فصل‌نامه پژوهش‌های کاربردی روانشناختی

تدوین الگوی ساختاری رابطة شخصیت با شایستگی تحصیلی با میانجی‌گری خودکارآمدی تحصیلی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روان‌شناسی، گروه روان‌شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استاد گروه روان‌شناسی، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه خوارزمی، کرج، ایران

3 دانشیار گروه روان شناسی، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

4 دانشیار گروه روان شناسی، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران .

چکیده

هدف پژوهش حاضر تدوین الگوی ساختاری رابطة شخصیت با شایستگی تحصیلی با میانجی‌گری خودکارآمدی تحصیلی بود. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی و به‌لحاظ هدف کاربردی بود. جامعة آماری این پژوهش را تمام دانش‌آموزان دختر دورة متوسطۀ دوم در سال تحصیلی 1400-1399 در شهر تهران تشکیل دادند که از میان آن‌ها 610 دانش‌آموز به روش نمونه گیری چندمرحله‌ای تصادفی انتخاب شدند. ابزار پژوهش حاضر شامل پرسشنامه پنج‌عاملی نئو کاستا و مک‌ری (NEO-F)، مقیاس ارزیابی شایستگی تحصیلی (ACES) و پرسشنامه خودکارآمدی تحصیلی ادراک شده (PASE) بود. داده‌ها با استفاده از روش مدل‌یابی معادلات ساختاری و به کارگیری نسخه 24 نرمافزار AMOS تحلیل شدند. نتایج نشان می‌دهد، مدل ساختاری با داده‌های گردآوری شده برازش قابل قبول دارد. در این پژوهش ضریب مسیر غیرمستقیم بین وظیفه‌شناسی و برونگرایی با شایستگی تحصیلی مثبت و در سطح 01/0 معنادار بود. همچنین ضریب مسیر غیرمستقیم بین روان‌رنجورخویی و شایستگی تحصیلی منفی و در سطح 01/0 معنادار بود. به نظر می‌رسد خودکارآمدی تحصیلی از جمله تظاهرات ویژگی‌های شخصیتی است که بر ادراک شایستگی در دانش‌آموزان تأثیر می‌گذارد. براساس نتایج پژوهش حاضر، به مشاوران مدارس، بالینی‌گران و درمانگران حوزۀ کودک و نوجوانان، سنجش و ارزیابی میزان خودکارآمدی تحصیلی دانش‌آموزان برای شناسایی و درنظرگرفتن تظاهرات آن بر شایستگی تحصیلی دانش‌آموزان پیشنهاد می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Developing a Structural Model of the Relationship between Personality and Academic Competence Mediated by Academic Self-Efficacy

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Attar Khamanehei 1
  • Parvin Kadivar 2
  • Suzan Emamipour 3
  • Mojgan Sepah Mansour 4

1 1. PhD Student in Psychology, Department of Psychology, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

2 Department of Psychology, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Kharazmi University, Karaj. Iran

3 Department of Psychology, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

4 Department of Psychology, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

The purpose of this study was to develop a structural model of the relationship between personality and academic competence mediated by academic self-efficacy. The research method was descriptive-correlational and the purpose of the research was applied. It is practical in terms of purpose. The statistical population of this study included all female high school students in the academic year 2020-2021 in Tehran, of which 610 students were selected by multistage random sampling. The instruments used in the present study included the NEO Five-Factor Inventory by Costa & McCrae (NEO-FFI), Academic Competence Evaluation Scale (ACES), and Perceived Academic Self-Efficacy Scale (PASE). The data were analyzed by structural equation modeling using version 24 of AMOS software. The results showed that the structural model had acceptable agreement with the collected data. In this study, the indirect path coefficients between conscientiousness and extraversion and academic competence were positive and significant at the 0.01 level, and the indirect path coefficient between neuroticism and academic competence was negative and significant at the 0.01 level. Academic self-efficacy seems to be one of the expressions of personality traits that influence students’ perception of competence. Based on the results of this study, school counselors, therapists, and child and adolescent therapists are recommended to measure and assess students’ level of academic self-efficacy in order to identify and consider its manifestations on students’ academic competence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Structural Model
  • Personality Traits
  • Academic Competence
  • Academic Self-Efficacy
آفتاب، ر.، برماس، ح.، و ابوالمعالی الحسینی، خ. (1399). نقش میانجی‌گر سازوکارهای دفاعی و احساس گناه در رابطۀ بین صفات شخصیت با تجارب تجزیه‌ای. پژوهش‌های کاربردی روان‌شناختی. 11(4)، 316-293.
پورسید، س. م.، و خرمائی، ف. (1398). تبیین خودکارآمدی تحصیلی براساس ویژگی‌های شخصیتی با واسطه‌گری استرس تحصیلی. راهبردهای آموزش (راهبردهای آموزش در علوم پزشکی). 12(1)، 167-160.
داوری، ح.، و احمدی، ر. (1398). مدل ساختاری ویژگی‌های شخصیتی با میانجی‌گری معنویت در گرایش به خودکشی و سوءمصرف مواد. فصلنامۀ اندیشه و رفتار در روان‌شناسی بالینی. 13(51)، 76-67.
ربانی، زینب.، و یوسفی، فریده. (1391). بررسی نقش واسطه‌گری جهت‌گیری هدف در رابطۀ خودکارآمدی و ارزش تکلیف با انواع راهبردهای شناختی. مطالعات آموزش و یادگیری. 4(2)، 80-49.
شمس، ف.، و امیریان‌زاده، م. (1396). نقش واسطه‌ای خودکارآمدی در رابطه ویژگی‌های شخصیتی با مهارت اجتماعی. روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی. 8(27)، 14-1.
عباسی، م.، میردریکوند، ف.، اداوی، ح.، و حجتی، م. (1396). ارتباط ویژگی‌های شخصیتی (روان‌رنجورخویی و برون‌گرایی) و خودکارآمدی با افسردگی سالمندی. سالمند: مجلۀ سالمندی ایران. 12(4)، 466-458.
عرب‌زاده، م.، کاوسیان، ج.، و کریمی، ک. (1397). بررسی رابطۀ خودکارآمدی و امیدواری با پیشرفت تحصیلی در دانش‌آموزان. رویش روان‌شناسی. 7(4)، 150-137.
فریدونی، ل.، نادی نجف‌آبادی، ف.، و بساک‌نژاد، س. (1393). رابطۀ بین ویژگی‌های شخصیت با نیازهای روان‌شناختی اساسی در دانشجویان دختر. شخصیت و تفاوت‌های فردی. 3(5)، 77-63.
کبیری، و.، عرب‌زاده، م.، و قاسمی‌اصل، ق. (1397). پیش‌بینی درگیری تحصیلی دانشجویان براساس ابعاد شخصیت و نیازهای اساسی روان‌شناختی. آموزش، مشاوره و روان‌درمانی (تعالی مشاوره و روان‌درمانی). 7(27)، 80-71.
گروسی فرشی، م. ت.، مهریار، ا. ه‍.، و قاضی طباطبایی، م. (۱۳۸۰). کاربرد آزمون جدید شخصیتی نئو و بررسی و تحلیل ویژگی‌ها و ساختار عاملی آن در بین دانشجویان دانشگاه‌های ایران. فصلنامۀ علمی-پژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهرا. ۱۱(۳۹)، ۱۹۸-۱۷۳.
مظاهری، ز.، و صادقی، اَ. (1394). ساخت و بررسی روایی و پایایی پرسشنامۀ خودکارآمدی تحصیلی دانش‌آموزان. رویکردهای نوین آموزشی. 10(22)، 80-61.
موسوی، س. ش.، ابوالمعالی الحسینی، خ.، و میرهاشمی، م. (1396). ساختار عاملی تأییدی مقیاس ارزیابی شایستگی تحصیلی در دانش‌آموزان دختر نوجوان. روان‌شناسی کاربردی. 11(42)، 294-275.
موسوی، س. ش.، و ابوالمعالی الحسینی، خ. (۱۳۹۶). نقش میانجی‌گر هیجان‌های تحصیلی در رابطۀ بین محیط یادگیری سازنده‌گرا و شایستگی تحصیلی در دختران دورۀ دوم متوسطۀ شهر تهران. پژوهش‌های کاربردی روان‌شناختی. 8(2)، 95-72.
میری، م.، و شیرازی، م. (1396). مقایسۀ ویژگی‌های شخصیتی و نگرش به خودکشی در دو گروه اقدام‌کنندگان به خودکشی با روش خودسوزی و مصرف دارو. مجلۀ روان‌شناسی بالینی، 9(1)، 20-11.
هومن، ح. ع. (1395). تحلیل دادۀ چندمتغیری در پژوهش رفتاری. چاپ پنجم. تهران: پیک فرهنگ.
 
Bandura, A. (1997). Self-efficacy: the exercise of control. New York: Freeman.
Barańczuk, U. (2019). The five factor model of personality and emotion regulation: a meta-analysis. Personality and Individual Differences, 139, 217-227.
Costa, P. T. Jr., & McCrae, R. R. (1992). Revised NEO Personality Inventory (NEO-PI-R) and NEO Five-Factor Inventory (NEO-FFI) professional manual. Odessa, FL: Psychological Assessment Resources.Journals A-z- Budapest.
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2015). Self-Determination Theory. In J. D. Wright (Ed.), International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences (Second Edition) (pp. 486-491). Elsevier. Amsterdam.
Diperna, J. C., & Elliott, S. N. (1999). Development and validation of the academic competence evaluation scales. Journal of Psycho-educational Assessment, 17, 207-225.
Drapeau, C. W., Cerel, J., & Moore, M. (2016). How personality, coping styles, and perceived closeness influence help-seeking attitudes in suicide-bereaved adults. Death Studies, 40(3), 165-171.
Hartman, R. O., & Betz, N. E. (2007). The Five-Factor Model and Career Self-Efficacy: General and Domain-Specific Relationships. Journal of Career Assessment, 15(2), 145–161.
Jinks, J., & Morgan, V. (1999). Children’s perceived academic self-efficacy: an inventory scale. The Clearing House, 72(4), 224-230.
Jourdy, R., & Petot, J.-M. (2017). Relationships between personality traits and depression in the light of the “Big Five” and their different facets. L'Évolution Psychiatrique, 82(4), e27-e37.
Kim, B. J., & Ahn, J. (2014). Factors that influence suicidal ideation among elderly Korean immigrants: focus on diatheses and stressors. Aging & Mental Health, 18(5), 619-627.
Livingston, N. A., Heck, N. C., Flentje, A., Gleason, H., Oost, K. M., & Cochran, B. N. (2015). Sexual Minority Stress and Suicide Risk: Identifying Resilience through Personality Profile Analysis. Psychology of Sexual Orientation and Gender Diversity, 2(3), 321-328.
McGrew, K. S. (2013). The Motivation & Academic Competence (MACM) Commitment Pathway to Learning Model: Crossing the Rubicon to Learning Action. Institute for Applied Psychometrics: MindHub™ publication
Meyers, L. S., Gamst, G., & Guarino, A. J. (2016). Applied multivariate research: design and interpretation (3rd Ed.). California: Sage publication.
Puryear, J. S. (2020). Personality: Big Five Personality Characteristics. In S. Pritzker & M. Runco (Eds.), Encyclopedia of Creativity (Third Edition) (pp. 316-321). Academic Press. Cambridge, Massachusetts.
Schumacker, R. E., & Lomax, R. G. (2016). A Beginner's Guide to Structural Equation Modeling (4th Ed.). New York & Oxon: Routledge.
Schunk, D. H. (2011). Learning Theories: an Educational Perspective (6th Ed.). Pearson.
South, S. C., Jarnecke, A. M., & Vize, C. E. (2018). Sex differences in the Big Five model personality traits: A behavior genetics exploration. Journal of Research in Personality, 74 158-165.
Stanescu, C., & Morosanu, P. (2005). Neuroticism, ego defense mechanisms and valoric types: A correlative study. Europe’s Journal of Psychology, 1(1).
Takase, M., & Yoshida, I. (2021). The relationships between the types of learning approaches used by undergraduate nursing students and their academic achievement: A systematic review and meta-analysis. Journal of Professional Nursing, 37(5), 836-845.
Tuononen, T., & Parpala, A. (2021). The role of academic competences and learning processes in predicting Bachelor’s and Master’s thesis grades. Studies in Educational Evaluation, 70, 101001.
Useda, J. D., Duberstein, P. R., Conner, K. R., Beckman, A., Franus, N., Tu, X., & Conwell, Y. (2007). Personality differences in attempted suicide versus suicide in adults 50 years of age or older. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 75(1), 126-133.
Van Wieren, T. (2011). Academic Competency. In J. S. Kreutzer, J. DeLuca, & B. Caplan (Eds.), Encyclopedia of Clinical Neuropsychology (pp. 12-12). New York: Springer.
Velting, D. M. (1999). Suicidal ideation and the five-factor model of personality. Personality and Individual Differences, 27(5), 943-952.
Widiger, T. A., & Crego, C. (2019). HiTOP thought disorder, DSM-5 psychoticism, and five factor model openness. Journal of Research in Personality, 80, 72-77.
Zhen, R., Liu, R.-D., Ding, Y., Wang, J., Liu, Y., & Xu, L. (2017). The mediating roles of academic self-efficacy and academic emotions in the relation between basic psychological needs satisfaction and learning engagement among Chinese adolescent students. Learning and Individual Differences, 54, 210-216.
Zuffianò, A., Alessandri, G., Gerbino, M., Luengo Kanacri, B. P., Di Giunta, L., Milioni, M., & Caprara, G. V. (2013). Academic achievement: The unique contribution of self-efficacy beliefs in self-regulated learning beyond intelligence, personality traits, and self-esteem. Learning and Individual Differences, 23, 158-162.
فصل‌نامه پژوهش‌های کاربردی روانشناختی
دوره 13، شماره 3
آذر 1401
صفحه 275-292
  • تاریخ دریافت: 22 تیر 1400
  • تاریخ بازنگری: 18 مرداد 1400
  • تاریخ پذیرش: 01 شهریور 1400
  • تاریخ اولین انتشار: 01 آذر 1401
  • تاریخ انتشار: 01 آذر 1401