مقایسۀ تأثیر الگوی والدگری مبتنی بر نظریۀ کارکردهای اجرایی و برنامۀ بارکلی بر خودکنترلی کودکان مبتلا به نقص‌توجه/بیش‌فعالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحداصفهان ( خوراسگان)، اصفهان، ایران.

2 دانشیار گروه روانشناسی و آموزش کودکان با نیازهای خاص، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

3 استاد گروه روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان( خوراسگان)، اصفهان، ایران.

چکیده

 هدف از پژوهش حاضر، مقایسۀ اثربخشی الگوی والدگری مبتنی بر نظریۀ کارکردهای اجرایی و برنامۀ بارکلی بر خودکنترلی کودکان مبتلا به نقص‌توجه/بیش‌فعالی است. این مطالعه کاربردی و از نوع کارآزمایی بالینی تصادفی است. جامعۀ پژوهش شامل مادران دارای کودک مبتلا به اختلال نقص‌توجه/بیش‌فعالی در شهر اصفهان در بهار و تابستان 1398 است که 45 نفر از آنان، برمبنای ملاک‌های ورود و خروج به‌صورت هدفمند انتخاب و به‌صورت تصادفی در سه گروه (دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل) و در هر گروه 15 نفر گمارده شدند. از مقیاس ارزیابی خودکنترلی (SCRS) در مراحل مختلف پژوهش برای سنجش متغیر وابسته استفاده شد. گروه آزمایش اول تحت دوازده جلسۀ الگوی والدگری مبتنی بر نظریۀ کارکردهای اجرایی و گروه آزمایش دوم تحت هشت جلسه برنامۀ بارکلی قرار گرفتند و گروه کنترل هیچ‌گونه درمانی دریافت نکردند. داده‌های جمع‌آوری‌شده به روش تحلیل واریانس اندازه‌های تکرارشده و با استفاده از نرم‌افزار SPSS-26 تجزیه و تحلیل شدند. الگوی والدگری مبتنی بر نظریه‌های کارکردهای اجرایی و برنامۀ بارکلی بر خودکنترلی کودکان مبتلا به نقص‌توجه/بیش‌فعالی اثرات مشابه و مثبتی دارند (05/0>p)؛ بنابراین الگوی والدگری مبتنی بر نظریه‌های کارکردهای اجرایی و برنامۀ بارکلی به‌منظور بهبود خودکنترلی کودکان مبتلا به نقص‌توجه/بیش‌فعالی در کنار سایر درمان‌های اثربخش، کاربردی هستند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparison of the Effect of Parenting Model Based on Executive Function Theory and Barkley’s Program on Self-Control in Attention Deficit / Hyperactivity Disorder Children

نویسندگان [English]

  • Zahra Barahimi 1
  • Ahmad Abedi 2
  • Asghar Aghaei 3
1 1. 1. PhD Student of Psychology, Islamic Azad University, Isfahan (Khorasgan) Branch , Isfahan, Iran.
2 Department of Psychology and Educational of children with Special Needs, Faculty of Educational and Psychology, University of Isfahan, Isfahan, Iran.
3 3. Professor, Department of Psychology, Faculty of psychology and Educational Science, Islamic Azad University, Isfahan (Khorasgan) Branch, Isfahan, Iran
چکیده [English]

The aim of the present study is to compare the effectiveness of a parenting model based on executive function theory and the Barkley program on self-control in children with attention-deficit/hyperactivity disorder. This study is an applied and randomized clinical trial. The study population is mothers with children with attention-deficit/hyperactivity disorder in Isfahan in the spring and summer of 2018, of whom 45 subjects were purposively selected based on entry and baseline criteria and randomly divided into three groups (two experimental groups and one control group). Fifteen subjects were assigned to each group. The Self-Control Assessment Scale (SCRS) was used to measure the dependent variable at different stages of the study. The first experimental group received 12 sessions of the achievement theory- based parenting model, the second experimental group received 8 sessions of the Barkley program, and the control group received no treatment. Data were analyzed by repeated measures ANOVA and SPSS-26 software. The parenting model based on the theories of executive functions and the Barkley program had positive effects on self-control of children with attention-deficit/hyperactivity disorder (p<0.05). That is, parenting models based on executive function theories and the Barkley program significantly improved self-control in children with attention-deficit/hyperactivity disorder. Therefore, parenting models based on theories of executive functions and the Barkley program, together with other effective therapies, are likely to improve self-control in children with attention-deficit/hyperactivity disorder.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Self-Control
  • Attention Deficit / Hyperactivity Disorder
  • Parenting Pattern Based on Executive Function Theory
  • Barkley Program

مراجع

احمدی، ا.، ارجمندنیا، ع. ا.، عزیزی، م.، و مطیعی، س. (1396). اثربخشی برنامۀ آموزش کارکردهای اجرایی رایانه‌محور بر ویژگی‌های شناختی و پیشرفت ریاضی کودکان دارای نارسایی توجه/بیش‌فعالی. مجلۀ پرستاری کودکان. 4(1)، 50-43.
اسپرز، ک. (1394). درمان اختلالات توجه و تمرکز در کودکان بیش‌فعال. ترجمۀ شهلا رفیعی. تهران: انتشارات فراوان.
انجمن روان‌پزشکی آمریکا (1399). راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی. ترجمۀ یحیی سیدمحمدی. تهران: نشر روان.
بارکلی، ر. (1394). آموزش کودکان با نقص‌توجه-بیش‌فعالی. ترجمۀ احمد عابدی و عادله شعرباف‌زاده. تهران: جنگل.
برجعلی، م.، علی‌زاده، ح.، احدی، ح.، فرخی، ن.، سهرابی، ف.، و محمدی، م. (1393). مقایسۀ تأثیر روش‌های آموزش دلگرم‌سازی، رفتاری و دارودرمانی بر مهارت‌های خودکنترلی در کودکان با اختلال نارسایی توجه/بیش‌فعالی. مطالعات روان‌شناسی بالینی. 4(16)، 175-153.
بهمنی، ط.، و علیزاده، ح. (1390). بررسی اثر آموزش مدیریت به مادران بر بهبود شیوه‌های فرزندپروری و کاهش نشانه‌های اختلال نارسایی توجه/بیش‌فعالی فرزندان. روان‌شناسی افراد استثنایی. 1(1)، 44-27.
شکوهی یکتا، م.، پرند، ا.، شهائیان، آ.، و اکبری زردخانه، س. (1390). تأثیر آموزش روش تربیتی مبتنی بر حل مسئله بر روش فرزندپروری و رفتارهای خشمگینانۀ والدین. روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی. 2(6)، 56-45.
عزیزیان، م. (1397). مداخله‌های آموزشی کارکردهای اجرایی برای کودکان با نارسایی شناختی. تعلیم و تربیت استثنایی. 1(150)، 71-63.
علیزاده، ح. (1383). کتاب آدلر: در گسترۀ نظریۀ شخصیت و روان‌درمانی. تهران: دانژه.
کدخدایی، م.، احمدی، ا.، و عابدی، ا. (1396). بررسی تأثیر آموزش برنامۀ والدگری بارکلی بر سلامت روان مادران کودکان پسر دارای اختلال نقص‌توجه/بیش‌فعالی مقطع ابتدایی شهر اصفهان. دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی. 18(2)، 24-12.
گلمن، د. (1397). هوش هیجانی. ترجمۀ نسرین پارسا. تهران: رشد.
مدنی، س.، علیزاده، ح.، فرخی، ن.، و حکیمی‌راد، ا. (1396). تدوین برنامآ آموزشی کارکردهای اجرایی (بازداری پاسخ، به‌روزرسانی، توجه پایدار) و ارزیابی میزان اثربخشی آن بر کاهش نشانه‌های کودکان با اختلال نارسایی توجه / بیش‌فعالی. روان‌شناسی افراد استثنایی. 7(26)، 25-1.
نجاتی، و.، آقایی ثابت، س.، و خوشحالی پناه، ص. (1392). شناخت اجتماعی در کودکان مبتلا به اختلال نقص‌توجه و بیش‌فعالی. علوم تربیتی و روان‌شناسی. 2(2)، 53-47.
همتی، ق. (1383). تأثیر آموزش خودکنترلی بر بهبودبخشی مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان با اختلال بیش‌فعالی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی. دانشگاه تهران.
Barkley, R. A. (1997). ADHD and the nature of self-control. New York: Guilford Press.
Barkley, R. A. (2013). Defiant children: A clinician's manual for assessment and parent training (3rd Ed.). New York: Guilford Press.
Berthelsen, D., Hayes, N., White, S. L. J., & Williams, K. E. (2017). Executive function in adolescence: Associations with child and family risk factors and self-regulation in early childhood. Frontiers in Psychology. 8, Article 903. Retrieved from 
https://doi.org/10.3389/fpsyg.2017.00903
Bussing, R., Zima, B. T., Mason, D. M., Meyer, J. M., White, K., & Garvan, C. W. (2012). ADHD knowledge, perceptions, and information sources: perspectives from a community sample of adolescents and their parents. Journal of Adolescent Health. 51(6), 593-600.
Bussing, R., Mason, D.M., Bell, L., Porter, P. H., & Garvan, C. (2010). Adolescent outcomes of childhood attention- deficit/hyperactivity disorder in a diverse community sample. Journal of American Academy of Child and Adolscent Psychiatry. 49(6), 565-605.
Christiansen, L., Beck, M. M., Bilenberg, N., Wienecke, J., Astrup, A., & Lundbye-Jensen, J. (2019). Effects of exercise on cognitive performance in children and adolescents with ADHD: potential mechanisms and evidence-based recommendations. Journal of Clinical Medicine. 8(6), 2-51.
Dagenais, E., Rouleau, I., Tremblay, A., Demers, M., Roger, É., Jobin, C., & Duquette, P. (2016). Role of executive functions in prospective memory in multiple sclerosis: Impact of the strength of cue-action association. Journal of Clinical and Experimental Neuropsychology. 38(1), 127-140.
Dawson, P., & Guare, R. (2010). Executive skills in children and adolescent: a practical guide to assessment and intervention (2nd Ed.). New York, NY: The Guilford Press.
Dell Angello, G., Maschietto, D., Bravaccio, C., Calamoneri, F., Masi, G., Curatolo, P. et al. (2009). Atomoxetine hydrochloride in the treatment and adolescents with attention-deficit/hyperactivity disorder and comorbid oppositional defiant disorder: A placebo-controlled Italian study. Jornal of European Neuropsychopharmacology. 19(11), 822-834.
Daley, D., ‌& O’Brien, ‌M. (2013). ‌A‌ small-scale randomized controlled trial of the self-help version of the New Forest Parent Training Programme for children with ADHD symptoms. European Child & Adolescent Psychiatry. 22(9), 543-552.
DeLoatche, K. J. (2015). Parent-child interaction therapy as a treatment for ADHD in early childhood: A multiple baseline single-case design. Unpublished doctoral dissertation, College of Education, University of South Florida, Tampa Bay, Florida.
Fabiano, G. A., Pelham, W. E., Coles, E. K., Gnagy, E. M., Chronis-Tuscano, A., & O'Connor, B. C. (2009). A meta-analysis of behavioral treatments for attention-deficit/hyperactivity disorder. Clinical Psychology Review. 29(2), 129-140. 
Kanagaratnam, P., & Asbjornsen, A. (2007). Executive deficits in chronic PTSD related to political violence. Journal of Anxiety Disorders. 21(4), 510-525
Kendall, P. C., & Wilcox, L. E. (1979). Self –control in children development of a rating scale. Journal of Consulting and Clinical Psychology. 47(6), 1020-1029.
 
Koi, P. (2020). Born which Way? ADHD, situational self-control, and responsibility. Neuroethics. 14, 205–218 
Malik, T. A., & Tariq, N. (2014). Parent training in reduction of attention-deficit/hyperactivity disorder and oppositional defiant disorder symptoms in children. Pakistan Journal of Psychological Research. 29(1), 151–169.
Murray, E. (2002). Challenges in educational research. Med Educ. 36(2), 110-112. 
Nęcka, E., Gruszka, A., Orzechowski, J., Nowak, M., & Wójcik, N. (2018). The (In)significance of executive functions for the trait of self-control: A psychometric study. Frontiers in Psychology. 9, Article 1139. Retrieved from https://doi.org/10.3389/fpsyg.2018.01139
Reyno, S. M., & McGrath, P. J. (2006). Predictors of parent training efficacy for child externalizing behavior problems—A metaanalytic review. Journal of Child Psychology and Psychiatry. 47, 99-111.
Shuai, L., Daley, D., Wang, Y., Zhang, J., Kong, T., TAN, X. et al. (2017). Executive function training for children with attention deficit hyperactivity disorder. Chinese Medical Journal. 130(5), 549–558.
Steiner, A. M. (2011). A strength-based approach to parent education for children with autism. Journal of Positive Behavior Interventions. 13(3), 178-190.
Urquiza, A. J., & Timmer, S. G. (2012). Parent-child interaction therapy: Enhancing parent-child relationships. Psychosocial Intervention. 21(2), 145-156.
Willcutt, E. G. (2005). Validity of the executive function theory of attention-deficit/ hyperactivity disorder: A meta-analytic review. Biological Psychiatry. 57(11), 1336-1346.
Yaghmaei, S., Malekpour, M., & Ghamarani, A. (2019). The effectiveness of Barkley's parent training on social skills of students with attention deficit/hyperactivity disorder. Social Behavior Research and Health Journal. 3(1), 349-359.
فصل‌نامه پژوهش‌های کاربردی روانشناختی
دوره 12، شماره 4
اسفند 1400
صفحه 97-115

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 27 دی 1399
  • تاریخ بازنگری: 05 اردیبهشت 1400
  • تاریخ پذیرش: 12 خرداد 1400
  • تاریخ اولین انتشار: 06 بهمن 1400
  • تاریخ انتشار: 01 اسفند 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار