اثربخشی فرزندپروری مبتنی بر طرحواره بر تاب‌آوری نوجوانان با مشکلات رفتاری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه روان‌شناسی و آموزش کودکان استثنایی، دانشکدۀ روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه روان‌شناسی و آموزش کودکان استثنایی، دانشکدۀ روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

3 عضور هیات علمی گروه روان شناسی و آموزش کودکان استثنایی، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی فرزندپروری مبتنی بر طرحواره بر تاب‌آوری نوجوانان با مشکلات رفتاری انجام گرفت. پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از لحاظ نحوۀ گردآوری داده‌ها، از نوع پژوهش‌های نیمه‌آزمایشی با طرح دوگروهی و انتساب تصادفی با پیش‌آزمون-پس‌آزمون بود. جامعۀ آماری تحقیق شامل نوجوانان با مشکلات رفتاری دورۀ اول متوسطۀ شهر بجنورد در سال 1400-1399 بود. شرکت‌کننده‌ها از میان دانش‌آموزان دو مدرسۀ پسرانه و یک مدرسۀ دخترانه، بالاترین نمرۀ مشکلات رفتاری را در پرسشنامۀ مبتنی بر تجربۀ آخنباخ فرم والدین (CBCL) کسب کردند و سپس در دو گروه 15 نفره به‌صورت تصادفی قرار گرفتند. به شرکت‌کنندگان دو گروه قبل و بعد از اجرای برنامۀ مداخله، پرسشنامۀ تاب‌آوری کانر و دیویدسون (CD-RIS) به‌عنوان پیش‌آزمون و پس‌آزمون داده شد. تحلیل داده‌ها با مدل آماری تحلیل کوواریانس یک‌طرفه و به کمک SPSS-24 انجام شد. براساس نتایج تحقیق، میزان 27/59 =F به‌دست‌آمده در سطح 01/0=P معنی‌دار است که می‌توان مطرح کرد که برنامۀ فرزندپروری مبتنی بر طرحواره بر مؤلفۀ «تاب‌آوری» مؤثر است و میزان شدت اثر 69/0 است که بیانگر اثربخشی فراوان است. نتایج نشان می‌دهد فرزندپروری مبتنی بر طرحواره می‌تواند تاب‌آوری را در افراد با مشکلات رفتاری افزایش دهد و آن‌ها را در برابر اتفاقات ناگوار زندگی توانمند سازد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of a Schema-based Parenting Program on Adolescents with Behavioral Problems’ Resilience

نویسندگان [English]

  • Hosein Karimi Moghadam 1
  • Sogand Ghasemzadeh 2
  • Ali Akbar Arjmandnia 3
1 Department of Psychology and Education of Exceptional Children, Faculty of Psychology and Education, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 Associate Professor, Department of Psychology and Education of Exceptional Children, Faculty of Psychology and Education, University of Tehran, Tehran, Iran.
3 Department of Psychology and Education of Exceptional Children, Faculty of Psychology and Education, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

This study aimed to assess the efficacy of a schema-based parenting program on the resilience of adolescents with behavioral problems. In terms of purpose, the current study is part of applied research, and in terms of data collection method, it is a quasi-experimental research with a two-group design, random assignment, and pre- and post-tests. This study’s statistical population comprises adolescents with behavioral problems in Bojnourd’s first year of high school in 2020-2021. Participants with the highest behavioral problem scores among pupils from two boys’ schools and one girls’ school in CBCL were then randomly divided into two groups of 15 individuals. Before and after the intervention program, participants were given CD-RIS pre- and post-tests to complete. SPSS version 24 was used to analyze the data using a one-way statistical model of analysis of covariance. F=59.27 obtained at the level of P=0.01 is significant, indicating that the schema-based parenting program is effective on the “resilience” component. The intensity of the effect is 0.69, indicating a high level of efficacy.  Parenting based on schemas can increase resilience and equip individuals with behavioral problems to contend with adversity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Adolescent
  • Behavioral Problems
  • Resilience
  • Schema-Based Parenting
ارجمندنیا، ع. ا.، حسن‌زاده، س.، کاکابرایی، ک.، پورمحمدرضای تجریشی، م.، و عاشوری، م. (1399). روان‌شناسی و آموزش کودکان با نیازهای ویژه. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
اناری، آ.، مظاهری، م.، طهماسیان، ک.، سوچون، هی.،‌ و جمشیدی سیانکی، م. (1397). اثربخشی نمایش درمانگری خانواده بر کاهش تعارض والد-نوجوان؛ یک مطالعۀ تک‌آزمودنی. فصلنامۀ علمی-پژوهشی راهبرد فرهنگ. 11(42)، 59-33.‌https://doi.org/10.22034/jsfc.2018.82695
زهراکار، ک.، کرمی، خ.، و بزرگمنش، ک. (1393). ارزیابی ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاس «تاب‌آوری خانواده» سیکسبی. فصلنامۀ اندازه‌گیری تربیتی. 5(18)، 155-134.  https://doi.org/10.22054/jem.2015.792
شکوهی یکتا، م.، و پرند، ا. (1385). آزمون‌های روانی و تربیتی-مبانی نظری ارزیابی و کاربرد: شامل معرفی آزمون‌های هوش، پیشرفت تحصیلی و شخصیت. تهران: تیمورزاده، طبیب.
غباری بناب، ب.، و میرنسب، م. (1392). اختلالات عاطفی-رفتاری کودکان و نوجوانان. تهران: سایۀ سخن.
کریمی‌مقدم، ح.، قاسم‌زاده، س.، و ارجمندنیا، ع. ا. (1401). اثربخشی برنامۀ آموزش خانواده مبتنی بر طرحواره بر مدیریت هیجان در نوجوانان ناسازگار. دوفصلنامۀ روان‌شناسی خانواده. 9(2)، 68-54.           https://doi.org/10.29252/ijfp.2023.557407.1130           
گیبسون، ل. (1399). دنیای بزرگسالی با آسیب‌های هیجانی کودکی: مقابله با آسیب‌های ناشی از بی‌توجهی و طرد در فرزندپروری. ترجمۀ سوگند قاسم‌زاده، مریم فکری و ساجده ودودی. تهران: ورجاوند.
لوییس، ج.، و لوییس، ک. (1396). فرزندپروری باکفایت (با رویکرد طرحواره‌درمانی): نگاهی عمیق به تأمین نیازهای عاطفی اساسی و پیشگیری از خشم. ترجمۀ سید مهدی موسوی موحد. تهران: ارجمند.
محمدی، م.، جزایری، ع.، رفیعی، ا.، جوکار، ب.، و پورشهباز، ع. (1385). بررسی عوامل تاب‌آور در افراد در معرض خطر سوءمصرف مواد مخدر. نشریۀ پژوهش‌های نوین روان‌شناختی. 1(2-3)، 224-203. https://sid.ir/paper/120410/en
معتمدی‌شارک، ف.، و به‌پژوه، ا.، و شکوهی یکتا، م.، و افروز، غ.، و غباری بناب، ب. (1395). طراحی برنامۀ آموزشی هوش هیجانی و مطالعۀ اثربخشی آن در کاهش مشکلات رفتاری نوجوانان تک‌والد با مشکلات هیجانی و رفتاری. پژوهش‌های کاربردی روان‌شناختی (روان‌شناسی و علوم تربیتی). 7(2)، 67-49.  https://sid.ir/paper/250176/fa
مینایی، ا. (1385). انطباق و هنجاریابی سیاهۀ رفتاری کودک آخنباخ. پرسشنامۀ خودسنجی و فرم گزارش معلم. کودکان استثنایی (پژوهش در حیطۀ کودکان استثنایی). 6(1). 558-529. http://joec.ir/article-1-416-fa.html  
یانگ، ج.، کلوسکو، ژ.، و ویشار، م. (1397). طرحواره‌درمانی: راهنمای کاربردی برای متخصصان بالینی. ترجمۀ حسن حمیدپور و زهرا اندوز. تهران: ارجمند.
Anari, A., Mazaheri, M. A., Tahmassian, K., Chun, H. S., & Jamshidi, M. (2018). Effectiveness of family drama therapy on reducing parent-adolescent conflict: A single subject study.‌ Journal of Cultural Strategy, 42(11), 33-59. https://doi.org/10.22034/jsfc.2018.82695 (In Persian)
Arjmandnia, A., Hasanzadeh, S., Kakabaraee, K., Pourmohamadrezaye-Tajrishi, M., & Ashoori M. (2019). Psychology and education of children with special needs. Tehran: SAMT. (In Persian)
Benzies, K., & Mychasiuk, R. (2009). Fostering family resiliency: A review of the key protective factors. Child & Family Social Work14(1), 103-114. https://doi.org/10.1111/j.1365-2206.2008.00586.x
Borden, L. A., Herman, K. C., Stormont, M., Goel, N., Darney, D., Reinke, W. M., & Webster-Stratton, C. (2014). Latent profile analysis of observed parenting behaviors in a clinic sample. Journal of Abnormal Child Psychology42(5), 731-742. https://doi.org/10.1007/s10802-013-9815-z
Connor, K. M., & Davidson, J. R. (2003). Development of a new resilience scale: The Connor‐Davidson resilience scale (CD‐RISC). Depression and Anxiety18(2), 76-82. https://doi.org/10.1002/da.10113
Gerstein, E. D., Crnic, K. A., Blacher, J., & Baker, B. L. (2009). Resilience and the course of daily parenting stress in families of young children with intellectual disabilities. Journal of Intellectual Disability Research: JIDR, 53(12). 981–997. https://doi.org/10.1111/j.1365-2788.2009.01220.x
Ghasemzadeh, S., Afrooz, G. A., Beh-Pajooh, A., & Shokoohi-Yekta, M. (2019). Effect of family-based intervention program on parenting skills of mothers and clinical symptoms of children with behavioral disorder. Journal of Research and Health, 9(2), 156-168. http://jrh.gmu.ac.ir/article-1-1306-en.html
Ghobari Bonab, B., & Mirnasab, M. M. (2012). Emotional and behavioral disorders in children and adolescents. Tehran: SayeSokhan. (In Persian)
Gibson, L. (2020). Adult children of emotionally immature parents: how to heal from distant, rejecting, or self-involved parents. Translated by: S. Ghasemzadeh, M. Fekri & S. Vadoodi. Tehran: varjavand. (In Persian)
Karimimoghadam, H., Ghasemzadeh, S., & Arjmandnia, A. A. (2023). The Effectiveness of Schema-based Family Education Program on Emotion Management in Maladapted Adolescents. Journal of Family Psychology9(2), 54-68. https://doi.org/10.22034/ijfp.2023.557407.1130 (In Persian)
Kritzas, N., & Grobler, A. A. (2005). The relationship between perceived parenting styles and resilience during adolescence. Journal of Child and Adolescent Mental Health, 17(1), 1-12. https://doi.org/10.2989/17280580509486586
Louis, J., & Louis, K. (2017). Good enough parenting: an in depth perspective on meeting core emotional needs and avoiding exasperation. Translated by: S. M. Mousavi Movahed. Tehran: Arjmand. (In Persian)
Masten, A. S., & Cicchetti, D. (2016). Resilience in development: Progress and transformation. In D. Cicchetti (Ed.), Developmental psychopathology: Risk, resilience, and intervention (pp. 271–333). John Wiley & Sons, Inc. https://doi.org/10.1002/9781119125556.devpsy406
Mohammadi, M., Jazayeri, A. R., Rafie, A. H, Jokar, B., & Pourshahbaz, A. (2007). Resilience factors in individuals at risk for substance abuse. Journal of Psychology (Tabriz University), 1(2-3), 203-224. https://sid.ir/paper/120410/en (In Persian)
Motamedi, F., Ghobari-Bonab, B., Beh-Pajooh, A., Yekta, M. S., & Afrooz, G. A. (2017). Developing an emotional intelligence program training and study its effectiveness on emotional intelligence of adolescents with emotional and behavioral problems that living in single parent families. Journal of Education and Learning6(2), 101-110.‌ https://sid.ir/paper/250176/fa (In Persian)
Minaee, A. (2006). Adaptation and standardization of child behavior checklist, youth self-report, and teacher’s report forms. Journal of Exceptional Children6(1), 529-558.‌ http://joec.ir/article-1-416-fa.html (In Persian)
Shokoohi-Yekta, M., & Parand A. (1385). Assessment educational & psychological tests. Tehran: Teimourzadeh. (In Persian)
Swer, T., & Peinlang, B. L. (2021). A new approach towards improving adolescents’ well-being in the context of rural areas in India. Research and Analysis Journal4(2), 390-398. https://rajournals.com/index.php/raj/article/view/226
Theunissen, M. H., de Wolff, M. S., & Reijneveld, S. A. (2019). The strengths and difficulties questionnaire self-report: a valid instrument for the identification of emotional and behavioral problems. Academic Pediatrics19(4), 471-476. https://doi.org/10.1016/j.acap.2018.12.008
Yıldız, M., Duru, H., & Eldeleklioğlu, J. (2020). Relationship between Parenting Styles and Multidimensional Perfectionism; A Meta-analysis Study. Educational Sciences: Theory and Practice, 20(4), 16 - 35.
Young, J. E., Klosko, J. S., & Weishaar, M. E. (2003). Schema therapy: A practitioners guide. Translated by: H. Hamidpour & Z. Andouz. Tehran: Arjmand. (In Persian)
Zolkoski, S. M., & Bullock, L. M. (2012). Resilience in children and youth: A review. Children and Youth Services Review34(12), 2295-2303. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2012.08.009
Zahrakar, K., Karami, K., & Bozorgmanesh, K. (1393). Evaluate the psychometric properties of the Sixbey "Family Resilience scale. Quarterly of Educational Measurement5(18), 133-156. https://doi.org/10.22054/jem.2015.792 (In Persian)
Zakeri, H., Jokar, B., & Razmjoee, M. (2010). Parenting styles and resilience. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 5, 1067-1070. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2010.07.236
 
دوره 14، شماره 2
1402
صفحه 217-229
  • تاریخ دریافت: 10 خرداد 1401
  • تاریخ بازنگری: 14 تیر 1401
  • تاریخ پذیرش: 05 شهریور 1401
  • تاریخ اولین انتشار: 01 مرداد 1402
  • تاریخ انتشار: 01 مرداد 1402