ارزیابی مدل رفتارهای پرخطر براساس سیستم‌های مغزی-رفتاری و ابعاد تاریک شخصیت با میانجی‌گری توانایی کنترل فکر در دانش‌آموزان دورۀ دوم متوسطه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه روانشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران.

2 گروه روان‌شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران.

3 گروه روانشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران .

چکیده

هدف پژوهش حاضر، الگویابی ساختاری رفتارهای پرخطر براساس سیستم‌های مغزی-رفتاری و ابعاد تاریک شخصیت با میانجی‌گری توانایی کنترل فکر در دانش‌آموزان دورۀ دوم متوسطه بود. پژوهش از نوع کاربردی و روش پژوهش همبستگی به شیوۀ مدل‌یابی معادلات ساختار بود. جامعۀ پژوهش متشکل از کلیۀ دانش‌آموزان دورۀ دوم متوسطۀ شاهین‌شهر در سال تحصیلی 1400-1399 بود که از بین آنان 505 نفر (262 پسر و 243 دختر) به شیوۀ نمونه‌گیری دردسترس انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه‌های سیستم مغزی رفتاری (BBSQ)، رفتارهای پرخطر (HRBQ)، شخصیت تاریک (DTPQ) و توانایی کنترل فکر (CTAQ) بودند. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از مدلسازی معادلات ساختاری، به‌وسیلۀ نرم‌افزار SPSS و Amos ویرایش 23 صورت گرفت. نتایج نشان داد سیستم‌های فعال‌سازی و بازداری رفتاری، ابعاد تاریک شخصیت (خودشیفتگی، ماکیاولیسم و جامعه‌ستیزی) بر توانایی کنترل فکر و رفتارهای پرخطر دانش‌آموزان دارای اثر مستقیم معنادار بوده است (001/0>p). همچنین مطابق نتایج، توانایی کنترل فکر علاوه بر اثر مستقیم بر رفتارهای پرخطر دانش‌آموزان، در رابطۀ سیستم‌های مغزی-رفتاری و ابعاد تاریک شخصیت با رفتارهای پرخطر دانش‌آموزان دورۀ دوم متوسطه نیز نقش میانجی معنادار دارد. با توجه به نقش میانجی معنادار توانایی کنترل فکر، پیشنهاد می‌شود تا با آموزش تکنیک‌های توانایی کنترل فکر به دانش‌آموزان و تأثیر بر سیستم‌های مغزی رفتاری و ابعاد تاریک شخصیت، از بروز رفتارهای پرخطر در میان آنان کاسته شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Model Evaluation of Risky Behaviors According to Cerebral-Behavioral Systems and the Dark Triad of Personality with the Mediation of Thought Control Ability in Secondary High School Students

نویسندگان [English]

  • Mehrnosh Abedin Zadeh 1
  • Seyyed Abbas Haghayegh 2
  • Zohreh Reisi 3
1 Department of Psychology, Faculty of Literature and Humanities, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran.
2 Department of Psychology, Faculty of Literature and Humanities, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran.
3 Department of Psychology, Faculty of Literature and Humanities, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran.
چکیده [English]

The purpose of the present study was to structurally model risky behavior according to cerebral-behavioral systems and the dark triad of personality with the teaching of control thinking skills in secondary high school students. The research was applied and the research method was correlational through structural equation modeling and the research population consisted of all high school students in Shahin Shahr in the academic year 2020-2021, of which 505 individuals (262 boys and 243 girls) were selected through the available sampling method. The research instruments included Brain Behavioral Systems Questionnaire (BBSQ), High Risk Behaviors Questionnaire (HRBQ), Dark Trail of Personality Questionnaire (DTPQ) and Control Thought Ability Questionnaire (CTAQ). Data analysis was conducted using structural equation modeling via SPSS and Amos-23. The results showed that the scores of behavioral activation and inhibition systems, the dark triad of personality (narcissism, Machiavellianism, and antisocialism) had a significant direct influence on students’ ability to control their thoughts and risky behaviors (p <0.001). moreover, the results showed that mind control ability not only has a direct effect on students’ high-risk behaviors, but also plays a significant mediating role in the relationship between brain-behavior systems and the dark triad of personality and risk behaviors of high school students. Given the significant mediating role of mind control skills, it is suggested that by influencing the cerebral-behavioral systems and the dark aspects of behavior through the teaching of mind control techniques, we can attempt to reduce the occurrence of risk behaviors.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cerebral-Behavioral System
  • Dark Aspects of the Personality
  • Thought Control Ability
  • Risky Behavior

مراجع

براتی، ه.، و عریضی، ح. (1394). بررسی پایایی و اعتباریابی پرسشنامۀ توانایی کنترل فکر لوچیانو و همکاران. دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی. 16(1)، 41-33.
بشرپور، س.، و شفیعی، م. (1394). ویژگی‌های روان‌سنجی نسخۀ فارسی فرم کوتاه مقیاس سه صفت تاریک شخصیت در دانشجویان. پژوهش در سلامت روان‌شناختی. 9(1)، 11-1.
پورسعید اصفهانی، م.، شریفی، ح.، و اکرمی، ن. (1400). پیش‌بینی رفتار پرخطر براساس تمایزیافتگی خود و مشکلات بین‌فردی در دانشجویان دختر. رویش روان‌شناسی. 10(3)، 64-55.
پورسلمان، س.، و اصغرنژاد فرید، ع. ا. (1399). اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی بر مدیریت خشم و تاب‌آوری نوجوانان. خانواده‌درمانی کاربردی. 1(2)، 124-105.
تاج‌آبادی، ز.، دهقانی، ف.، و صالح‌زاده، م. (1399). نقش چشم‌انداز زمانی و طرد همسالان در پیش‌بینی رفتارهای پرخطر نوجوانان شهر یزد. آموزش بهداشت و ارتقای سلامت ایران. 8(2)، 141-129.
تیموری، س.، رمضانی، ف.، و یزدان‌پناه، ف. (1398). رابطۀ سیستم‌های مغزی رفتاری و تکانشگری با رفتارهای جنسی پرخطر. رویش روان‌شناسی. 10(43)، 45-36.
جهان‌شاه‌لو، م.، محمدخانی، ش.، امیری، ح.، و فخار، آ.، حسینی، س. (1395). عوامل خطرساز و محافظت‌کنندۀ فردی، خانوادگی و اجتماعی گرایش به مصرف مواد در دانشجویان. سلامت اجتماعی. 3(2)، 137-127.
سلیمی، ن.، و یوسفی، ز. (1397). روابط چندگانۀ بین راهبردهای کنترل فکر و علائم اختلالات شخصیت با علائم رؤیاهای ترسناک. مجلۀ روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران (اندیشه و رفتار). 24(3)، 309-298.
سوادکوهی، ع.، شریفی، م.، و شکری، ا. (1399). تأثیر سازگاری عاطفی و اجتماعی بر رفتارهای پرخطر برخط (آنلاین) دانش‌آموزان متوسطۀ اول. دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی. 21(2)، 74-64.
صدری دمیرچی، ا.، هنرمندقوجه بگلو، پ.، بصیرامیر، س.، و قلی‌زاده، ب. (1398). پیش‌بینی رفتارهای پرخطر براساس نقش مؤلفه‌های حمایت اجتماعی ادراک‌شده، ابرازگری هیجانی، سیستم‌های مغزی رفتاری در معتادان. افق دانش. 25(4)، 297-282.
عبدالهی مجارشین، ر.، بخشی‌پور، ع.، و محمودعلیلو، م. (1391). پایایی و روایی نظام‌های بازداری و فعال‌سازی رفتاری در جمعیت دانشجویی دانشگاه تبریز. فصلنامۀ پژوهش‌های نوین روان‌شناختی. 7(28)، 139-123.
علیزادگانی، ف.، اخوان تفتی، م.، و خادمی، م. (1396). بررسی علل گرایش به رفتارهای پرخطر در دانش‌آموزان پسر دبیرستانی شهر تهران. انتظام اجتماعی. 9(2)، 128-103.
کوکلی، م.، عباسی، م.، رشیدی اصل، ح.، و گل‌محمدیان، س. (1399). تعیین نقش سه‌گانۀ تاریک شخصیت، عدم تحمل بلاتکلیفی، ابرازگری هیجان و اجتناب تجربی در پیش‌بینی رفتارهای پرخطر جنسی نوجوانان بزهکار. رویش روان‌شناسی. 9(8)، 200-187.
گنجه، س. ع.، نامور، ه.، آقایوسفی، ع.، و نوابخش، م. (1399). تعیین کارکردهای اوقات فراغت در نوجوانان و جوانان و تأثیر عوامل روان‌شناختی بر آن. سلامت اجتماعی. 7(4)، 445-430.
محمدخانی، ش. (1386). مدل ساختاری مصرف مواد در نوجوانان در معرض خطر: ارزیابی اثر مستقیم و غیرمستقیم عوامل فردی و اجتماعی. فصلنامۀ پژوهش در سلامت روان‌شناختی. 1(2)، 17-5.
محمدزاده ابراهیمی، ع.، رحیمی پردنجانی، ط.، و خراسانی‌نیا، ا. پ. (1394). نقش سیستم‌های مغزی-رفتاری در پیش‌بینی رفتارهای پرخطر دانش‌آموزان مقطع متوسطۀ شهر بجنورد. مجلۀ دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی. 7(1)، 188-175.
ملکی، م.، محققی، ح.، و نبی‌زاده، ص. (1398). پیش‌بینی گرایش به رفتارهای پرخطر براساس نشخوار خشم و ابرازگری هیجان. اندیشه و رفتار در روان‌شناسی بالینی (اندیشه و رفتار). 13(52)، 16-7.
نظری، ا.، دودکانلوی میلان، ح.، الخطیب، ع.، و هاشمی نصرت‌آبادی، ت. (1396). تجارب آسیب‌های دوران کودکی و رفتارهای پرخطر: نقش میانجی سه‌گانۀ تاریک شخصیت. ششمین کنگرۀ انجمن روان‌شناسی ایران. محل برگزاری تهران. 26 آبان ماه 1396.
یوسفی، ر.، و پیری، ف. (1395). ویژگی‌های روان‌سنجی نسخۀ فارسی پرسشنامۀ دوجین کثیف. مجلۀ روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران. 22(1)، 76-67.
Abell, L., & Brewer, G. (2014). Machiavellianism, self-monitoring, self-promotion and relational aggression on Facebook. Journal Computers in Human Behavior, 36(Jul), 258–262. https://doi.org/10.1016/j.chb.2014.03.076
Abramowitz, J. S., & Schweigwer, A. (2009). Unwanted intrusive and worrisome in adults with attention deficit strategies and beliefs as predicted by the meta cognitive model. Personality and Individual Differences, 40(?), 111-122. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2008.06.004  
Adams, J. M., Florell, D., Burton, K. A., & Hart, W. (2014).Why do narcissists disregard socialetiquette norms? A test of two explanations for why narcissism relates to offensive-language use. Journal Personality and Individual Differences, 58(9), 26–30. https://doi.org/10.1016/j.paid.2013.09.027   
Alper, S., Bayrak, F., & Yilmaz, O. (2021). Inferring political and religious attitudes from composite faces perceived to be related to the dark triad personality traits. Personality and Individual Differences, 182(Nov), Article 111070. https://doi.org/10.1016/j.paid.2021.111070  
Banstola, R. S., Ogino, T., & Inoue, S. (2020). Self-esteem, perceived social support, social capital, and risk-behavior among urban high school adolescents in Nepal. SSM - Population Health, 11(Aug), 100570. https://doi.org/10.1016/j.ssmph.2020.100570  
Barlow, A., Qualter, P., & Stylianou, M. (2010). Relationship between Machiavellianism, emotional intelligence and theory of mind in children. Journal Personality and Individual Differences, 48(1), 78–82. https://doi.org/10.1016/j.paid.2009.08.021  
Brud, P. P., Rogoza, R., & Cieciuch, J. (2020). Personality underpinnings of dark personalities: An example of Dark Triad and deadly sins. Personality and Individual Differences, 163(Sep), Article 110085 .  https://doi.org/10.1016/j.paid.2020.110085
Carver, C. S., & White, T. L. (1994). Behavioral inhibition, behavioral activation, and affective responses to impending reward and punishment: The BIS/BAS Scales. Journal of Personality and Social Psychology, 67(2), 319-323. https://doi.org/10.1037/0022-3514.67.2.319
Cheah, Y. K., Lim, H. K., & Kee, C. C. (2019). Personal and family factors associated with high-risk behaviours among adolescents in Malaysia. Journal of Pediatric Nursing, 48(Sep), 92-97. https://doi.org/10.1016/j.pedn.2019.07.012   
Christie, R., & Geis, F. L.(1970). Studies in Machiavellianism. New York: Academic Press.
Dalstrom, M., Parizek, K., & Doughty, A. (2020). Nurse practitioners and adolescents: productive discussions about high-risk behaviors. The Journal for Nurse Practitioners, 16(2), 143-145. https://doi.org/10.1016/j.nurpra.2019.11.021
Eaton, D. K., Kann, L., Kinchen, S., Shanklin, S., Ross, J., Hawkins, J., Harris, W. A., Lowry, R., McManus, T., Chyen, D., Lim, C., Brener, N. D., Wechsler, H., & Centers for Disease Control and Prevention (CDC) (2008). Youth risk behavior surveillance--United States, 2007. Morbidity and mortality weekly report. Surveillance summaries (Washington, D.C. : 2002), 57(4), 1–131.
 
Feliu-Soler, A., Pérez-Aranda, A., Montero-Marín, J., Herrera-Mercadal, P., Andrés-Rodríguez, L., Angarita-Osorio, N., Williams, A. D., & Luciano, J. V. (2019). Fifteen years controlling unwanted thoughts: a systematic review of the thought control ability questionnaire (TCAQ). Frontiers in psychology, 10(Jun), 1446. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.01446  
 
Hartley, S., Haddock, G., Vasconcelos, D., Emsley, R., & Barrowclough, C. (2015). The influence of thought control on the experience of persecutory delusions and auditory hallucinations in daily life. Behaviour Research and Therapy, 65(Feb), 1-4. https://doi.org/10.1016/j.brat.2014.12.002
Hewig, J., Hagemann, D., Seifert, J., Naumann, E., & Bartussek, D. (2006). The relation of cortical activity and BIS/BAS on the trait level. Biology Psychology, 71(4), 42–53. https://doi.org/10.1016/j.biopsycho.2005.01.006  
Heym, N., Ferguson, E., & Lawrence, C. (2008). An evaluation of the relationship between Gray’s revised RST and Eysenck’s PEN: Distinguishing BIS and FFFS in Carver and White’s BIS/BAS scales. Personality and Individual Differences, 45(8), 709-715. https://doi.org/10.1016/j.paid.2008.07.013  
Ibanez, E. R. S., Martinez, A. E. L., Maestre, C. R., Esteve, R., & Jensen, M. P. (2019). The behavioral inhibition and activation systems and function in patients with chronic pain. Personality and Individual Differences, 138(2), 56-62. https://doi.org/10.1016/j.paid.2018.09.02  
Inozu, M., Kahya, Y., & Yorulmaz, O. (2020). Neuroticism and religiosity: the role of obsessive beliefs, thought-control strategies and guilt in scrupulosity and obsessive–compulsive symptoms among muslim undergraduates. Journal of Religion and Health, 59(3), 1144–1160. https://doi.org/10.1007/s10943-018-0603-5
Jonason, P. K., & Webster, G. D. (2010). The dirty dozen: a concise measure of the dark triad. Psychological Assessment, 22(2), 420–432. https://doi.org/10.1037/a0019265
Jones, D. N., & Wisser, D. (2014). Differential infidelity patterns among the Dark Triad? Journal of Personality and Individual Difference, 57(Jan), 20–24. https://doi.org/10.1016/j.paid.2013.09.007
Lerner, D., Hatak, I., & Rauch, A. (2018). Deep roots? Behavioral Inhibition and Behavioral Activation System (BIS/BAS) sensitivity and entrepreneurship. Journal of Business Venturing Insights, 9(Jun), 107-115. https://doi.org/10.1016/j.jbvi.2018.02.005
Luciano, J. V., Algarabel, S., Tomás, J. M., & Martínez, J. L. (2005). Development and validation of the Thought Control Ability Questionnaire. Personality and Individual Differences, 38(5), 997-1008. https://doi.org/10.1016/j.paid.2004.06.020  
MacLaren, V. V., & Best, L. A. (2013). Disagreeable narcissism mediates an effect of BAS on addictive behaviors. Journal of Personality and Individual Difference, 55(2), 101–105.  https://doi.org/10.1016/j.paid.2013.02.004
Maneiro, L., Navas, M.P., Geel, M. V., Cutrín, O., Vedder, P. (2020) Dark triad traits and risky behaviours: identifying from a Person-Centred approach. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(17), 6194. https://doi.org/10.3390/ijerph17176194   
Meyer, T. J., Miller, M. L., Metzger, R. L., & Borkovec, T. D. (1990). Development and validation of the Penn State Worry Questionnaire. Behaviour Research and Therapy, 28(6), 487–495.  https://doi.org/10.1016/0005-7967(90)90135-6
Morelli, M., Urbini, F., Bianchi, D., Baiocco, R., Cattelino, E., Laghi, F., Sorokowski, P., Misiak, M., Dziekan, M., Hudson, H., Marshall, A., Nguyen, T. T. T., Mark, L., Kopecky, K., Szotkowski, R., Toplu Demirtaş, E., Van Ouytsel, J., Ponnet, K., Walrave, M., Zhu, T., … Chirumbolo, A. (2021). The Relationship between Dark Triad Personality Traits and Sexting Behaviors among Adolescents and Young Adults across 11 Countries. International journal of environmental research and public health, 18(5), 2526. https://doi.org/10.3390/ijerph18052526
Mullarkey, M. C., Marchetti, I., Bluth, K., Carlson, C. L., Shumake, J., & Beevers, C. G. (2021). Symptom centrality and infrequency of endorsement identify adolescent depression symptoms more strongly associated with life satisfaction. Journal of Affective Disorders, 289(Jun), 90-97.  https://doi.org/10.1016/j.jad.2021.02.064
Muris, P., Meesters, C., de Kanter, E., & Timmerman, P. E. (2005). Behavioural inhibition and behavioural activation system scales for children: relationships with Eysenck’s personality traits and psychopathological symptoms. Personality and Individual Differences, 38(4), 831-841. https://doi.org/10.1016/j.paid.2004.06.007
Nguyen, N., Pascart, S., & Borteyrou, X. (2021). The dark triad personality traits and work behaviors: A person-centered approach. Personality and Individual Differences, 170(Feb), 110432. https://doi.org/10.1016/j.paid.2020.110432   
Paulhus, D. L., Hemphill, J., & Hare, R. (in press). Manual for the
Self-Report Psychopathy Scale (SRP–III). Toronto, Canada: Multi-
Health Systems.
Paulhus, D. L., Hemphill, J., & Hare, R. (in press). Manual for the
Self-Report Psychopathy Scale (SRP–III). Toronto, Canada: Multi-
Health Systems.
Paulhus, D. L., Hemphill, J., & Hare, R. (in press). Manual for the
Self-Report Psychopathy Scale (SRP–III). Toronto, Canada: Multi-
Health Systems.
Paulhus, D. L., Hemphill, J., & Hare, R. (in press). Manual for the
Self-Report Psychopathy Scale (SRP–III). Toronto, Canada: Multi-
Health Systems.
Paulhus, D. L., Hemphill, J., & Hare, R. (in press). Manual for the
Self-Report Psychopathy Scale (SRP–III). Toronto, Canada: Multi-
Health Systems.
Paulhas, A., Hemphill, G., & Hari, B. (2010). Manual for the Self-Report Psychopathy scale (SRP-III),Toronto. Canada: Multi Health Systems.
Raskin, R., & Terry, H. (1988). A principal-components analysis of the Narcissistic Personality Inventory and further evidence of its construct validity. Journal of personality and social psychology, 54(5), 890–902. https://doi.org/10.1037//0022-3514.54.5.890
Rice, F., Riglin, L., Lomax, T., Souter, E., Potter, R., Smith, D. J., Thapar, A. K., & Thapar, A. (2019). Adolescent and adult differences in major depression symptom profiles. Journal of Affective Disorders, 243(Jan), 175-181. https://doi.org/10.1016/j.jad.2018.09.015
Telzer, E. H., Jorgensen, N. A., Prinstein, M. J., & Lindquist, K. A. (2020). Neurobiological sensitivity to social rewards and punishments moderates link between peer norms and adolescent risk taking. Child Development, 92(2), 731-745. https://doi.org/10.1111/cdev.13466  
Titus, C. E., & DeShong, H. L. (2020). Thought control strategies as predictors of borderline personality disorder and suicide risk. Journal of Affective Disorder, 266(Apr), 349-355. https://doi.org/10.1016/j.jad.2020.01.163
Trent, E. S., Viana, A. G., Raines, E. M., Woodward, E. C., Storch, E. A., & Zvolensky, M. J. (2019). Parental threats and adolescent depression: The role of emotion dysregulation. Psychiatry Research, 276(Jun), 18-24. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2019.04.009
Tucker, R. P., Smith, C. E., Hollingsworth, D. W., Cole, A. B., & Wingate, R. R. (2017). Do thought control strategies applied to thoughts of suicide influence suicide ideation and suicide risk? Personality and Individual Differences, 112(Jul), 37–41. https://doi.org/10.1016/j.paid.2017.01.019
Voineskos, A. N. (2020). Mapping Effects of Childhood Trauma Onto Brain Systems and Behavior. Biological Psychiatry, 88(11), 810-815. https://doi.org/10.1016/j.biopsych.2020.08.009
Wahyuni, M., Abdullah, T., Zulkifli, A., Mallongi, A. (2020). Determinants of adolescents high-risk sexual behavior in SMK 8 and MegaRezky health vocational school Makassar. Enfermería Clínica, 30(4), 273-277. https://doi.org/10.1016/j.enfcli.2019.10.082
Williams, A. C., Jelsma, E., & Varner, F. (2021). The role of perceived thought control ability in the psychological functioning of Black American mothers. American Journal of Orthopsychiatry, 91(2), 246–257. https://doi.org/10.1037/ort0000540  
 
 
 
فصل‌نامه پژوهش‌های کاربردی روانشناختی
دوره 13، شماره 4
1401
صفحه 1-17

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 14 مرداد 1400
  • تاریخ بازنگری: 03 مهر 1400
  • تاریخ پذیرش: 17 مهر 1400
  • تاریخ اولین انتشار: 10 دی 1401
  • تاریخ انتشار: 10 دی 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار