اثربخشی آموزش مهارت‌های شناختی-اجتماعی بر ساختار انگیزشی دانش‌آموزان با گرایش به رفتارهای پرخطر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روان شناسی، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه روان شناسی، دانشکده روان‌شناسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 دانشیارگروه روان‌شناسی، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر تعیین اثربخشی آموزش مهارت‌های شناختی- اجتماعی بر ساختار انگیزشی دانش‌آموزان با گرایش به رفتارهای پرخطر بود. روش پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و طرح پژوهش نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون و پیگیری با گروه کنترل بود. جامعۀ آماری شامل دختران دانش‌آموز دورۀ دوم متوسطه در آموزش و پرورش منطقۀ 7 شهر تهران در سال تحصیلی 1398-1397 بود که از میان آن‌ها 24 دختر دانش‌آموز براساس خط برش مقیاس خطرپذیری نوجوانان ایرانی (IARTS) انتخاب و به‌صورت تصادفی در گروه‌های آزمایش و کنترل جای گرفتند. هر دو گروه به‌منظور پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری به پرسشنامۀ اهداف فردی (PCI) پاسخ دادند. بعد از 12 جلسه آموزش مهارت‌های شناختی- اجتماعی، تحلیل داده‌های حاضر با استفاده از روش تحلیل واریانس با طرح آمیخته و نرم‌افزار SPSS 24 انجام شد. در پژوهش حاضر اثر تعاملی گروه × زمان برای مؤلفه‌های تمایل (001/0=P، 03/11=F)، کنترل (006/0=P، 70/5=F)، اطلاعات (008/0=P، 41/5=F)، تلاش (002/0=P، 55/7=F)، خشنودی (001/0=P، 03/11=F) و تعهد (002/0=P، 91/6=F) در سطح 05/0 معنادار بود. آموزش مهارت‌های شناختی- اجتماعی موجب بهبود ساختار انگیزشی دانش‌آموزان با رفتار پرخطر شد؛ بنابراین پیشنهاد می‌شود مهارت‌های شناختی- اجتماعی به دانش‌آموزان و معلمان با هدف کمک به افزایش ساختار انگیزشی انطباقی دانش‌آموزان آموزش داده شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of Social Cognitive Skills on the Motivational Structure of Students with a Propensity to Engage in Risky Behavior

نویسندگان [English]

  • Zahra Lavasani 1
  • Khadijeh Abolmaali Alhoseini 2
  • Soozan Emamipour 3
1 PhD. Student in Psychology, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Group of Psychology-Department Psychology and Social Science, Islamic Azad University- Roudehen Branch-Roudehen-Iran
3 Department of Psychology, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The purpose of this study was to determine the effectiveness of social cognitive skills on the motivational structure of students with a tendency toward risky behavior. The research method was applied in terms of purpose and the design of the present research was quasi-experimental with pretest-posttest and follow-up with a control group. The statistical population consisted of female second-year secondary school students in the 7th district of Tehran in the academic year 2017-2018, of which 24 female students were selected based on the cut-off of Iranian Adolescents Risk-Taking Scale (IARTS) and randomly assigned to the control and experimental groups. Both groups answered the Personal Concerns Inventory (PCI) before the test, after the test, and at follow-up. After 12 sessions of social cognitive skills training, the present data were analyzed using analysis of variance with mixed design and SPSS-24 software. In the present study, the interaction effect of time*group for the components of inclination (P=0.001, F=11.03), control (P=0.006, F=5.70), information (P=0.008, F=5.41), effort (P=0.002, F=7.55), satisfaction (P =0.001, F=11.03), and engagement (P=0.002, F=6.91) was significant at the 0.05 level. Cognitive-social skills training improved the motivational structure of students with risky behaviors. Therefore, it is suggested that students and teachers should be taught cognitive-social skills to improve students’ adaptive motivational structure.

کلیدواژه‌ها [English]

  • High Risk Behavior
  • Motivational Structure
  • Cognitive-Social Skills

مراجع

ابراهیمی، ع.، ابوالمعالی الحسینی، خ.، و هاشمیان، ک. (1396). ویژگی‌های روان‌سنجی پرسشنامۀ ساختار انگیزشی در نوجوانان دختر و پسر مقطع متوسطۀ دوم. فصلنامۀ روان‌شناسی کاربردی. 13(2)، 333-317.
ابراهیمی، ع.، و ابوالمعالی الحسینی، خ. (1396). نقش واسطه‌ای ساختار انگیزشی در رابطۀ بین توانایی‌های شناختی با رفتارهای پرخطر در نوجوانان. روان‌شناسی تربیتی (روان‌شناسی و علوم تربیتی)، 13(46)، 190-171.
ابوالمعالی الحسینی، خ.، و موسی‌زاده، ز. (1398). بسته‌های ارتقای طرح نماد. تهران: وزارت آموزش و پرورش.
ارجمندنیا، ع.، وطنی، ص.، و حسن‌زاده، س. (1395). تأثیر آموزش مهارت مثبت‌نگری بر شادکامی و باورهای غیرمنطقی دانش‌آموزان نابینا. پژوهشنامۀ روان‌شناسی مثبت. 2(3)، 34-21.
باند، ف. د.، و درایدن، و. (1393). رفتاردرمانی شناختی (رویکرد کوتاه‌مدت). ترجمۀ علی حسینائی و حسن حمیدپور. تهران: ارجمند.
برغندان، س.، ترخان، م.، و قائمی خمامی، ن. (۱۳۹۱). تعیین اثربخشی آموزش مدیریت خشم بر سازگاری اجتماعی دانش‌آموزان دختر مقطع دبیرستان شهر رشت. مطالعات روان‌شناسی بالینی. ۲(۸)، ۱۶۵-۱۴۰.
حاتمی، ز. (۱۳۹۰). راهبردهای روان‌شناختی/ راهبردهای خودکنترلی رفتار. مشاورۀ مدرسه، ۶(۴)، ۵۵-۵۲.
رایت، ج.، بسکو، م.، و تیز، م. (2009). آموزش درمان شناختی رفتاری. ترجمۀ حبیب‌الله قاسم‌زاده و حسن حمیدپور. تهران: ارجمند.
زاده‌محمدی، ع.، احمدآبادی، ز.، پناغی، ل.، و حیدری، م. (1390). ساخت و هنجاریابی مقیاس خطرپذیری نوجوانان. مجلۀ روان‌شناسی. 15(2)، 129-146.
سلامی، ف.، و حاتمی، ح.، و نوری، ر. (1397). الگوی ساختاری گرایش به مصرف مواد در نوجوانان برمبنای فضای روان‌شناختی خانواده و پیشینۀ اعتیاد اعضای خانواده با میانجی‌گری گروه همسالان. روان‌شناسی کاربردی. 12(46)، 284-265.
سیمیاریان، ک.، سیمیاریان، ق.، و ابراهیمی قوام‌آبادی، ص. (۱۳۹۰). بررسی اثربخشی آموزش خودکنترلی بر کاهش سهل‌انگاری نوجوانان دختر پایۀ دوم متوسطۀ شهر تهران. پژوهش‌های روان‌شناسی اجتماعی. ۱(۳)، ۳۵-۱۹.
شریعت باقری، م.، و نیک‌پور، ف. (1397). تأثیر آموزش مهارت‌های اجتماعی-ارتباطی بر مسئولیت‌پذیری و سازگاری دانش‌آموزان. مجلۀ روش‌های و مدل‌های روان‌شناسی. 9(32)، 223-207.
شیشه‌فر، س.، عطاریان، ف.، کارگربرزی، ح.، درویش نارنج‌بن، س.، و محمدلو، ه‍. (1396). مقایسۀ اثربخشی آموزش مهارت‌های شناختی اجتماعی با بازی‌درمانی شناختی-رفتاری بر مهارت‌های اجتماعی و مقبولیت اجتماعی کودکان با اختلالات رفتار ایذایی. کودکان استثنایی (پژوهش در حیطۀ کودکان استثنایی). 17(4)، 106-93.
کمالی ایگلی، س.، و ابوالمعالی الحسینی، خ. (۱۳۹۵). تبیین راهبردهای تنظیم شناختی هیجان براساس فرایندهای ارتباطی خانواده و کمال‌گرایی در نوجوانان دختر. فصلنامۀ روان‌شناسی کاربردی. 10(۳۹)، ۳۱۰-۲۹۱.
محمدلو، ه‍.، قربانیان، ا.، و خانبانی، م. (1394). اثربخشی آموزش مهارت‌های شناختی-اجتماعی بر کاهش نشانه‌های اختلال نافرمانی مقابله‌ای دانش‌آموزان. فصلنامۀ روان‌شناسی کاربردی. 9(35)، 113-99.
محمدی کرکانی، آ.، درتاج، ف.، و کیامنش، ع. (1398). اثربخشی آموزش مهارت‌های اجتماعی-عاطفی بر روی مؤلفه‌های عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دختر. آموزش و ارزشیابی. 12(45)، 150-133.
ملکی گلندوز، پ.، و سرداری، ب. (1399). اثربخشی آموزش روان‌شناسی مثبت‌گرا با تأکید بر آموزه‌های دینی بر کاهش رفتارهای پرخطر دانش‌آموزان دارای افکار خودکشی. پژوهشنامۀ روان‌شناسی مثبت. 6(23)، 68-51.
هاوتون، ک.، کیس، پ. م. س.، کرک، ج.، و کلارک، د. م. (1397). رفتاردرمانی شناختی: راهنمای کاربردی در درمان اختلال‌های روانی. ترجمۀ حبیب‌الله قاسم‌زاده. تهران: ارجمند.
یگانه، ط.، حسین خانزاده، ع.، و زربخش، م. (1392). اثربخشی آموزش مهارت‌های اجتماعی به شیوۀ شناختی-رفتاری بر کاهش نشانه‌های اختلال‌های رفتاری برون‌نمود در دانش‌آموزان. فصلنامۀ روان‌شناسی افراد استثنایی، 3(11)، 63-41.
Baskin-Sommers, A., & Sommers, I. (2006). The co-occurrence of substance use and high-risk behaviors. The Journal of adolescent health: official publication of the Society for Adolescent Medicine, 38(5), 609–611.
Calero, C., & Rozo, S. V. (2016). The effects of youth training on risk behavior: the role of non-cognitive skills. IZA Journal of Labor & Development, 5(12), 1-27.
Cox, W. M., & Klinger, E. (2004). Measuring Motivation: The Motivational Structure Questionnaire and Personal Concerns Inventory. In W. M. Cox & E. Klinger (Eds.), Handbook of motivational counseling: Concepts, approaches, and assessment (pp. 141-174). New York, NY, US: John Wiley & Sons Ltd.
Cox, W. M., & Klinger, E. (2011). Handbook of motivational counseling: Goal-based approaches to assessment and intervention with addiction and other problems (2nd Ed.). New Jersey, United States: Wiley-Blackwell.
Cox, W. M., Klinger, E., & Fadardi, J. S. (2015). The motivational basis of cognitive determinants of addictive behaviors. Addictive Behaviors, 44(1), 16-22.
Feenstra, H., Ruiter, R. A., & Kok, G. (2010). Social-cognitive correlates of risky adolescent cycling behavior. BMC public health, 10(408), 1-7.
Field, A. (2009). Discovering Statistics using SPSS (3rd Ed.). Sage
Heberle, A. E., Thomann, C. R. B., & Carter, A. S. (2020). Social and Emotional Development gi Development (Second Edition) (pp. 173-182). Amsterdam, Netherlands: Elsevier.
Jogdand, S. S., & Naik, J. (2014). Study of family factors in association with behavior problems amongst children of 6-18 years age group. International Journal of Applied & Basic Medical Research, 4(2), 86–89.
Kamper-DeMarco, K. E., Shankman, J., Fearey, E., Lawrence, H. R., & Schwartz-Mette, R. A. (2020). Chapter 3 - Linking social skills and adjustment. In D. W. Nangle, C. A. Erdley, & R. A. Schwartz-Mette (Eds.), Social Skills Across the Life Span (pp. 47-66). Massachusetts, United States: Academic Press.
Keating, D. P., I. Demidenko, M., & Kelly, D. (2019). Cognitive and Neurocognitive Development in Adolescence. In Reference Module in Neuroscience and Biobehavioral Psychology. Elsevier.
Kingery, J. N., Erdley, C. A., & Scarpulla, E. (2020). Chapter 2 - Developing social skills. In D. W. Nangle, C. A. Erdley, & R. A. Schwartz-Mette (Eds.), Social Skills Across the Life Span (pp. 25-45). Massachusetts, United States: Academic Press.
Klimstra, T. A., & van Doeselaar, L. (2017). 18 - Identity formation in adolescence and young adulthood. In J. Specht (Ed.), Personality Development across the Lifespan (pp. 293-308). Massachusetts, United States: Academic Press.
Liang, C. T., Chang, C.-C., Peng, L. P., & Liang, C. (2016). The moderating effect of intrinsic motivation on rural practice: a case study from Taiwan. Innovations in Education and Teaching International, 55(3), 294-303.
Nikel, Ł. (2020). Submissiveness, assertiveness and aggressiveness in school-age children: The role of self-efficacy and the Big Five. Children and Youth Services Review, 110(4), 104746.
Page, C. E., & Coutellier, L. (2018). Adolescent Stress Disrupts the Maturation of Anxiety-related Behaviors and Alters the Developmental Trajectory of the Prefrontal Cortex in a Sex- and Age-specific Manner. Neuroscience, 390(1), 265–277.
Schunk, D., & Dibenedetto, M. (2019). Motivation and Social Cognitive Theory. Contemporary Educational Psychology, 60(1), 101832.
Sellen, J. L., McMurran, M., Theodosi, E., Cox, M., & Klinger, E. (2009). Validity of the offender version of the Personal Concerns Inventory with adult male prisoners. Psychology, Crime & Law, 15(5), 451-468.
Sepehri-Shamloo, Z., & Cox, M. (2010). The relationship between personality subtypes and motivational structure among alcohol abusers. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 5(1), 1922-1926.
Simões, C., Matos, M., & Social, E. d. P. A. (2012). Risk behaviors in Adolescents with Special Needs: Are Social and Emotional Competences Important? Procedia - Social and Behavioral Sciences, 69(1), 2219-2227.
Zinn, J. O. (2019). The meaning of risk-taking – key concepts and dimensions. Journal of Risk Research, 22(1), 1-15.
 
 
 
 
 
 
 
 
فصل‌نامه پژوهش‌های کاربردی روانشناختی
دوره 13، شماره 3
آذر 1401
صفحه 161-179

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 15 فروردین 1400
  • تاریخ بازنگری: 13 مرداد 1400
  • تاریخ پذیرش: 25 مرداد 1400
  • تاریخ اولین انتشار: 01 آذر 1401
  • تاریخ انتشار: 01 آذر 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار