرزند، رفتار ضداجتماعی و افسردگی در دانش‌آموزان دبیرستانی. دوفصلنامۀ مشاورۀ کاربردی. 2(3)، 16-1.
عباسی، م.، و نشاط‌دوست، ح. ط. (1392). اثربخشی درمان تعامل والد-کودک بر کاهش نشانه‌های اختلال نافرمانی مقابله‌ای. مجلۀ روان‌شناسی بالینی. 5(2)، 67-59.
عسگری، ن.، و نیکوکار، غ. ح. (1395). نقش توانمندسازی روان‌شناختی در ارتقای عملکرد فروش فروشندگان شرکت‌های پخش (مطالعۀ موردی: شرکت به‌بخش). مدیریت بازرگانی. 8(3)، 658-637.
علی قنواتی، س.، شریفی، ط.، غضنفری، ا.، عابدی، م. ر.، و نقوی، ا. (1398). اثربخشی بستۀ آموزشی تعامل والد-فرزند برکیفیت دلبستگی کودکان دارای تعامل مادر-کودک ناکارآمد. نشریۀ توانمندسازی کودکان استثنایی. 10(2)، 249-237.
فرازمند، م. (1397). اثربخشی آموزش تنظیم شناختی هیجان بر تعامل والد-فرزندی (تعامل با پدر و مادر) و سرمایه‌های روان‌شناختی نوجوانان مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله‌ای. پایاننامۀ کارشناسی ارشد روان‌شناسی عمومی. دانشکدۀ روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر.
فرشاد، م. ر.، نجارپوریان، س.، و شنبدی، ف. (1397). تأثیر آموزش والدگری مثبت مبتنی بر روی‌آورد ساندرز بر شادزیستی و تعارض والد-فرزندی دانش‌آموزان. فصلنامۀ سلامت روان کودک. 5(1)، 67-59.
فیروزفر، ف.، زم، ف.، منصوری، ا.، و ولی زیبایی، خ. (1396). پیش‌درآمدی بر توانمندی روانی اجتماعی. رویش روان‌شناسی. 6(2)، 206-189.
کریمی، م.، و فاطمی عقدا، ن. (1397). رابطۀ کیفیت تعامل والد-فرزندی با گرایش به تفکر انتقادی و مؤلفه‌های سلامت روان در دانش‌آموزان دختر نوجوان. پژوهشهای مشاوره. 17(68)، 210-192.
کفاش‌پور، آ.، و شکوری، ن. (1394). بررسی رابطۀ توانمندسازی روان‌شناختی و تعهد سازمانی (مطالعۀ موردی: شرکت برق منطقه‌ای خراسان). خط‌مشی‌گذاری عمومی در مدیریت (رسالت مدیریت دولتی). 6(20-19)، 72-63.
مسکین‌نواز، س.، قربانی، م.، نیلی‌پور طباطبایی، س. ا.، و نیرومند، س. ع. (1396). الگوی توانمندسازی مدیران فروش در صنعت بیمه: مطالعه در نمایندگی‌های فروش بیمه در استان خراسان رضوی. پژوهشنامۀ بیمه. 32(2)، 40-21.
مؤمن‌پور، ن.، حسنی، م.، قاسم‌زاده، ا.، و مومن‌پور، س. (1397). بررسی نقش میانجی پاسخگوی فردی در رابطۀ جو روان‌شناختی و توانمندسازی روان‌شناختی با عملکرد شغلی کارکنان. رویش روانشناسی. 7(8)، 158-131.
میرزایی کوتنایی، ف.، حسین خانزاده، ع.، اصغری، ف.، شاکری‌نیا، ا. (1394). نقش انسجام خانواده در تبیین رفتارهای پرخاشگرانۀ فرزندان. تحول روان‌شناختی کودک، 1(3)، 58-47.
نیلی احمدآبادی، ز.، باقری، ف.، و سلیمی بجستانی، ح. (1398). اثربخشی برنامۀ آموزشی فرزندپروری با تأکید بر نظریۀ انتخاب بر بهبود رابطۀ والد-فرزندی و رضایت از زندگی مادران. فصلنامۀ فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی. 10(39)، 122-99.
یعقوبی، ح. (1394). ویژگی‌های روان‌سنجی نسخۀ 10 سؤالی پرسشنامۀ پریشانی روان‌شناختی کسلر (10-K). فصلنامۀ پژوهشهای کاربردی روانشناختی. 6(4)، 57-45.
Aksel, I., Serinkan, C., Kiziloglu, M., Aksoy, B. (2013). Assessment of teachers’ perceptions of organizational citizenship behaviors and psychological empowerment: An empirical analysis in Turkey. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 89, 69-73.
Anderson, L. S., Grimsrud, A., Myer, L., Williams, D.R., Stien, D.J., & Seedat, S. (2011). The psychometric properties of the K10 and K6 scales in screening for mood and anxiety disorders in the South African stress and health study. International Journal Methods Psychiatry Research, 20(4), 215-223.
Bradford, K., & Barber, B. K. (2008). Interparental conflict, parent-child conflict, and youth problem behavior. Journal of Family Issues, 29(6), 780-805.
Choi, N. G., Sullivan, J. E., DiNitto, D. M., & Kunik, M. E. (2019). Associations between psychological distress and health-related behaviors among adults with chronic kidney disease. Preventive Medicine, 126, 105-111.
Chowdhury, N., Kevorkian, S., Hawn, S.E., Amstadter, A.B., Dick, D., Kendler, K.S., & Berenz, E.C. (2018). Associations between personality and distress tolerance among trauma-exposed young adults. Personality and Individual Differences, 120, 166-170.
Domoff, S. E., & Niec, L. N. (2018). Parent-child interaction therapy as a prevention model for childhood obesity: A novel application for high-risk families. Children and Youth Services Review, 91, 77-84.
Dzherelievskaya, M. A., Vizgina, A. V., & Yashina, L. L. (2016). Adolescents’ world image in families with various parent-child interaction styles. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 233, 73-77.
Fine, M. A., Moreland, J. R., & Schwebel, A. I. (1983). Long-term effects of divorce on parent-child relationships. Developmental Psychology, 19, 703-713.
Foulkes, L., Leung, J.T., Fuhrmann, D., Knoll, L.J., & Blakemore, S.J. (2018). Age differences in the prosocial influence effect. Developmental Science, 21(4), 1-9.
Green, K., & Karraki, H. (2010). Life span developmental psychology: Prospective on stress and coping (pp. 151-174). New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
Gyasi, R. M. (2019). Social support, physical activity and psychological distress among community-dwelling older Ghanaians. Archives of Gerontology and Geriatrics, 81, 142-148.
Hosseiny, A. S., Godarzi, M. A., & Poorkhalil, M. (2015). The role of psychological empowerment factors in enhancing the creativity of staff of Baqiatallah Medical Sciences University. Iranian Journal of Educational and Management Study, 5(1), 10-14.
Jena, L., Bhattacharyya, P., & Pradhan, S. (2019). Am I empowered through meaningful work? The moderating role of perceived flexibility in connecting meaningful work and psychological empowerment. IIMB Management Review, 31, 298-308.
Kessler, R. C., Andrews, G., Colpe, L. J., Hiripi, E., Mroczek, D. K., Normand, S. L. T., ... & Zaslavsky, A.M. (2002). Short screening scales to monitor population prevalence’s and trends in nonspecific psychological distress. Psychological Medicine, 32(6), 959-976.
Khan, J., Malik, M., & Saleem, S. (2020). The impact of psychological empowerment of project-oriented employees on project success: A moderated mediation model. Economic Research-Ekonomska Istrazvianja, 33(1), 1311-1329.
Kildare, C. A., & Middlemiss, W. (2017). Impact of parents mobile device use on parent-child interaction: A literature review. Computers in Human Behavior, 75, 579-593.
Lauren, N. M. W., Quetsch, L. B., Robinson, C., McCoy, K., & McNeil, C. B. (2018). Infusing parent-child interaction therapy principles into community-based wraparound services: An evaluation of feasibility, child behavior problems, and staff sense of competence. Children and Youth Services Review, 88, 567-581.
Lee, S.Y., Kim, Y., & Kim, Y. (2021). Engaging consumers with corporate social responsibility campaigns: The roles of interactivity, psychological empowerment, and identification. Journal of Business Research, 134, 507-517.
León, E., Steele, M., Palacios, J., Román, M., & Moreno, C. (2018). Parenting adoptive children: Reflective functioning and parent-child interactions. A comparative, relational and predictive study. Children and Youth Services Review, 95, 352-360.
Ludmer, J. A., Salsbury, D., Suarez, J., & Andrade, B. F. (2017). Accounting for the impact of parent internalizing symptoms on parent training benefits: The role of positive parenting. Behaviour Research and Therapy, 97, 252-258.
Lyu, D., Ji, L., Zheng, Q., Yu, B., & Fan, Y. (2019). Abusive supervision and turnover intention: Mediating effects of psychological empowerment of nurses. International Journal of Science, 6(2), 198-203.
MacKillop, J., & DeWit, H. (2013). The Wilyey- Blackwell handbook of addiction psychopharmacology. New York: John Wiley and Sons.
Marchand, A., & Blanc, M. E. (2010). The contribution of work and non-work factors to the onset of psychological distress: An eight-year prospective study of a representative sample of employees in Canada. Journal of Occup Health. 52(3), 176-185.
Meiting, L., & Hua, W. (2020). The dark side of white lies: Parenting by lying in childhood and adolescent anxiety, the mediation of parent-child attachment and gender difference. Children and Youth Services Review, 119, 105-110.
Meng, L., Jin, Y., & Guo, J. (2016). Mediating and/or moderating roles of psychological empowerment. Applied Nursing Research, 30, 104-110.
N’zi, A. M., Lucash, R. E., Clionsky, L. N., & Eyber, S. M. (2018). Enhancing parent–child interaction therapy with motivational interviewing techniques. Cognitive and Behavioral Practice, 24(2), 131-141.
Rice, F., Riglin, L., Lomax, T., Souter, E., Potter, R., Smith, D. J., … & Thapar, A. (2019). Adolescent and adult differences in major depression symptom profiles. Journal of Affective Disorders, 243, 175-181.
Shan, W., Zhang, Y., Zhao, J., Zhang, Y., Cheung, E. F. C., Chan, R. C. K., & Jiang, F. (2019). Association between maltreatment, positive parent–child interaction, and psychosocial well-being in young children. The Journal of Pediatrics, 213, 180-186.
Sun, R., Gao, Q., Xiang, Y., Chen, T., Liu, T., & Chen, Q. (2020). Parent–child relationships and mobile phone addiction tendency among Chinese adolescents: The mediating role of psychological needs satisfaction and the moderating role of peer relationships. Children and Youth Services Review, 116, 101-105.
Teasdale, T. W., & Antal, K. (2016). Psychological distress and intelligence in young men. Personality and Individual Differences, 99, 336-339.
Trent, E. S., Viana, A. G., Raines, E. M., Woodward, E. C., Storch, E. A., & Zvolensky, M. J. (2019). Parental threats and adolescent depression: The role of emotion dysregulation. Psychiatry Research, 276, 18-24.
Vasiliadis, H. M., Chudzinski, V., Gontijo-Guerra, S., & Préville, M. (2015). Screening instruments for a population of older adults: The 10-item Kessler psychological distress scale (K10) and the 7-item generalized anxiety disorder scale (GAD-7). Psychiatry Research, 228(1), 89-94.
Worden, B., Levy, H. C., Das, A., Katz, B. W., Stevens, M., Tolin, D. F. (2019). Perceived emotion regulation and emotional distress tolerance in patients with hoarding disorder. Journal of Obsessive-Compulsive and Related Disorders, 22, 100-104.
Zhang, X., Ye, H., & Li, Y. (2018). Correlates of structural empowerment, psychological empowerment and emotional exhaustion among registered nurses: A meta-analysis. Applied Nursing Research, 42, 9-16.
Zhao, F., Liu, M., & Li, S. (2020). Paternal coparenting behavior and adolescent prosocial behaviors: Roles of parent-child attachment, peer attachment, and gender. Children and Youth Services Review, 119, 103-108.
 
 
دوره 13، شماره 2
1401
صفحه 229-247
  • تاریخ دریافت: 24 تیر 1400
  • تاریخ بازنگری: 12 مرداد 1400
  • تاریخ پذیرش: 19 مرداد 1400
  • تاریخ اولین انتشار: 01 شهریور 1401
  • تاریخ انتشار: 01 شهریور 1401