اثربخشی آموزش مهارت‌های مدیریت استرس بر رفتارهای پرخطر دانش‌آموزان دختر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روان‌شناسی تربیتی، گروه روان‌شناسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران

2 استادیار، گروه روان‌شناسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر، تعیین اثربخشی آموزش مهارت‌های مدیریت استرس بر رفتارهای پرخطر دانش‌آموزان دختر است. روش پژوهش از نظر هدف کاربردی و از لحاظ گردآوری اطلاعات نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون و پیگیری و گروه گواه است. جامعۀ آماری این پژوهش را دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطۀ شهرستان شهریار، منطقۀ اندیشه در سال تحصیلی 99-1398 به تعداد 380 نفر تشکیل می‌دهند که از میان آن‌ها 30 نفر انتخاب و با همگن‌سازی معدل تحصیلی در دو گروه آزمایش و گواه قرار گرفتند. دانش‌آموزان برای پیش‌آزمون به مقیاس خطرپذیری نوجوانان ایرانی (IARTS) پاسخ دادند و پس از ده جلسه آموزش مهارت‌های مدیریت استرس برای گروه آزمایش، به‌منظور پس‌آزمون به ابزار فوق پاسخ دادند. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات، از نرم‌افزار SPSS-24 و به‌منظور تحلیل داده‌ها، از روش تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر استفاده شد. نتایج نشان داد اثر تعاملی گروه × زمان بر مؤلفۀ گرایش به مصرف سیگار، گرایش به خشونت، گرایش به رابطه و رفتار جنسی و رابطه با جنس مخالف معنادار است. به‌نظر می‌رسد مطالعه و بررسی بافتی که رفتارهای پرخطر در آن رخ می‌دهد می‌تواند از بروز و ظهور رفتارهای مشکل‌ساز در دانش‌آموزان پیشگیری کند. براساس نتایج پژوهش حاضر پیشنهاد می‌شود با ترغیب والدین برای گذراندن دوره‌های آموزشی نظیر مدیریت استرس والدین، به سطح آگاهی خانواده‌ها افزوده شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of Stress Management Training on Risky Behaviors in Female Students

نویسندگان [English]

  • Effat Nozari 1
  • Mehrdad Sabet 2
  • Simin Bashardoost 2
1 PhD in Educational Psychology, Department of Psychology, Rudehen Branch, Islamic Azad University, Rudehen, Iran.
2 Department of Psychology, Rudehen Branch, Islamic Azad University, Rudehen, Iran.
چکیده [English]

The present study aims to investigate the effectiveness of a stress management training on risky behaviors of female students. In view of the objective and data collection, the present research method is applied in terms of purpose and is a quasi-experimental study with pre-test-post-test and follow-up design in terms of data collection. The statistical population consists of 380 students of secondary school in Shahriar, Andisheh region, in the academic year 2019–2020, out of which 30 were selected and classified into experimental and control groups by homogenizing the academic grade point average. For the pre-test, the students answered the Iranian Adolescent’s Risk-Taking Scale (IARTS) and after 10 sessions of stress management training for the experimental group, they answered the above instruments for the post-test. Data was analyzed using SPSS-24 software, and the repeated measures analysis of variance method was used to analyze the data. The results of the present study showed that the interactive effect of time × group on the components of propensity to smoke and propensity to violence, propensity to sexual relations and behavior and relationship with the opposite sex were significant. Studying the context in which risky behaviors occur seems to help prevent problematic behaviors in students. Based on the results of the present study, it is recommended to raise awareness among families by encouraging parents to attend courses on parental stress management.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Opposite Sex
  • Sexual Relationship
  • Smoking
  • Stress Management
  • Violence

مراجع

احمدیان، ن.، و ثمری، ع. ا. (1395). اثربخشی آموزش گروهی مهارت مدیریت استرس بر تحمل ابهام نوجوانان دختر بی‌سرپرست و بدسرپرست. مجلۀ اصول بهداشت روانی، 19(1)، 59-52.
ارجمندنیا، ع. ا.، وطنی، ص.، و حسن‌زاده، س. (1395). تأثیر آموزش مهارت مثبت‌نگری بر شادکامی و باورهای غیرمنطقی دانش‌آموزان نابینا. پژوهشنامۀ روان‌شناسی مثبت، 2(3)، 34-21.
اسماعیل‌زاده، ه.، اسدی، م.، میری، م.، و کرامتکار، م. (1393). بررسی شیوع رفتارهای پرخطر در بین نوجوانان شهر قزوین در سال‌های 91-1390. مجلۀ اپیدمیولوژی ایران، 10(3)، 82-75.
اسماعیل­پور، خ.، و فرزانه، ا. (1397). پیش‌بینی سازگاری عاطفی و تحصیلی دانش‌آموزان بر اساس ابعاد کارکردی خانواده. نشریۀ آموزش و ارزشیابی، 11(44)، 118-103.
امامی نائینی، ن.، و نقره‌چی، ح. (1388). استرس. تهران: هنر آبی.
باند، ف. د.، و درایدن، و. (1393). رفتاردرمانی شناختی (رویکرد کوتاه‌مدت). ترجمۀ علی حسینائی و حسن حمیدپور، تهران: ارجمند.
بزازیان، س.، رجایی، ی.، و افسری، ل. (1393). نقش بازدارندۀ باورهای مذهبی و پیوند با خانواده در گرایش به مصرف سیگار، مواد مخدر و مشروبات الکلی. مجلۀ روان‌شناسی خانواده، 1(1)، 28-19.
بهزادپور، س.، مطهری، ز.، و گودرزی، پ. (1392). رابطۀ بین حل مسئله و تاب‌آوری با میزان رفتارهای پرخطر در بین دانش‌آموزان دارای پیشرفت تحصیلی بالا و پایین. روان‌شناسی مدرسه، 2(8)، 42-25.
دلاور، ع. (1398). مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی. تهران: رشد.
دهقان، م.، و رسولی، ع. (1394). نقش تعارض والد-فرزند و سبک­های اسنادی در پیش‌بینی سازگاری اجتماعی دختران نوجوان. فصلنامۀ نسیم تندرستی، 4(3)، 27-21.
رایت، ج.، بسکو، م.، و تیز، م. (1390). آموزش درمان شناختی-رفتاری. ترجمۀ حبیب‌الله قاسم‌زاده و حسن حمیدپور. تهران: ارجمند.
رحیمی‌نژاد، ع.، و رحیمی‌نژاد، م. (1393). رابطۀ عملکرد خانواده و نیازهای روان­شناختی با سلامت روانی نوجوانان. خانواده‌پژوهی، 10(37)، 111-99.
رک‌رک، س.، احمدی طهور سلطانی، م.، و دوران، ب. (1394). مقایسۀ نرخ رفتارهای پر خطر و عوامل زمینه‌ساز آن‌ها در دانشجویان خانواده‌های نظامی و غیرنظامی. مجلۀ طب نظامی، 17(3)، 170-163.
زاده‌محمدی، ع.، احمدآبادی، ز.، و حیدری، م. (1390). تدوین و بررسی ویژگی­های روان­سنجی مقیاس خطرپذیری نوجوانان ایرانی. مجلۀ روان­پزشکی و روان­شناسی بالینی ایران (اندیشه و رفتار)، 17(66)، 225-218.
زاده‌محمدی، علی.، سروش‌فر، ز.، غلامرضا کاشی، ف.، غلامرضا کاشی، ف. (1394). مرور نظام‌مند تحقیقات سوءمصرف مواد مخدر در نوجوانان. مسائل اجتماعی ایران، 6(1)، 130-107.
سلامی، ف.، حاتمی، ح. ر.، و نوری، ر. (1397). الگوی ساختاری گرایش به مصرف مواد در نوجوانان برمبنای فضای روان‌شناختی خانواده و پیشینۀ اعتیاد اعضای خانواده با میانجیگری گروه همسالان. روان‌شناسی کاربردی، 12(46)، 284-265.
شهریاری، ش.، دستجردی، ر.، حجت‌زاده، ن.، کیخایی، ر.، و رمضانی، ع. (1392). نقش و کارکرد خانواده در گرایش دانشجویان به اعتیاد و سوءمصرف مواد. فصلنامۀ علمی-پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی زابل، 5(4)، 67-59.
صدری دمیرچی، ا.، هنرمند قوجه بگلو، پ.، بصیرامیر، س. م.، و قلی‌زاده، ب. (1398). پیش‌بینی رفتارهای پرخطر براساس نقش مؤلفه‌های حمایت اجتماعی ادراک‌شده، ابرازگری هیجانی، سیستم‌های مغزی رفتاری در معتادان. افق دانش، 25(4)، 297-282.
عرب­نژاد، ش.، مفاخری، ع.، و رنجبر، م. ج. (1397). نقش انسجام خانواده و خودارزشمندی در پیش‌بینی گرایش به رفتارهای پرخطر در دانش‌آموزان مقطع متوسطۀ اول. مجلۀ مطالعات روان­شناختی، 14(50)، 162-147.
کمالی ایگلی، س.، و ابوالمعالی الحسینی، خ. (1395). تبیین راهبردهای تنظیم شناختی هیجان براساس فرایندهای ارتباطی خانواده و کمال‌گرایی در نوجوانان دختر. فصلنامۀ روان‌شناسی کاربردی، 10(39)، 310-291.
مرعشیان، ف. (1390). بررسی نقش زنان به‌عنوان مادران خانواده در ارتکاب انواع رفتارهای پرخطر نوجوانان. فصلنامۀ علمی-پژوهشی زن و فرهنگ، 2(7)، 122-109.
مکتبی، غ.، سلطانی، ع، بواسحاقی، م.، و نوکاریزی، ح. (1393). رابطۀ پیوندهای والدینی و ابراز وجود با رفتارهای پرخطر در دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز. دوفصلنامۀ مشاورۀ کاربردی، 4(2)، 82-69.
نعامی، ع.، و پیمان‌نیا، ب. (1393). تحلیل نقش جو عاطفی خانواده بر خودپنداره در نوجوانان بزهکار. فصلنامۀ طب انتظامی، 3(3)، 140-135.
نوروزی، و.، اسدی، س. (1397). نقش بهزیستی روان‌شناختی والدین و تعاملات والد-فرزند در تبیین سازگاری اجتماعی دانش‌آموزان نوجوان. دوفصلنامۀ روان­شناسی معاصر، 13(2)، 148-140.
نوری، ر. (1386). مهارت مقابله با استرس؛ ویژۀ دانش‌آموزان. تهران: طلوع دانش.
هاوتون، ک.، سالکووس کیس، پ. م.، کرک، ج.، و کلارک، د. م. (1397). رفتاردرمانی شناختی: راهنمای کاربردی در درمان اختلال‌های روانی. ترجمۀ حبیب‌الله قاسم‌زاده. تهران: ارجمند.
Aschen, S. R. (2006). Assertive Training Therapy in Psychiatric Milieus. Archive of Psychiatric Nursing, 11(1), 46–51.
Becker, S. J., & Curry, J. F. (2014). Testing the Effects of Peer Socialization versus Selection on Alcohol and Marijuana Use among Treated Adolescents. Substance Use & Misuse, 49(3), 234–242.
Dinçyurek, S., Çağlar, M., & Silman, F. (2009). Determination of the Locus of Control and Level of Assertiveness of the Students Studying in the TRNC in Terms of Different Variables. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 1(1), 12–22.
Defoe, I. N., Dubas, J. S., Dalmaijer, E. S., & van Aken, M. A. G. (2020). Is the Peer Presence Effect on Heightened Adolescent Risky Decision-Making only Present in Males? Journal of Youth and Adolescence, 49(3), 693–705.
Hummel, A., Shelton, K. H., Heron, J., Moore, L., & Van Den Bree, M. B. M. (2013). A Systematic Review of the Relationships Between Family Functioning, Pubertal Timing and Adolescent Substance Use. Addiction, 108(1), 487–496.
İlhan, N., Sukut, Ö., Akhan, L. U., & Batmaz, M. (2016). The Effect of Nurse Education on the Self-Esteem and Assertiveness of Nursing Students: A Four-Year Longitudinal Study. Nurse Education Today, 39, 72–78.
Jogdand, S. S., & Naik, J. (2014). Study of Family Factors in Association with Behavior Problems amongst Children of 6-18 Years Age Group. International Journal of Applied & Basic Medical Research, 4(2), 86–89.
Kazemi, R., Momeni, S., & Abolghasemi, A. (2014). The Effectiveness of Life Skill Training on Self-esteem and Communication Skills of Students with Dyscalculia. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 114, 863–866.
Keating, D. P., I. Demidenko, M., & Kelly, D. (2019). Cognitive and Neurocognitive Development in Adolescence. In Reference Module in Neuroscience and Biobehavioral Psychology. Elsevier.
Klimstra, T. A., & van Doeselaar, L. (2017). 18 - Identity Formation in Adolescence and Young Adulthood. In J. Specht (Ed.), Personality Development across the Lifespan (pp. 293-308). Academic Press.
Maggs, J. L., Jager, J., Patrick, M. E., & Schulenberg, J. (2012). Social Role Patterning in Early Adulthood in the USA: Adolescent Predictors and Concurrent Wellbeing across Four Distinct Configurations. Longitudinal and Life Course Studies, 3(2), 190–210.
Mendo-Lázaro, S., León-Del-Barco, B., Polo-Del-Río, M. I., Yuste-Tosina, R., & López-Ramos, V. M. (2019). The Role of Parental Acceptance-Rejection in Emotional Instability during Adolescence. International Journal of Environmental Research and Public Health, 16(7), 1194.
Morelli, V., & Nettey, C. (2019). Chapter 1 - Adolescent Health Screening: Toward a More Holistic Approach. In V. Morelli (Ed.), Adolescent Health Screening: an Update in the Age of Big Data (pp. 1–5). Elsevier.          https://doi.org/https://doi.org/10.1016/B978-0-323-66130-0.00001-6
Nikel, Ł. (2020). Submissiveness, Assertiveness and Aggressiveness in School-Age Children: The Role of Self-Efficacy and the Big Five. Children and Youth Services Review, 110, 104746–104761.
Salavera, C., Usán, P., Pérez, S., Chato, A., & Vera, R. (2017). Differences in Happiness and Coping with Stress in Secondary Education Students. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 237, 1310–1315.
Schmidt, N. M., Thyden, N. H., Kim, H., & Osypuk, T. L. (2020). Do Peer Social Relationships Mediate the Harmful Effects of a Housing Mobility Experiment on Boys’ Risky Behaviors? Annals of Epidemiology, 48, 36–42.
Tømmerås, T., & Kjøbli, J. (2017). Family Resources and Effects on Child Behavior Problem Interventions: A Cumulative Risk Approach. Journal of Child and Family Studies, 26(10), 2936–2947.
Wills, T. A., & Knight, R. (2015). Adolescent Health and Health Behaviors. In J. D. Wright (Ed.), International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences (Second Edition) (pp. 121–127). Elsevier.
Zinn, J. O. (2019). The Meaning of Risk-Taking – Key Concepts and Dimensions. Journal of Risk Research, 22(1), 1–15.
 
 
 
فصل‌نامه پژوهش‌های کاربردی روانشناختی
دوره 12، شماره 2
شهریور 1400
صفحه 303-319

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 15 مرداد 1399
  • تاریخ بازنگری: 24 شهریور 1399
  • تاریخ پذیرش: 30 شهریور 1399
  • تاریخ اولین انتشار: 31 خرداد 1400
  • تاریخ انتشار: 01 شهریور 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار