مطالعۀ تجارب زیستۀ معلمان زن دارای رضایت شغلی در زمینۀ حل موفقیت آمیز تعارض کار-خانواده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد مشاوره شغلی، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

2 استادیار گروه مشاوره، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

3 استادیار گروه مشاوره، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

هدف این پژوهش مطالعۀ تجارب زیستۀ معلمان زن دارای رضایت شغلی در حل موفقیت‌آمیز تعارض کار-خانواده بود. در این پژوهش از رویکرد کیفی با هدف بنیادی استفاده شد. جامعۀ مورد مطالعه، معلمان زن شاغل دارای رضایت شغلی مدارس دولتی و غیردولتی تهران، مهاباد و پیرانشهر در سال 1400-1399 بودند که 10 نفر به روش نمونه‌گیری هدفمند و گلوله‌برفی از میان آن‌ها انتخاب شدند. نمونه‌گیری تا رسیدن به اشباع داده‌ها ادامه‌ یافت. برای غربالکردن معلمان زن دارای رضایت شغلی، از پرسشنامۀ رضایت شغلی (JSQ) استفاده شد. ابزار مطالعۀ حل موفقیتآمیز تعارض کار-خانواده مصاحبۀ نیمهساختاریافته بود. داده‌های مصاحبه‌ها به‌کمک روش هفتمرحله‌ای کلایزی بهصورت دستی تجزیه و تحلیل شدند. نتایج مشخص‌کرد عوامل زیر در پیش‌روی زنان شاغل دارای رضایت شغلی به‌سوی حل موفقیت‌آمیز تعارض کار-خانواده تأثیرگذار هستند: هویت شغلی مستحکم و پویا، مهارت‌های انطباقی و سازگاری، مرزبندی روشن، مهارت‌های مذاکره، بسترسازی و مهارت‌های جلب رضایت همسر، بهره‌مندی از حمایت و مسئولیت‌پذیری همسر، جست‌وجو و پذیرش حمایت خانواده و خارج از خانواده و آرامش محیط کار. نتیجه‌ اینکه ادراک از هویت مستحکم و پویا و همچنین انعطاف‌پذیری روان‌شناختی دو تجربۀ مهم زنان دارای رضایت شغلی در حل موفقیت‌آمیز تعارض کار-خانواده است. براساس یافته‌های پژوهش می‌توان گفت در آموزش‌های ضمن خدمت برای افزایش رضایت شغلی زنان شاغل می‌توان دوره‌هایی با هدف توانمندسازی و ارتقای انعطاف‌پذیری روان‌شناختی آنان برگزار کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Living Experience of Female Teachers with High Job Satisfaction In Relation to Successfully Resolving Work-Family

نویسندگان [English]

  • Diman Savareh 1
  • Asieh Shariatmadar 2
  • Javad Khodadadi Sangdeh 3
1 Departman of Counseling, Faculty of Psychology and Educational Science , University of Allameh-Tabatabaei, Tehran, Iran
2 Department of Counseling, Faculty of Psychology and Educational Science , University of Allameh-Tabatabaei, Tehran, Iran
3 Department of Counseling, Faculty of Psychology and Educational Science, University of Allameh-Tabatabaei, Tehran, Iran
چکیده [English]

The purpose of this study was to examine the life experiences of female teachers with high job satisfaction in relation to their successful resolution of work-family conflict. A qualitative approach with basic research purposes was used in this study. The study population consisted of employed female teachers with high job satisfaction in public and private schools in Tehran, Mahabad and Piranshahr (in 2020-2021), of which 10 individuals were selected through purposive sampling and snowballing methods. Sampling continued until data saturation. The Job Satisfaction Questionnaire (JSQ) was used to investigate the job satisfaction of female teachers. The instrument used to examine the successful resolution of work-family conflict was a semi-structured interview. Interview data were analyzed using Colizzi’s seven-step method. The results showed that “strong and dynamic professional identity,” “adaptability and adjustability,” “clear demarcation,” “negotiation skills,” “embeddedness and the ability to satisfy the husband,” “support and responsibility of the spouse,” “seeking and accepting support within/outside the family,” and “tranquility at work” were effective in helping professional women to be satisfied with their work and successfully resolve work-family conflict. The results indicate that perceptions of a strong and dynamic identity and psychological resilience are two important experiences of job-satisfied women in successfully resolving work-family conflict. In order to increase the job satisfaction of professional women, in-service trainings can be conducted to strengthen and promote their psychological resilience.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Women Employment
  • Work-Family Conflict
  • Successful Conflict Resolution
  • Job Satisfaction

مراجع

افخمی اردکانی، م.، رادمرد، س.، و رجب‌پور، ا. (1395) بررسی نقش تعدیلگر حمایت اجتماعی در رابطۀ تعارض کار-خانواده و رضایت شغلی. مجله علمی. 14(1)، 116-97.‌
بابایی‌فرد، ا. (1392). سنجش تأثیرات اشتغال زنان بر خانواده و روابط اجتماعی (مطالعۀ موردی: شهر آران و بیدگل). زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان). 11(3)، 451-427.
باقری سنجره، ن. (1389). بررسی رابطۀ اضافه‌بار نقش با تعارض کار ـ خانواده و سلامت روان در معلمان متأهل زن شهرری. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. مشاورۀ شغلی. دانشکدۀ روان‌شناسی و علوم تربیتی. دانشگاه علامه طباطبایی.
پورعبدالله، ک.، و جیل‌زاده، س. (1393). حل تزاحم حریم خصوصی زوجین با حقوق زوجیت براساس مصلحت تحکیم خانواده. فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده. 17(66)، 45-8.
جوادی، ر.، رسولی، م.، نظری، ع.، و حسنی، ج. (1396). پیش‌بینی کیفیت زندگی کاری معلمان زن براساس تعارض کار-خانواده و تعهد سازمانی. آموزش و ارزشیابی (علوم تربیتی). 10(38)، 94-79.
حسینی، ج.، مهدوی نیسیانی، ز.، هاشمی، ش.، و عباسی، ش. (1394). بررسی رابطۀ انعطاف‌پذیری شناختی و سرسختی روان‌شناختی با شادکامی ذهنی و فرسودگی شغلی در زنان شاغل سرپرست خانوار. کنفرانس سراسری دانش و فناوری علوم تربیتی مطالعات اجتماعی و روان‌شناسی ایران، ایران. تهران.
خواجوی، ن.، و سلیمان‌پور عمران، م. (1396). رابطۀ پدیدۀ سرایت در حیطۀ کار-خانواده و تعارض کار زنان با بهزیستی روانی زنان شاغل. مطالعات اجتماعی روان‌شناختی زنان (مطالعات زنان سابق). 15(3)، 68-43.
خوشدل، ح.، حاجبی، ا.، ناصربخت، م.، و خان‌محمدی، ا. (1395). رابطۀ حمایت اجتماعی و سازگاری زناشویی با سلامت روان زنان شاغل در یک سازمان دولتی. طب و تزکیه. 25(4)، 256-247.
دلاور، ع. (1389). روش‌شناسی کیفی. نشریۀ راهبرد. 19(54)، 329-307.
رازقی نصرآباد، ح.، و حسینی، ز. (1398). مطالعۀ تجربۀ ایفای هم‌زمان نقش شغلی-خانوادگی در مادران شاغل دارای فرزند خردسال. جامعه‌شناسی کاربردی. 30(3)، 134-109.‌
رستگار خالد، ا. (1381). سنجش تعارض نقش‌های شغلی-خانوادگی و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن؛ مطالعۀ موردی: خانواده‌های زوجین هردو سر شاغل شهر تهران. رسالۀ دکتری. گروه جامعه‌شناسی. دانشکدۀ علوم انسانی. دانشگاه تربیت مدرس.
رضایی، ل. (1389). تأثیر میزان عزت‌نفس بر بهداشت روانی زنان شاغل در کارخانۀ زیمنس شیراز و زنان غیرشاغل. فصلنامۀ تازه‌های روان‌شناسی صنعتی-سازمانی. 1(3)، 29-19.
صادقی، ر.، و شهابی، ز. (1398). تعارض کار و مادری: تجربۀ گذار به مادری زنان شاغل در شهر تهران. جامعه‌شناسی کاربردی. 30(1)، 103-91.
صادقی، م.، مظاهری، م.، و موتابی، ف. (1392). نقش تعامل زوجین در کاربرد مهارت‌های ارتباطی. فصلنامۀ خانواده‌پژوهی. 9(34)، 188-174.
غضبان‌زاده، ر.، و دشت‌بزرگی، ز. (1397). پیش‌بینی بهزیستی ذهنی براساس سبک زندگی ارتقادهندۀ سلامت، تعارض کار-خانواده و رضایت شغلی در معلمان مدارس استثنایی. نشریۀ مدیریت ارتقای سلامت. 7(5)، 21-15.
قاسمی، س.، رجبی گیلان، ن.، رشادت، س.، و احمدیان، م. (1392). سنجش رابطۀ رضایت شغلی با کیفیت زندگی مرتبط با سلامت در معلمان شهر گیلان‌غرب در سال 1392. مجلۀ علمی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان. 13(1)، 26-13.
کوشکی، ش.، هومن، ح. ع.، و زاهدی، س. (1388). رابطۀ ویژگی‌های شخصیتی با عوامل رضایت شغلی دبیران. تحقیقات روان‌شناختی. 1(4)، 26-8.
مدیری، ف. (1395). بررسی مقایسه‌ای فعالیت‌های اشتراکی با همسر در خانواده‌های تک‌شاغل و خانواده‌های هردو شاغل (مورد مطالعه: متأهلین شهر تهران). مجلۀ جامعه‌شناسی ایران. 17(4)، 73-51.
مرادی، م.، رحیمی، ح.، جمشیدیان، ع.، و بابازاده، ط. (1392). تحلیل رابطۀ بین عدالت سازمانی و رضایت شغلی کارکنان سازمان بهزیستی شهر اصفهان. جامعه‌شناسی کاربردی. 25(1)، 84-71.
مطوری، ح.، عابدی، م.، و نیل‌فروشان، پ. (1399). معنای شغلی و بهزیستی ذهنی: نقش میانجی‌گری رضایت شغلی. پژوهش‌های مشاوره. 19(73)، 170-147.
مقصودی، س.، و بستان، ز. (1383). بررسی مشکلات ناشی از هم‌زمانی نقش‌های خانگی و اجتماعی زنان شاغل شهر کرمان. مطالعات اجتماعی و روان‌شناختی زنان (مطالعات زنان)، 2(5)، 150-129.
ملکیها، م.، باغبان، ا.، فاتحی‌زاده، م.، و اعتمادی، ع. (1393). بررسی اثربخشی مدیریت تعارض کار-خانواده بر رضایت شغلی زنان شاغل دانشگاه اصفهان. فصلنامۀ مشاوره شغلی و سازمانی. 6(2)، 128-110.
مؤسسۀ آزمون‌یار پویا (1396). سنجش رضایت شغلی: پرسشنامه‌های رضایت شغلی. تهران: مؤسسۀ آزمون‌یار پویا.
 مهداد، ع. (1393). روان‌شناسی صنعتی و سازمانی. چاپ نهم. تهران: جنگل.
نظری، ر.، کوهی، ا.، فاضلی، ر.، بیرامی، ر.، و افرازی‌زاده، ف. (1397). تاب‌آوری مسیر شغلی زنان: نقش انطباق‌پذیری و خودکارآمدی. نشریۀ مشاوره شغلی و سازمانی. 34(10)، 9-22.
 
Anafarta, N. (2011). The relationship between work-family conflict and job satisfaction: a structural equation modeling (SEM) approach. International Journal of Business and Management, 6(4), 168-177.
 Atteh, E., Martin, G., Oduro, A. T., Mensah, F. A., & Gyamfi, R. (2020). An overview on influence of work-family life conflict among female teachers and their job satisfaction in schools. Asian Journal of Education and Social Studies, 9(2), 48-58.
Berkovich, I., & Eyal, O. (2019). School leaders’ emotional support of teachers through emotional transformation: qualitative insights into the maintenance of teachers’ occupational identity. Leadership and Policy in Schools, 19(1), 1-15.
Brayfield, A., & Rothe, H. (1951). An Index of Job Satisfaction. Journal of Applied Psychology, 35(5), 307-311.
Corbin, J., & Strauss, A. (2014). Basics of qualitative research: Techniques and Procedures for developing grounded theory (4th Ed.). New York: Sage Publications.
Eby, L. T., Casper, W. J., Lockwood, A., Bordeaux, C., & Brinley, A. (2005). Work and family research in IO/OB: content analysis and review of the literature (1980–2002). Journal of Vocational Behavior, 66(1), 124-197.
Frone, M. R. (2003). “Work-family balance”, in quick, J.C. and tetrick, L.E. (Eds), Handbook of Occupational Health Psychology. American Psychological Association. Washington, DC.
Gao, Y., Shi, J., Niu, Q., & Wang, L. (2013). Work–family conflict and job satisfaction: Emotional intelligence as a moderator. Stress and Health, 29(3), 222-228.
Hammer, L. B., Bauer, T. N., & Grandey, A. A. (2003). Work-family conflict and work-related withdrawal behaviors. Journal of Business and Psychology, 17(3), 419-436.
Kabak, K. E., Şen, A., Göçer, K., Küçüksöylemez, S., & Tuncer, G. (2014). Strategies for employee job satisfaction: A case of service sector. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 150(44), 1167-1176.
Kinnunen, U., Vermulst, A., Gerris, J., & Mäkikangas, A. (2003). Work–family conflict and its relations to well-being: The role of personality as a moderating factor. Personality and Individual Differences, 35(7), 1669-1683.
Mihelic, K. K., & Tekavcic, M. (2014). Work-family conflict: a review of antecedents and outcomes. International Journal of Management & Information Systems (IJMIS), 18(1), 15-26.
Naeimi, G., Nazari, A.M., & Sanai Zaker, B. (2012). A Study of relationship between quality of work life and work-family conflict with job performance among married men employee. Quarterly Journal of Career & Organizational Counseling, 4(10), 57-72.
Norizan Baba, R. (2019). The effect of work-family conflict towards job satisfaction and emotional well-being: problem-focused coping as mediator. Journal Pengurusan, 57(3), 1-16.
Noronha, S. D., & Aithal, P. S. (2020). Work-life balance issues encountered by working women in higher education sector. SCHOLEDGE International Journal of Management & Development, 7(2), 72-87.
Park, J. M., Choi, D. L., & Lee, S. H. (2020). The effect of work-family balance on job satisfaction: the mediating effect of family supportive organizational culture. The Journal of the Korea Contents Association, 20(8), 262-273.
Parker, S. K. M., & Wall, T. D. (1998). Job and Work design: organization work to promote well-being and effectiveness. Sage: London.
Presti, A. L., Molino, M., Emanuel, F., Landolfi, A., & Ghislieri, C. (2020). Work-family organizational support as a predictor of work-family conflict, enrichment, and balance: crossover and spillover effects in dual-income couples. Europe’s Journal of Psychology 16(1), 62-81.
Ramos, K., & Lopez, F. G. (2017). Attachment security and career adaptability as predictors of subjective well-being among career transitioners. Journal of Vocational Behavior, 104(1), 72-85.
Sunarti, E., Rizkillah, R., & Muktiyah, N. T. (2020). The effect of work-family conflict and balancing strategy towards wive's job satisfaction. Journal of Family Sciences 5(1), 20-35.
Trusson, D., Trusson, C., & Casey, C. (2021). Reflexive self-identity and work: working women, biographical disruption and agency. Work, Employment and Society, 35(1), 116-136.
Zaman, S. (2019). Moderating Role of Dispositional Traits on Work-family Interface (WFI) and Marital Adjustment among Pakistani Employees. Pakistan Journal of Social and Clinical Psychology, 17(2), 50-55.
فصل‌نامه پژوهش‌های کاربردی روانشناختی
دوره 13، شماره 3
آذر 1401
صفحه 293-309

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 23 تیر 1400
  • تاریخ بازنگری: 25 شهریور 1400
  • تاریخ پذیرش: 07 مهر 1400
  • تاریخ اولین انتشار: 01 آذر 1401
  • تاریخ انتشار: 01 آذر 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار