اثربخشی آموزش مهارت‌های عصب‌روان‌شناختی بر مهارت خودکنترلی و شایستگی اجتماعی کودکان مبتلا به اختلال نارسایی توجه/ بیش‌فعالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه روان‌شناسی کودکان استثنایی، دانشکدۀ ادبیات، علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

2 دانشیار، گروه روان‌شناسی و آموزش کودکان استثنایی، دانشکدۀ روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

3 استادیار، گروه روان‌شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

4 استادیار، گروه روان‌شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش مهارت‌های عصب‌روان‌شناختی بر مهارت خودکنترلی و شایستگی اجتماعی کودکان مبتلا به اختلال نارسایی توجه/ بیش‌فعالی انجام شد. روش پژوهش آزمایشی (با گروه آزمایش و گواه) با طرح سه مرحله‌ای (پیش‌آزمون-پس‌آزمون-پیگیری) و دورۀ پیگیری دوماهه بود. جامعۀ آماری پژوهش شامل کودکان دختر مبتلا به اختلال نارسایی توجه/ بیش‌فعالی شهر تهران در سال تحصیلی 1401-1400 بود. 26 کودک مبتلا به اختلال نارسایی توجه/ بیش‌فعالی به روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب و به شیوۀ تصادفی در گروه‌های آزمایش و گواه جای‌دهی شدند (14 کودک در گروه آزمایش و 12 کودک در گروه گواه). کودکان در گروه آزمایش، آموزش مهارت‌های عصب‌روان‌شناختی را طی یک ماه و نیم در 12 جلسۀ 60 دقیقه‌ای دریافت کردند. در این پژوهش از پرسشنامۀ اختلال نارسایی توجه/ بیش‌فعالی (ADHDQ)، پرسشنامۀ خودکنترلی (SCQ) و مقیاس شایستگی اجتماعی (SCS) استفاده شد. داده‌ها با تحلیل واریانس آمیخته با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS-23 تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد آموزش مهارت‌های عصب‌روان‌شناختی بر مهارت خودکنترلی (0001>P؛ 54/0=Eta؛ 42/28=F) و شایستگی اجتماعی (0001>P؛ 60/0=Eta؛ 13/37=F) کودکان مبتلا به اختلال نارسایی توجه/ بیش‌فعالی تأثیر معنادار دارد. براساس یافته‌های پژوهش می‌توان نتیجه گرفت آموزش مهارت‌های عصب‌روان‌شناختی با بهره‌گیری از تقویت توجه و تمرکز، کارکردهای اجرایی و تقویت سازمان‌دهی شناختی و ذهنی می‌تواند به‌عنوان روشی کارآمد برای بهبود مهارت خودکنترلی و شایستگی اجتماعی کودکان مبتلا به اختلال نارسایی توجه/ بیش‌فعالی به‌کار گرفته شود.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Efficacy of Neuropsychological Skills Training on the Self-Control Skills and Social Competence in the Children with Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD)

نویسندگان [English]

  • Narges Keshavar Velian 1
  • Saeid Hassanzadeh 2
  • Leila Kashani Vahid 3
  • Maryam Asaseh 4
1 Department of Psychology of Exceptional Children, Faculty of Literature and Humanities and Social Sciences, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Department of Psychology and Education of Exceptional Children, Faculty of Psychology and Educational Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran.
3 Department of Psychology, Faculty of Literature and Humanities and Social Sciences, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
4 Department of Psychology, Faculty of Literature and Humanities and Social Sciences, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The purpose of the curre​nt research endeavor was to examine the effectiveness of neuropsychological skills training in enhancing self-control abilities among children diagnosed with Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD). Experimental methodology (control and experimental groups), three-stage design (pre-test, post-test, and follow-up), and a two-month follow-up period comprised the study. During the academic year 2021-2022, the statistical population of the present study comprised minors with ADHD residing in the city of Tehran. Twenty-six children diagnosed with ADHD were selected using a multi-stage clustered random sampling method. These children were then allocated at random into two groups: the experimental group comprised fourteen children, while the control group comprised twelve. Over the course of one and a half months, the children in the experimental group were instructed in neuropsychological skills for a total of twelve sixty-minute sessions. The present study utilized the Attention Deficit Hyperactivity Questionnaire (ADHDQ) (Brock & Clinton, 2007), the Self-Control Questionnaire (SCQ) (Kendal & Wilcox, 1979), and the Social Competence Scale (SCS) (Cohen & Rosman, 1972). The data were subjected to analysis using mixed ANOVA in the SPSS-23 software. Children with ADHD who received neuropsychological skills training demonstrated significant improvements in self-control (p<0001, Eta=0.54, F=28.42) and social competence (p<0001, Eta=0.60, F=37.13). According to the findings of the present study, it is possible to conclude that neuropsychological skills training can be an effective method for enhancing the social competence and self-control abilities of children with ADHD by bolstering executive functions, attention, and concentration, as well as cognitive and mental organization.
.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Attention Deficit Hyperactivity Disorder
  • Neuropsychological Skills
  • Self-Control Skill
  • Social Competence

مراجع

اصلی آزاد، م.، فرامرزی، س.، عارفی، م.، فرهادی، ط.، و فکار، ع. (1393). اثر آموزش دانش فراشناختی بر کاهش فزون‌کنشی و افزایش توجه کودکان دبستانی مبتلا به فزون‌کنشی و اختلال نارسایی توجه. تازه‌های علوم شناختی. ۱۶(۱)، 57-۴۹. http://icssjournal.ir/article-1-223-fa.html
برزگر خضری، ر.، و خدابخشی کولایی، آ. (1396). رابطۀ خودکنترلی و جهت‌گیری مذهبی با نگرش به روابط قبل از ازدواج در دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد رباط‌کریم. پژوهش در دین و سلامت. 3(4)، 20-7. https://doi.org/10.22037/jrrh.v3i4.15082
بهرامیان، س. ح. (1392). مقایسۀ سازگاری اجتماعی، هوش هیجانی و شایستگی اجتماعی دانش‌آموزان با و بدون ناتوانی‌های یادگیری پایۀ دوم و سوم ابتدایی شهر اهواز. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد روان‌شناسی عمومی. دانشکدۀ علوم تربیتی و روان‌شناسی. دانشگاه شهید چمران اهواز.
حسین‌پور، م.، رئیسی، ز.، گرجی، ی.، و دهقانی، ا. (1400). اثربخشی آموزش کارکردهای اجرایی بر خودکنترلی کودکان مبتلا به اختلال کم‌توجهی و بیش‌فعالی. نشریۀ توانمندسازی کودکان استثنایی. 12(3)، 134-123. https://doi.org/10.22034/ceciranj.2021.261390.1502
درتاج، ف.، و محمدی، ا. (1389). مقایسۀ عملکرد خانوادۀ کودکان مبتلا به اختلال کمبود توجه/ بیش‌فعالی با عملکرد خانوادۀ کودکان بدون اختلال بیش‌فعالی. خانواده‌پژوهی. 6(2)، 226-211. https://jfr.sbu.ac.ir/article_95658.html
شهیم، س.، مهرانگیز، ل.، و یوسفی، ف. (1386). شیوع اختلال نقص‌توجه/ بیش‌فعالی در کودکان دبستانی. مجلۀ بیماری‌های کودکان ایرانی. 17(2)، 216-211. https://www.magiran.com/paper/489601/
قاسمی، خ.، کجباف، م. ب.، قمرانی، ا.، و ترکان، ه‍. (1399). اثربخشی بستۀ بومی آموزش کارکردهای اجرایی ویژۀ معلمان بر نشانه‌های اختلال کم‌توجهی و فزون‌کنشی کودکان. فصلنامۀ علوم روان‌شناختی. ۱۹(90)، 763-755. http://dorl.net/dor/20.1001.1.17357462.1399.19.90.3.9
قدم‌پور، ع.، رحیمی‌پور، ط.، و زنگی‌آبادی، م. (1395). تأثیر آموزش برنامۀ تربیت سازنده به مادران، بر مهارت‌های خودکنترلی کودکان با اختلال نارسایی توجه/ بیش‌فعالی در دورۀ دبستان. دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی. 17(3)، 117-109. https://jsr-p.isfahan.iau.ir/article_534031.html
مدنی، س. س.، علیزاده، ح.، فرخی، ن.، و حکیمی‌راد، ا. (1396). تدوین برنامۀ آموزشی کارکردهای اجرایی (بازداری پاسخ، به‌روزرسانی، توجه پایدار) و ارزیابی میزان اثربخشی آن بر کاهش نشانه‌های کودکان با اختلال نارسایی توجه/ فزون‌کنشی. فصلنامۀ روان‌شناسی افراد استثنایی. 7(26)، 25-1. https://doi.org/10.22054/jpe.2017.24627.1622
معتمد یگانه.، ن.، افروز، غ.، شکوهی یکتا، م.، و وبر، ر. (1398). اثربخشی برنامۀ عصب‌روان‌شناختی خانواده‌محور بر کارکردهای اجرایی کودکان با اختلال نارسایی توجه/ بیش‌فعالی. فصلنامۀ روان‌شناسی افراد استثنایی. 9(36)، 100-71. https://doi.org/10.22054/jpe.2020.39248.1925
نورانی جورجاده، س. ر.، مشهدی، ع.، طبیبی، ز.، و خیرخواه، ف. (1395). اثر آموزش کارکردهای اجرایی مبتنی بر زندگی روزمره بر کارکردهای اجرایی کودکان مبتلا به اختلال نارسایی توجه/ بیش‌فعالی. فصلنامۀ تازه‌های علوم شناختی. 18(1)، 78-68. http://icssjournal.ir/article-1-433-fa.html
یغمایی، س.، ملک‌پور، م.، و قمرانی، ا. (1398). میزان اثربخشی آموزش والدینی بارکلی بر خودکنترلی کودکان دارای اختلال کم‌توجهی بیش‌فعالی. نشریۀ توانمندسازی کودکان استثنایی. 10(1)، 27-15. https://doi.org/10.22034/ceciranj.2019.91927
 
References
Arya, A., Agarwal, V., Yadav, S., Gupta, P. K., & Agarwa, M. (2015). A study of pathway of care in children and adolescents with attention deficit hyperactivity disorder. Asian Journal of Psychiatry, 17, 10–15. https://doi.org/10.1016/j.ajp.2015.07.013
Asli Azad, M., Faramarzi, S., Arefi, M., Farhadi, T., & Fakkar, A. (2014). The Effectiveness of Meta-Cognitive Knowledge on Reduced Hyperactivity and Improved Attention in Children Afflicted With Attention Deficit and Hyperactivity Disorder (ADHD) in the Primary School. Advances in Cognitive Sciences, 16(1), 49-57. http://icssjournal.ir/article-1-223-fa.html (In Persian)
Bahramian, S. H. (2012). Comparison of social adaptation, emotional intelligence and social competence of students with and without learning disabilities in the second and third grade of elementary school in Ahvaz city. Master’s thesis in the field of general psychology. Faculty of Educational Sciences and Psychology, Shahid Chamran University of Ahvaz. (In Persian)
Barzegar Khezri, R., & Khodabakhshi Koolaee, A. (2017). The Relationship of Self-Control and Religious Orientation to Attitude toward Pre-marital Relations. Journal of Research in Religion and Health, 3(4), 7-20. https://doi.org/10.22037/jrrh.v3i4.15082 (In Persian)
Beck, S. J., Hanson, C. A., Puffenberger, S. S., Benninger, K. L., & Benninger, W. B. (2010). A controlled trial of working memory training for children and adolescents with ADHD. Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology, 39(6), 825-836. https://doi.org/10.1080/15374416.2010.517162
Berenguer, C., Roselló, B., Colomer, C., Baixauli, I., & Miranda, A. (2018). Children with autism and attention deficit hyperactivity disorder. Relationships between symptoms and executive function, theory of mind, and behavioral problems. Research in Developmental Disabilities, 83, 260-269. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2018.10.001
Brock, S.E., & Clinton, A. (2007). Diagnosis of attention deficit/ hyperactivity disorder (AD/HD) in childhood: A review of the literature. The California School Psychologist, 12(1), 73-91. https://doi.org/10.1007/BF03340933
Chiu, H. L., Chan, P., Kao, C. C., Chu, H., Chang, P. C., Hsiao, S. S., Liu, D., Chang, W. C., & Chou, K. R. (2018). Effectiveness of executive function training on mental set shifting, working memory and inhibition in healthy older adults: A double-blind randomized controlled trials. Journal of Advanced Nursing, 74(5), 1099-1113. https://doi.org/10.1111/jan.13519
Cooper, J. M., Collier, J., Veronica, J., & Hawkey, J. C. (2010). Beliefs About Personal Control and Self Management in 30–40-Year-Old Living with Inflammatory Bowel Disease: A Qualitative Study. International Journal of Nursing Studies, 47(12), 1500-1509. https://doi.org/10.1016/j.ijnurstu.2010.05.008
Dartaj, F., & Mohammadi, A. (2010). Comparing the family functioning of children with attention deficit/hyperactivity disorder with the family functioning of children without hyperactivity disorder. Journal of Family Research, 6(2), 211-226. https://jfr.sbu.ac.ir/article_95658.html (In Persian)
De Bruijn, A. G. M., Hartman, E., Kostons, D., Visscher, C., & Bosker, R. J. (2018). Exploring the relations among physical fitness, executive functioning, and low academic achievement. Journal of Experimental Child Psychology, 167, 204-221. https://doi.org/10.1016/j.jecp.2017.10.010
Dougherty, D., & Sharkey, J. (2017). Reconnecting Youth: Promoting emotional competence and social support to improve academic achievement. Children and Youth Services Review, 74, 28-34. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2017.01.021
Friese, M., & Hofmann, W. (2009). Control Me or I Will Control You: Impulses, Trait Self Control, and the Guidance of Behavior. Journal of Research in Personality, 43(5), 795-805. https://doi.org/10.1016/j.jrp.2009.07.004
Ghadampour, E., Rahimipour, T., & Zangiabadi, M. (2017). The Effect of Teaching Positive Parenting Program to Mothers on Self-control Skills of Children with Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) in Primary School. Knowledge and Research in Applied Psychology, 17(3), 109-117. https://jsr-p.isfahan.iau.ir/article_534031.html (In Persian)
Ghasemi, K., Kajbaf, M. B., Qamarani, A., & Torkan, H. (2020). Effectiveness of domestic package of training executive functions specific for teachers on the signs of attention deficit and hyperactivity disorder (ADHD) of the children. Journal of Psychological Science. 19(90), 755-763. http://dorl.net/dor/20.1001.1.17357462.1399.19.90.3.9 (In Persian)
Gorlin, E. I., Dalrymple, K., Chelminski, I., & Zimmerman, M. (2016). Reliability and validity of a semi-structured DSM-based diagnostic interview module for the assessment of Attention Deficit Hyperactivity Disorder in adult psychiatric outpatients, Psychiatry Research, 242(30), 46–53. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2016.05.020
Guney, E., Buyuktaskin, D., Torun, Y.T., Arslan, B., Gulbahar, O., Ozaslan, A., Taner, Y.I., & Iseri, E. (2019). Increased serum thioredoxin levels are not correlated with executive functions in children with attention deficit hyperactivity disorder. Neuroscience Letters, 705, 118-123. https://doi.org/10.1016/j.neulet.2019.04.050
Hertsberg, N., & Zebrowski, P. M. (2012). Self-percceived competence and social acceptance of children who stutter. Social and Behavioral Sciences, 193(64), 18-31. https://doi.org/10.1016/j.jcomdis.2016.08.004
Hoseinpour, M., Reisi, Z., Gorji, Y., & Dehghani, A. (2022). Efficacy of Training Executive Functions on the Self-Control of the Children with Attention Deficit Hyperactivity Disorder. Empowering Exceptional Children, 12(3), 123-134. https://doi.org/10.22034/ceciranj.2021.261390.1502 (In Persian)
Kendall, P. C., & Wilcox, L. E, (1979). Self-control in children: Development of a rating Scale. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 47(6), 1020-1029. https://doi.org/10.1037//0022-006x.47.6.1020
Keute, M., Krauel, K., Heinze, H., & Stenner, M. (2018). Intact automatic motor inhibition in attention deficit hyperactivity disorder. Cortex, 109, 215-225. https://doi.org/10.1016/j.cortex.2018.09.018
Kohen, M., & Rosman, B.L. (1972 (. A social competence scale and symptom checlist for preschool child: factor dimension their cross-instrument generality, and longitudinal persistence. Journal of Developmental Psychology, 6, 430-444. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/h0032583
Latzman, R. D., Elkovitch, N., Yong, J., & Clark, L. A. (2010). The contribution of executive functioning to academic achivment among male adolescents. Journal of clinical and experimental neuropcychology, 32(5), 455-462. https://doi.org/10.1080/13803390903164363
Madani S.S., Alizadeh, H., Farrokhi, N., & Hakimirad, E. (2017). Development of an executive functions (response inhibition, updating, sustained attention) program and examining its effectiveness on symptoms amelioration in children with attention deficit/hyperactivity disorder. Psychology of Exceptional Individuals, 7(26), 1-25. https://doi.org/10.22054/jpe.2017.24627.1622 (In Persian)
Mathews, B. L., Koehn, A. J., Abtahi, M. M., & Kerns, K. A. (2016). Emotional competence and anxiety in childhood and adolescence: A meta-analytic review. Clinical Children Family Psychology Review, 19(2), 162-184. https://doi.org/10.1007/s10567-016-0204-3
Miniksar, D.Y., & Özdemir, M. (2021). Sleep quality in children and adolescents with attention-deficit and hyperactivity disorder. Archives de Pédiatrie, 28(8), 668-676. https://doi.org/10.1016/j.arcped.2021.09.017
Morag, E. G. (1975). Validity of Kohn Social Competence Scale for USE with Elementary School Children. A thesis submitted impartial fulfillment of the requirements for the degree of master of education in the Faculty of Graduate Studies (Departmet of Educational Psychology). University of British Colombia. Link  
Motamed Yeganeh, N., Afrooz, G. H., Shokohi Yekta, M., & Weber, R. (2020). The Effectiveness of Family-based Neuropsychological intervention program on Executive Functions of Children with Attention Deficit/Hyperactivity Disorder. Psychology of Exceptional Individuals, 9(36), 71-100. (In Persian) https://doi.org/10.22054/jpe.2020.39248.1925
Noorani Jurjadeh, S. R., Mashhadi, A., Tabibi, Z., & Kheirkhah, F. (2016). Effectiveness of Executive Functions Training Based on Daily Life on Executive Functioning in Children with Attention Deficit/ Hyperactivity Disorder. Advances in Cognitive Sciences, 18(1), 68-78. http://icssjournal.ir/article-1-433-fa.html (In Persian)
Patros, C. H. G., Alderson, R. M., Hudec, K. L., Tarle, S. J., & Lea, S. E. (2017). Hyperactivity in boys with attention-deficit/hyperactivity disorder: The influence of underlying visuospatial working memory and self-control processes. Journal of Experimental Child Psychology, 154, 1-12. https://doi.org/10.1016/j.jecp.2016.09.008
Pierre, M., Cogez, J., Lebain, P., Loisel, N., Lalevée, C., Bonnet, A. L., De La Sayette, V., & Viader, F. (2019). Detection of adult attention deficit hyperactivity disorder with cognitive complaint: Experience of a French memory center. Revue Neurologique, 175(6), 358-366. https://doi.org/10.1016/j.neurol.2018.09.021
Pievsky, M. A., & McGrath, R. E. (2018). Neurocognitive effects of methylphenidate in adults with attention-deficit/hyperactivity disorder: A meta-analysis. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 90, 447-455. https://doi.org/10.1016/j.neubiorev.2018.05.012
Rosová, D. (2014). Preventive program aimed at development of social and emotional competence of first grade pupils at primary schools who suffer from behavioral disorders. Procedia Social Behavior Science, 132, 589-595. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2014.04.358
Shahim, S., Mehrangiz, L., & Yousefi, F. (2007). Prevalence of attention deficit/hyperactivity disorder in primary school children. Iranian Journal of Pediatrics, 17(2), 211-216. https://www.magiran.com/paper/489601/ (In Persian)
Shuai, L., Daley, D., Wang, Y., Zhang, J., Kong, T., Tan, X., & Ji, N. (2017). Executive Function Training for Children with Attention Deficit Hyperactivity Disorder. Chinese Medicine Journal, 130(5), 549–558. https://doi.org/10.4103/0366-6999.200541
Spruijt, A. M., Dekker, M. C., Ziermans, T. B., & Swaab, H. (2018). Attentional control and executive functioning in school-aged children: Linking self-regulation and parenting strategies. Journal of Experimental Child Psychology, 166, 340-359. https://doi.org/10.1016/j.jecp.2017.09.004
Strömbäck, C., Skagerlund, K., Västfjäll, D., & Tinghög, G. (2020). Subjective self-control but not objective measures of executive functions predict financial behavior and well-being. Journal of Behavioral and Experimental Finance, 27, 100339. https://doi.org/10.1016/j.jbef.2020.100339
Yaghmaei, S., Malekpour, M., & Ghamarani, A. (2019). Effectiveness of Barkley’s parental training on self-control of children with attention deficit/hyperactivity disorder. Empowering Exceptional Children, 10(1), 15-27. https://doi.org/10.22034/ceciranj.2019.91927 (In Persian)
Yarmolovsky, J., Szware, T., Schwarte, M., Tirosh, E., & Geva, R. (2017). Hot executive control and response to a stimulant in a double-blind randomized trial in children with ADHD. European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience, 276(1), 73-82. https://doi.org/10.1007%2Fs00406-016-0683-8
Yati, M., Yusnayanti, C., & Firman, A. (2020). Minimizing attention of deficit hyperactivity disorder in children ages 7–10 years through early detection in state 1st SD 1 Poasia Kendari 2017. Enfermería Clínica, 30(5), 81-83. https://doi.org/10.1016/j.enfcli.2019.11.026
Zhang, R., Qiu, Z., Li, Y., Liu, L., & Zhi, S. (2021). Teacher support, peer support, and externalizing problems among left-behind children in rural China: Sequential mediation by self-esteem and self-control. Children and Youth Services Review, 121, 105824. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2020.105824
Zhong, S., Wang, Y., Lai, S., Liu, T., Liao, X., GChen, G., & Jia, Y. (2018). Associations between executive function impairment and biochemical abnormalities in bipolar disorder with suicidal ideation. Journal of Affective Disorders, 241, 282-290. https://doi.org/10.1016/j.jad.2018.08.031
 
فصل‌نامه پژوهش‌های کاربردی روانشناختی
دوره 14، شماره 3
1402
صفحه 185-201

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار