فصل‌نامه پژوهش‌های کاربردی روانشناختی

ادراک و شناخت نوجوانان از مفهوم عاملیت: مطالعه ی پدیدارشناسانه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد، روانشناسی تربیتی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشیار گروه مشاوره و روانشناسی تربیتی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 استادیارگروه مبانی فلسفی و اجتماعی آموزش و پرورش، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

انسان موجودی پیچیده و صاحب اراده و اختیار است. عاملیت انسانی نیز بدین معنی است که انسان می‌تواند از طریق فرایند تفکر، انگیزه و عمل بر شرایط زندگی خود کنترل داشته باشد. عاملیت سازه‌ای چندوجهی است که در فلسفه، جامعه‌شناسی و روان‌شناسی، موضوع بحث و پژوهش شده است. هدف پژوهش حاضر، شناسایی ادراک مفهوم عاملیت در میان نوجوانان شهر تهران است. با استفاده از روش پژوهش کیفی از نوع پدیدارشناسانه، 14 نفر (7 دختر و 7 پسر) از نوجوانان 18-15 سالۀ شهر تهران در سال 1396 به شیوۀ نمونه‌گیری هدفمند، انتخاب شدند و به مصاحبۀ نیمه‌ساختاریافته پاسخ دادند. سؤالات مصاحبه مبتنی بر چارچوب نظری پژوهش در سه مرحله طراحی و تصحیح شد. همچنین داده‌ها با استفاده از روش هفت‌مرحله‌ای کلایزی تجزیه و تحلیل شد. یافته‌های پژوهش نشان داد نوجوانان درک ناقصی از مفهوم عاملیت دارند. همچنین ادراک عاملیت مشروط، انگارۀ مثبت به توانمندی خود، هدفمندی کوتاه‌مدت، آینده‌نگری بسیط و یک‌جانبه، مشورت با دیگران، بررسی تک‌بعدی انتخاب، عمل به انتخاب در صورت نبودن مانع، خودارزیابی مشروط و برنامه‌ریزی به‌عنوان ویژگی‌های عاملیت در میان نوجوانان شهر تهران شناسایی شدند. درمجموع نتایج پژوهش نشان‌دهندۀ عاملیت ضعیف در میان نوجوانان است. همچنین نوجوانان دارای عاملیت تفویضی هستند. بدین معنا که به‌تنهایی نمی‌توانند بر تصمیم‌ها و محیط خود اثرگذار باشند؛ بنابراین در مواجهه با موقعیت‌های انتخابی، تنها با اتکا به دیگران می‌توانند تصمیم‌گیری کنند. بدین‌ترتیب می‌توان گفت نوجوانان بر دیگران تکیه می‌کنند تا به نتایج مطلوب و مطمئن خود دست یابند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Adolescents’ Perception and Knowledge of Agency: A Phenomenological Study

نویسندگان [English]

  • ZAHRA MAHGHANI 1
  • Elaheh Hejazi 2
  • NARGES SAJJADIEH 3

1 Department Educational Psychology and Counseling. Faculty of Education and Psychology. University of Tehran. Tehran. Iran

2 Department of Educational Psychology, Psychology and Educational science Faculty, university of Tehran, Tehran, Iran

3 Department of Educational Science,Faculty of Psychology and Educational Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Human being is complicated, and at the same time, is basically active. Human agency means human beings are capable of controlling their life via thinking, motivation and self-action. Agency is a multidimensional construct and is the subject of research in various human sciences, including philosophy, sociology and psychology. The present study aims to investigate the adolescents’ perceptions of agency in Tehran. Using a descriptive phenomenological method, 14 adolescents aged 15–18 were selected by targeted sampling and interviewed in 2017 in Tehran for a semi-structured interview. Interview questions were designed based on theoretical framework of the research, and were corrected in three stages. In addition, the data was analyzed by using a seven-step Colaizzi method. The findings showed that adolescents had a poor understanding of agency. In addition, agency characteristics of adolescents are: conditional agency perception, positive beliefs about their ability, short-term goal, unpredictable and unilateral forethought, consultation with others, one dimensional selection, making choices in the absence of an obstacle, contingent self-assessment, and planning. Overall, the results indicate a poor agency among adolescents. Moreover, adolescents have a proxy agency in life course. That is, they alone cannot influence their decisions and environment. So, they can only make decisions with the others. It can be said that adolescents rely on others to attain their optimal results.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Human Agency
  • Proxy Agency
  • Phenomenological Method
امامی سیگارودی، ع.، دهقان نیری، ن.، رهنورد، ز.، و نوری سعید، ع. (1391). روش‌شناسی تحقیق کیفی: پدیدارشناسی. پرستاری و مامایی جامع‌نگر. 22(6)، 63-56.
بازرگان، ع. (1393). مقدمه‌ای بر روش‌های تحقیق کیفی و آمیخته؛ رویکردهای متداول علوم رفتاری. تهران: دیدار.
برک، ل. (1392). روان‌شناسی رشد. ترجمۀ یحیی سیدمحمدی. جلد دوم. تهران: ارسبانان.
بهبودیاری، ق.، حرفتی سبحانی، م.، قصاب‌زاده، ج.، و رحیمی، ح. (1395). تجربیات معلمان از عوامل زمینه‌ساز خشونت در مدارس: مطالعۀ پدیدارشناسانه. اندیشه‌های نوین تربیتی. 14(1)، 196-159.

پاپالیا، د. ای.، الدز، س و.، و فلدمن، ر. د. (1391). روان‌شناسی رشد و تحول انسان. ترجمۀ حمیدرضا سهرابی، سیامک نقشبندی، هامایاک آوادیس‌یانس، فروزنده داورپناه، افسانه حیات‌روشنایی، داوود عرب‌قهستانی. تهران: رشد.

حسنی، م. (1394). رویکردهای نوین در تربیت اخلاقی. تهران: مدرسه.
سلیمی بجستانی، ح. (1394). بررسی نقش پیش‌بینی‌کنندگی مؤلفه‌های ساختار خانوادۀ ایرانی بر احساس تنهایی نوجوانان. پژوهش مشاوره. 14(54)، 95-79.
السون، م.، و هرگنهان، ب. ر. (1394). مقدمه‌ای بر نظریه‌های یادگیری. ترجمۀ علی‌اکبر سیف. تهران: دوران.
سیف، ع. (1391). روان‌‌شناسی پرورشی نوین. تهران: دوران.
شیربیگی، ن.، قادرزاده، ا.، و تمسکی، م. (1394). درک و تجربۀ اعضای هیئت‌علمی از فرایند آشناسازی بدو استخدام و روزهای اول کار. پژوهش‌های مدیریت منابع انسانی. 7(2)، 207-179.
علی‌احمدی، ع. ر.، و نهایی، و. س. (1386). توصیفی جامع از روش‌های تحقیق. تهران: تولید دانش.
مطهری، م. (1386). انسان و سرنوشت. تهران: صدرا.
مهدوی مزده، م. (1395). رابطۀ ادراک از سبک‌های والدینی، محیط کلاس ادراک‌شده مبتنی برخودتعیین‌گری با تاب‌آوری: نقش واسطه‌ای عاملیت انسانی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد دانشگاه تهران.
مهقانی، ز. (1396). ارائۀ الگوی مفهومی عاملیت انسانی در میان نوجوانان شهر تهران. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشکدۀ روان‌شناسی و علوم تربیتی. دانشگاه تهران.
نوری، ع.، و مهرمحمدی، م. (1390). الگویی برای بهره‌گیری از روش نظریۀ برخاسته از داده‌ها در پژوهش‌های تربیتی. فصلنامۀ مطالعات برنامۀ درسی ایران. 23(6)، 35-8.
 
Archer, M. S. (2003). Structure, Agency and the Internal Conversation. Cambridge: Cambridge University Press.
Bandura, A. (1986). Social Foundations of Thought and Action: A Social Cognitive Theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice- Hall, Inc.
Bandura, A. (2001). Social Cognitive Theory: An Agentic Perspective. Annual Review of Psychology. 52(1), 1–26.‌
Bandura, A. (2006). Toward a Psychology of Human Agency. Perspectives on Psychological Science. 1(2), 164–180.
Bandura, A. (2018). Toward a Psychology of Human Agency: Pathways and Reflections. Perspectives on Psychological Science. 13(2), 130–136.
Bergman, Z., Bergman, M. M., & Thatcher, A. (2019). Agency and Bandura’s model of Triadic Reciprocal Causation: An Exploratory Mobility Study among Metrorail Commuters in the Western Cape, South Africa. Frontiers in Psychology. 10, 411.
Billett, Stephen. (2008). Learning throughout Working Life: A Relational Interdependence between Personal and Social Agency. British Journal of Educational Studies. 56(1), 39–58.
Ci, J. (2011). Evaluating Agency: A Fundamental Question for Social and Political Philosophy. Metaphilosophy. 42(3), 261–281.
Elder Jr, G. H., & Shanahan, M. J. (2007). The Life Course and Human Development. In R. M. Lerner & W. Damon (Eds.), Handbook of child psychology: Theoretical models of human development (p. 665–715). John Wiley & Sons Inc.
Guba, E. G. and Y. S. Lincoln (2005). “Paradigmatic Controversies, Contradictions, and Emerging Confluences”, In N. K. Denzin & Y. S. Lincoln (Eds.), Handbook of Qualitative Research. Third Edition, Thousand Oaks, CA: Sage. P: 194.
Giddens, A. (1984). The Constitution of Society; Outline of the Theory of Structuration. Berkeley: University of California Press.
Edwards, A. (2005). Relational Agency: Learning to Be a Resourceful Practitioner. International Journal of Educational Research. 43(3), 168-182.
Hitlin, S., & Elder, J. G. H. (2006). Agency: An Empirical Model of an Abstract Concept. Advances in Life Course Research. 11(1), 33–67.‌
Hitlin, S., & Elder, J. G. H. (2007). Time, Self, and the Curiously Abstract Concept of Agency. Sociological Theory. 25(2), 170–191.‌
Jääskelä, P., Poikkeus, A. M., Vasalampi, K., Valleala, U. M., & Rasku-Puttonen, H. (2017). Assessing Agency of University Students: Validation of the AUS Scale. Studies in Higher Education. 42(11), 2061–2079.
Larson, R., & Angus, R. (2011). Adolescents’ Development of Skills for Agency in Youth Programs: Learning to Think Strategically. Child Development. 82(1), 277–294.
Mortimer, J. T., Staff, J., & Lee, J. C. (2005). Agency and Structure in Educational Attainment and the Transition to Adulthood. Advances in Life Course Research. 10(0), 131–153.
Schoon, I., & Lyons-Amos, M. (2016). Diverse Pathways in Becoming an Adult: The Role of Structure, Agency and Context. Research in Social Stratification and Mobility. 46, 11–20.
Settersten, R. A., & Gannon, L. (2005). Structure, Agency, and the Space between: On the Challenges and Contradictions of a Blended View of the Life Course. Advances in Life Course Research. 10(5), 35-55.
Williams, A. L., & Merten, M. J. (2014). Linking Community, Parenting, and Depressive Symptom Trajectories: Testing Resilience Models of Adolescent Agency based on Race/Ethnicity and Gender. Journal of Youth and Adolescence. 43(9), 1563–1575.‌
Yoon, H. J. (2019). Toward Agentic HRD: A Translational Model of Albert Bandura’s Human Agency Theory. Advances in Developing Human Resources. 21(3), 335–351.
Zimmerman, B. J., & Cleary, T. J. (2006). Adolescents’ Development of Personal Agency: The Role of Self-Efficacy Beliefs and Self-Regulatory Skill. Self-Efficacy Beliefs of Adolescents (pp.45–70). Publisher: Information Age Publishing. Editors: F. Pajares, T. Urdan.
 
فصل‌نامه پژوهش‌های کاربردی روانشناختی
دوره 12، شماره 1
خرداد 1400
صفحه 19-38
  • تاریخ دریافت: 31 فروردین 1398
  • تاریخ پذیرش: 12 اسفند 1398
  • تاریخ اولین انتشار: 20 اردیبهشت 1400
  • تاریخ انتشار: 01 خرداد 1400