اثربخشی بستة آموزشی توان‌بخشی روان‌شناختی بر میل به طلاق و صمیمیت زناشویی در زوجین در حال طلاق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روان‌شناسی، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، واحد اصفهان(خوراسگان) ، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران

2 دانشیار گروه روان‌شناسی، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، واحد اصفهان(خوراسگان) ، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران

3 استادیار گروه روان‌شناسی، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، واحد اصفهان(خوراسگان) ، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران

چکیده

هدف این پژوهش تعیین اثربخشی بستة آموزشی توان‌بخشی روان‌شناختی بر میل به طلاق و صمیمیت زناشویی در زوجین در حال طلاق بود. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نوع نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری با گروه کنترل بود. از میان 300 زوج در آستانة طلاق شهر اصفهان در پاییز سال 1398، تعداد 40 زوج به شیوة دردسترس انتخاب شدند و به‌طور مساوی در دو گروه آزمایش و گروه گواه قرار گرفتند. بهمنظور گردآوری داده‌ها از پرسشنامة میل به طلاق (DTS) و صمیمیت زناشویی (IS) استفاده شد. گروه آزمایش طی ده جلسه به‌کمک بستة آموزشی تدوینشده تحت آموزش قرار گرفتند. داده‌ها نیز از طریق تحلیل واریانس با اندازهگیری مکرر و با استفاده از نرمافزار SPSS 24 تحلیل شدند. نتایج نشان می‌دهد سطح میل به طلاق (01/0>p) و صمیمیت زناشویی (01/0>p) زوج‌های گروه آزمایش در مرحلة پس‌آزمون و پیگیری در مقایسه با گروه گواه به‌صورت معناداری به‌ترتیب پایین و بالاتر است. یافته‌های پژوهش اثربخشی بستة آموزشی توان‌بخشی روان‌شناختی بر کاهش میل به طلاق و ارتقای صمیمیت زناشویی زوج‌های در آستانة طلاق را تأیید کرد. پیشنهاد می‌شود آموزش بستة توان‌بخشی روان‌شناختی در مراکز مشاوره برای زوج‌های در معرض طلاق استفاده شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of Psychological Rehabilitation on Divorce Tendency and Marital Intimacy among Divorcing Couples

نویسندگان [English]

  • Bita Agahi Esfahani 1
  • Mohsen Golparvar 2
  • Hadi Farhadi 3
1 Department of Psychology, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Isfahan (Khorasgan) Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran
2 Department of Psychology, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Isfahan (Khorasgan) Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran
3 Department of Psychology, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Isfahan (Khorasgan) Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran
چکیده [English]

The aim of this study was to determine the effectiveness of psychological rehabilitation on divorce propensity and marital intimacy in couples who divorce. It was a practical and semi-experimental study with a pretest, a posttest, and a follow-up with a control group. Out of 300 couples divorcing in Isfahan in the autumn of 2019, 40 couples were randomly selected and then randomly assigned to an experimental group and a control group. The Divorce Tendency Scale (DTS) and Intimacy Scale (IS) were used to collect data. The experimental group was trained through a validated curriculum package during the ten sessions. Data were analyzed by repeated measures analysis of variance using SPSS 24 software. The results of the repeated measures analysis of variance showed that the propensity to divorce (p<0.01) and marital intimacy (p­<0.01) of the couples in the experimental group were significantly lower and higher, respectively, than those in the control group in the posttest and follow-up phases. The results of the study confirm the effect of psychological rehabilitation training on reducing the propensity to divorce and improving marital intimacy. It is suggested that psychological rehabilitation training should be used in counseling centers for couples who are divorcing.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rehabilitation Psychological
  • Divorce
  • Tendency to Divorce
  • Marital Intimacy
آگاهی، ب. (1400). تدوین مدل همبسته‌های روان‌شناختی طلاق و اثربخشی بستۀ آموزشی مبتنی بر این مدل بر تمایل به جدایی، صمیمیت زناشویی، تعهد زناشویی و مهارت‌های ارتباطی زوجین در حال طلاق شهر اصفهان. رسالۀ دکتری روان‌شناسی عمومی. دانشکدۀ روان‌شناسی و علوم تربیتی. دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان).
احمدی خویی، ش.، مهداد، ع.، و کشتی آرای، ن. (1397). تدوین بستۀ آموزشی پیشگیری از طلاق و تعیین اثربخشی آن بر صمیمیت و کیفیت ارتباط زوجین. مطالعات علوم اجتماعی ایران. 15(3)، 17-1.
اعتمادی، ع.، نوابی‌نژاد، ش.، احمدی، ا.، و فرزاد، و. (1385). بررسی تأثیر زوج‌درمانی به شیوۀ ایماگوتراپی بر افزایش صمیمیت زوجین مراجعه‌کننده به مراکز مشاوره در شهر اصفهان. پژوهش‌های مشاوره. 5(19)، 22-5.
اعلمی، م.، تیموری، س.، آهی، ق.، و بیاضی، م. ح. (1399). اثربخشی رویکرد تلفیقی طرحواره‌درمانی مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کاهش تعارضات زناشویی و میل به طلاق زوجین متقاضی طلاق. تحقیقات علوم رفتاری. 18(1)، 141-132.
امیربیک، م.، اکبری امرغان، ح.، فریبرزی، ا.، و نجات، ح. (1400). مقایسۀ اثربخشی زوج‌درمانی رفتاری التقاطی و درمان تلفیقی طرحواره مبتنی بر پذیرش و تعهد بر رضایت زناشویی زنان مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس. مجلۀ دانشگاه علوم پزشکی سبزوار. 28(3)، 475-467.
انجمن روان‌پزشکی آمریکا (1394). راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی DSM5. ترجمۀ فرزین رضاعی، علی فخرایی، آتوسا فرمند، علی نیلوفری، ژانت هاشمی آذر و همکار. تهران: کتاب ارجمند.
بهبهانی، م.، و قربان شیرودی، ش. (1399). اثربخشی درمان گروهی مبتنی بر پذیرش و تعهد بر صمیمیت زناشویی و رضایت جنسی زنان پیش‌یائسه. فصلنامۀ روان‌شناسی کاربردی. 14(4)، 389-369.
ثنایی، ب. (1379). مقیاس‌های سنجش خانواده و ازدواج. چاپ اول. تهران: مؤسسۀ انتشارات بعثت.
حسن‌زاده پشنگ، س.، دبیرمقدم، م.، شریفیان، م.، و صفاری‌نیا، م. (1393). بررسی اثربخشی آموزش برنامۀ ارتباط زوج‌ها بر کیفیت زندگی و صمیمیت زناشویی زنان ناراضی از زندگی زناشویی شهر تهران. مطالعات روان‌شناختی. 10(3)، 78-47.
حیدرنیا، ا.، نظری، ع. م.، و سلیمانیان، ع. ا. (1393). اثربخشی برنامۀ پیشگیری و بهبود رابطه بر افزایش صمیمت زناشویی زوج‌ها. مطالعات روان‌شناسی بالینی. 4(15)، 78-61.
خزائی، س. (1386). بررسی تأثیر آموزش تمایزیافتگی بر میزان صمیمیت و سطح تمایزیافتگی زوج‌ها. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت معلم تهران.
داودی، ز.، اعتمادی، ع.، و بهرامی، ف. (1390). رویکرد کوتاه‌مدت راه‌حل‌محور برای کاهش میل به طلاق در زنان و مردان مستعد طلاق. فصلنامۀ رفاه اجتماعی، 11(43)، 134-121.
دشت‌بزرگی، ز.، عسگری، م.، و عسگری، پ. (1396). اثربخشی آموزش شفقت خود بر میل به طلاق و نگرش‌های صمیمانۀ زنان متأهل مراجعه‌کننده به مرکز مشاورۀ خانواده. دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی. 18(1)، 45-38.
دهقانی ششده، ز.، و یوسفی, ز. (1398). مدلسازی معادلات ساختاری میل به طلاق براساس متغیرهای سیستمی (مثلث‌سازی، رابطه با همسر) و متغیرهای روان‌شناختی (توافق‌پذیری و شیوه‌های کنترل) و متغیر اجتماعی (نحوۀ گذراندن اوقات فراغت) مادران شهر اصفهان. خانوادهپژوهی، 15(1)، 170-155.
رکنی لموکی، ج.، پاشا، ر.، حافظی, ف.، و شمس، ج. (1399). اثر شرکت در کارگاه قبل از ازدواج آموزش مهارت‌های زندگی بر کیفیت زندگی در زوجین دانشجو. فصلنامۀ پژوهشنامۀ تربیتی. 15(62)، 114-99.
زاهد بابلان، ع.، حسینی شورابه، م.، پیری کامرانی، م.، و دهقان، ف. (1394). مقایسۀ رضایت زناشویی، تعارض زناشویی و بخشش در زوجین عادی و درحال‌طلاق. آسیب‌شناسی، مشاوره و غنی سازی خانواده. 1(2)، 84-74.
سازمان ثبت احوال کشور (1395). شمارش رویدادهای حیاتی. بازیابی از www.sabteahval.ir در تاریخ 20/1/1400.
شاهمرادی، ح.، صادقی، م.، گودرزی، ک.، و روزبهانی، م. (1398). اثربخشی رویکردهای تلفیقی هیجان‌مدار-گاتمن و راهبردی-راه‌حل‌محور بر کاهش میل به طلاق. روان‌شناسی خانواده. 6(2)، 86-71.
علیخانی دارابی، ف.، مهرابی، آ.، حسینی دشتی، ش.، و علیخانی, ع. (1396). اثربخشی مشاورۀ گروهی مبتنی بر تحلیل ارتباط متقابل بر دلزدگی زناشویی و صمیمیت زوجین. مجله اصول بهداشت روانی. 19(3)، 318-311.
قربانی، ف.، حیدری راد، ح.، و علمردانی صومعه، س. (1395). مقایسۀ هوش هیجانی و دلزدگی عاطفی در زنان متقاضی طلاق و زنان عادی. مجلۀ دستاوردهای روان‌شناسی بالینی. 2(4)، 36-21.
کاظمی‌پور، ش.، و خوشنویس، ا. (1392). فراتحلیل مطالعات انجام‌شده در زمینۀ سطح، روند و تعیین‌کننده‌های طلاق در ایران و کشورهای منتخب طی سال‌های 1390- 1365. دوفصلنامۀ مطالعات جمعیتی. 1(1)، 59-33.
محمدی، م.، اژه‌ای، ج.، و غلامعلی لواسانی، م. (1397). اثربخشی آموزش رویکرد هیجان‌مدار بر دلزدگی زناشویی و میل به طلاق در زوج‌ها. مجلۀ روان‌شناسی. 88(22)، 378-362.
مشتاقی، س.، اصغرنژاد فرید، ع. ا.، و احقر، ق. (1399). اثربخشی آموزش مهارت‌های ارتباط صمیمانه بر شفافیت ارتباط زناشویی و میل به طلاق در زوج‌های متقاضی طلاق. نشریۀ علمی روانشناسی اجتماعی. 8(55)، 132-123.
نبوی‌حصار، ج.، عارفی، م.، و یوسفی، ن. (1396). مقایسۀ اثربخشی خانواده‌درمانی مبتنی بر دیدگاه نظام‌های خانوادگی بوئن و معنادرمانی بر کیفیت زناشویی و میل به طلاق مراجعین خواستار طلاق. روان‌شناسی خانواده. 4(2)، 60-43.
نریمانی، م.، و بخشایش، ر. (1393). اثربخشی آموزش پذیرش و تعهد بر بهزیستی روان‌شناختی، هیجانی و رضایت ناشویی زوجین در معرض طلاق. پژوهش‌های مشاوره، 13(52)، 128-103.
نیک‌نام، م.، و تاج، ط. (1398). پیش‌بینی ناپایداری ازدواج براساس متغیرهای هوش هیجانی و هوش معنوی در یک جمعیت غیربالینی از زنان. مطالعات زن و خانواده. 13(7)، 29-9.
یوسفی، ن. (1390). مقایسۀ اثربخشی دو رویکرد خانواده‌درمانی مبتنی بر طرحواره‌درمانی و نظام عاطفی بوون بر میل به طلاق در مراجعان متقاضی متارکه. روان‌شناسی بالینی. 3(3)، 64-53.
یوسفی، ن. (1391). تأثیر گشتالت‌درمانگری و معنادرمانگری بر کاهش میل به طلاق مردان متقاضی مشاوره. مشاوره و رواندرمانی خانواده. 1(7)، 159-150.
یحیایی راد، ع.، سلیمی بجستانی، ح.، عسگری، م.، و فرح‌بخش، ک. (1400). تدوین الگوی ارتقای رضایت زناشویی و بررسی اثربخشی آن در کاهش گرایش به طلاق. فصلنامۀ فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، 15(53)، 84-55.
 
Adams, J. M., & Jones, W. H. (1999). Interpersonal commitment in historical perspective: Handbook of interpersonal commitment and relationship stability. New York: Kluwer Academic/ Plenum.
Bean, R. C., Lederman, T., Higinbotham, B. J., & Galliher, R. V. (2020). Associations between relationship maintenance behaviors and marital stability in remarriages. Journal of Divorce & Remarriage, 61(1), 62-68.
Chan, W. C. H. (2015). Intimacy as a distinct construct: Validating the intimacy scale among older adults of residential care homes in Hong Kong. The Open Family Studies Journal, 7, 60-67.
Cribbet, M. R., Smith, T. W., Uchino, B. N., Baucom, B. R. W., & Nealey-Moore, J. B. (2020). Autonomic influences on heart rate during marital conflict: Associations with high frequency heart rate variability and cardiac pre-ejection period. Biological Psychology, 151, 107-112.
Fallesen, P. (2021). Decline in rate of divorce and separation filings in Denmark in 2020 compared with previous years. Sociological Research for a Dynamic World, Retrived from
https://srd.sagepub.com
Gottman, G. M., & Levenson, R. W. (2002). A two-factor model for predicting when a couple will divorce: Exploratory analyses using 14-year longitudinal data. Journal of Family Process, 41, 83-96.
Greef, A. P., & Malherb, H. L. (2017). Intimacy and marital satisfaction in spouses. Journal of Sex & Marital Therapy, 27(3), 247-256.
Halford, W. K., Sanders, M. R., & Behrens, B. C. (2001). Can skills training prevent relationship problems in at-risk couples? 4 year effects of a behavioral relationship education program. Journal of Family Psychology, 15(3), 135-154.
Hou, Y., Jiang, F., & Wang, X. (2019). Marital commitment, communication and marital satisfaction: An analysis based on actor-partner interdependence model. International Journal of Psychology, 54(3), 369-376.
Javadivala, Z., Allahverdipour, H., Asghari Jafarabadi, M., Azimi, S., Gilani, N., & Chattu, V. K. (2021). Improved couple satisfaction and communication with marriage and relationship programs: are there gender differences? A systematic review and meta-analysis. Systematic Reviews, 10, 178.
Kamali, Z., & Allahyar, N., Ostovar, S., Alhabshi, S. M. S. S. M., & Griffiths, M. (2020). Factors that influence marital intimacy: A qualitative analysis of Iranian married couples. Cogent Psychology, 7(1), 1-17.
Kardan-Souraki, M., Hamzehgardeshi, Z., Asadpour, I., Mohammadpour, R. A., & Khani, S. (2016). A review of marital intimacy-enhancing interventions among married individuals. Global Journal of Health Science, 8(8), 74-93.
Karimi, R. Bakhtiyari, M., & Masjedi Arani, A. (2019). Protective factors of marital stability in long-term marriage globally: a systematic review. Epidemiology and Health, 41, e2019023.
Li, Q., Kirby, R. S., Sigler, R.T., Hwang, S. S., Lagory, M. E., & Goldenberg, R. L. (2013). Multilevel analysis of individual, household and neighborhood correlates of intimate partner violence among low income pregnant women in Jefferson County, Alabama. American Journal of Public Health, 11(2), 420-449.
Minnotte, K. L., Pedersen, D., & Mannon, S. (2010). The emotional terrain of parenting and marriage: Emotion work and satisfaction. The Social Science Journal, 47(4), 747-761.
Mirgain, S., & Cordova, J.V. (2017). Emotion skills and marital health: The association between observed and self-reported emotion skills, intimacy and marital satisfaction. Journal of Social and Clinical Psychology, 26(3), 941-967.
Patrick, S., Sells, J. N., Giordano, F. G., & Tollerud, T. R. (2007). Intimacy, differentiation and personality variables as predictors of marital satisfaction. The Family Journal, 15, 359-367.
Provencher, V.C., Begin, M. P. G., Girouard, A., Tremblay, S., Boivin, S., & Lemieux, S. (2008). Personality traits in overweight and obese women: Associations with BMI and eating behaviors. Eating Behaviors, 9(3), 294-302.
Rahmati, R., & Mohebi, Z. (2018). The relationship between spiritual and emotional intelligence and sexual satisfaction of married women. Journal of Education and Health Promotion, 7, 162.
Rossi, F. S., Holtzworth-Munroe, A., & Rudd, B. N. (2016). Intimate partner violence and child custody. In L. Drozd, M. Saini, & N. Olesen (Eds.), Parenting plan evaluations: Applied research for the family court. pp. 346-373.
Rusbult, C. E., Johnson, D. J., & Morrow, G. D. (1986). Determinants and consequences of exit, voice, loyalty, and neglect: Responses to dissatisfaction in adult romantic involvements. Human Relations, 39(1), 45-63.
Snyder, D. K., & Mitchell, A. E. (2008). Affective-reconstructive couple therapy: A pluralistic, developmental approach. In A. S. Gurman (Ed.), Clinical Handbook of Couple Therapy (pp. 353-382). The Guilford Press.https://psycnet.apa.org
Valor-Segura, I., Macías, M. G., & Lozano, L. M. (2020). Adaptation of the Accommodation among Romantic Couples Scale (ARCS) to the Spanish population. Psicothema, 32(1), 145-152
Walker, A. J., & Thompson, L. (1983). Intimacy and intergenerational aid and contact among mothers and daughters. Journal of Marriage and Family, 45(4), 841-849.
Wissing, M.P., Schutte, L., Liversage, C., Entwisle, B., Gericke, M., & Keyes, C. (2021). Important goals, meanings, and relationships in flourishing and languishing states: Towards patterns of well-being. Applied Research Quality Life, 16, 573-609.
Yalcin, B. M., & Karahan, F. T. (2007). Effects of a couple communication program on a marital adjustment. Journal of the American Board of Family Medicine, 20(1), 36-44.
Young, E., & Long, L. L. (2007). Counseling and Therapy for Couples. Brooks/Cole Publishing Company: USA. https://www.resolutioncounseling.com
Yoo, H., Bartle-Haring, S., Day, R. D., & Gangamma, R. (2014). Couple communication, emotional and sexual intimacy, and relationship satisfaction. Journal of Sex and Marital Therapy, 40(4), 275-293.
دوره 13، شماره 3
آذر 1401
صفحه 95-114
  • تاریخ دریافت: 07 مرداد 1400
  • تاریخ بازنگری: 18 شهریور 1400
  • تاریخ پذیرش: 28 شهریور 1400
  • تاریخ اولین انتشار: 01 آذر 1401
  • تاریخ انتشار: 01 آذر 1401