اثربخشی آموزش کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر سازگاری اجتماعی و رفتارهای خودمراقبتی بیماران قلبی با علائم افسردگی (پس از عمل جراحی قلب باز)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تخصصی روان‌شناسی عمومی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.

2 استادیار، گروه روان‌شناسی سلامت، دانشکده پزشکی ، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران

3 استادیار گروه جراحی عمومی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، اصفهان، ایران.

4 استادیار گروه روانشناسی ،دانشکده علوم تربیتی، واحد خوراسگان ، دانشگاه آزاد اسلامی ، اصفهان ، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر سازگاری اجتماعی و رفتارهای خودمراقبتی بیماران قلبی با علائم افسردگی (پس از عمل جراحی قلب باز) انجام گرفت. روش پژوهش حاضر نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه گواه و دورۀ پیگیری دوماهه بود. جامعۀ آماری پژوهش شامل بیماران تحت جراحی قلب باز با علائم افسردگی مراجعه‌کننده به بیمارستان‌های تخصصی قلب (چمران، سینا و میلاد) شهر اصفهان در شش‌ماهۀ دوم سال 1398 بود. در این پژوهش، 35 بیمار قلبی با علائم افسردگی با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب و با گمارش تصادفی در گروه‌های آزمایش و گواه جای‌دهی شدند (16 بیمار در گروه آزمایش شامل 11 زن و 5 مرد و 19 بیمار در گروه گواه شامل 13 زن و 6 مرد). گروه آزمایش، مداخلۀ آموزش کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی را طی دو ماه در 8 جلسۀ 75 دقیقه‌ای دریافت کردند. پرسشنامه‌های مورد استفاده در این پژوهش شامل پرسشنامۀ افسردگی (DQ) پرسشنامۀ سازگاری اجتماعی (SAQ) پرسشنامۀ رفتارهای خودمراقبتی (SCQ) بود. داده‌های حاصل از پژوهش به شیوۀ تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS-23 تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد آموزش کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر سازگاری اجتماعی و رفتارهای خودمراقبتی بیماران قلبی با علائم افسردگی تأثیر معنادار دارد (001/0<p). براساس یافته‌های پژوهش حاضر می‌توان نتیجه گرفت آموزش کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی با بهره‌گیری از تکنیک‌های نگرش ذهن‌آگاهانه، فعالیت‌های ذهن‌آگاهانه، پرداختن به احساسات و هیجانات مشکل‌ساز و تمرینات تنفس برای مدیریت خشم می‌تواند به‌عنوان مداخله‌ای مؤثر برای بهبود سازگاری اجتماعی و رفتارهای خودمراقبتی بیماران قلبی با علائم افسردگی مورد استفاده گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Efficacy of Mindfulness-Based Stress Reduction Training on Social Adjustment and Self-Care Behaviors in Cardiac Patients with Signs of Depression (After Open Surgery)

نویسندگان [English]

  • Zahra Azari Ghahfarrokhi 1
  • Mojtaba Ansari Shahidi 2
  • Mehran Shahzamani 3
  • Hadi Farhadi 4
1 PhD student in General Psychology, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran.
2 Department of Psychology, , School of Medicin, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran.
3 Department of General Surgery, School of Medicine, Isfahan University of Medical Sciences, Isfahan, Iran.
4 Department of Pasychology, Faculty of Humanities, Khorasgan Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran .
چکیده [English]

The present study was conducted to investigate the efficacy of mindfulness-based stress reduction training on social adjustment and self-care behaviors in cardiac patients with signs of depression (after open surgery). The present study was a quasi-experimental design with a pretest, a posttest, a control group, and a 2-month follow-up period. The statistical population of the study included patients who had undergone open heart surgery and were admitted with depressive symptoms to specialized cardiac hospitals (Chamran, Sina, and Milad) in Isfahan in the second half of 2019. Thirty-five cardiac patients with signs of depression were selected by purposive sampling and randomly divided into experimental and control groups (16 patients in the experimental group and 19 patients in the control group). The experimental group received eight seventy-five-minute sessions of mindfulness-based stress reduction interventions for two months. The questionnaires used in this study included the Depression Questionnaire, the Social Adjustment Questionnaire, and the Self-Care Behaviors Questionnaire. The data of the study were analyzed by repeated measures ANOVA using SPSS-23 statistical software. The results showed that mindfulness-based stress reduction training had a significant effect on the social adjustment and self-care behaviors of cardiac patients with signs of depression (p<0.001). The results of the present study suggest that mindfulness-based stress reduction training can be used as an effective intervention to improve social adjustment and self-care behaviors in cardiac patients with signs of depression by using techniques such as mindful attitudes, mindful activities, confronting problematic feelings and emotions, and breathing exercises to manage anger.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Depression
  • Cardiac Patients
  • Self-Care Behaviors
  • Social Adjustment.Training Mindfulness-Based Stress Decrease
امیدی، ع.، مؤمنی، ج.، رایگان، ف.، اکبری، ح.، و طلیقی، ا. (1395). اثربخشی آموزش کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر کیفیت زندگی بیماران قلبی-عروقی. اندیشه و رفتار در روان‌شناسی بالینی (اندیشه و رفتار). 11(42)، 16-7.
آقائی‌پور، ه‍.، وطنخواه، ح. ر.، و غلامی حیدرآبادی، ز. (1396). اثربخشی آموزش تحرک و جهت یابی بر مهارتهای اجتماعی و سازگاری اجتماعی دانش آموزان نابینا. فصلنامۀ توانمندسازی کودکان استثنایی. 8(21)، 84-75.
آهنگرزاده رضائی، س.، اولاد رستم، ن.، و نعمت‌اللهی، ع. (1396). بررسی تأثیر آموزش مثبت‌اندیشی بر استرس، اضطراب و افسردگی بیماران عروق کرونر قلب. مجلۀ پرستاری و مامایی. ۱۵(۵)، ۳48-۳39.
بهرامی احسان، ه‍.، امجدیان، م.، رستمی، ر.، و واحدی، س. (1397). ارائۀ مدل نظری مداخلۀ درمانی براساس آموزه‌های اسلامی جهت کاهش میزان افسردگی، استرس و اضطراب بیماران عروق کرونر قلب (مقالۀ مروری). مجلۀ دین و سلامت. 6(2)، 52-40.
جهانگیرپور، م.، موسوی، س.، خسروجاوید، م.، سالاری، ا.، و رضایی، س. (1392). تأثیر آموزش گروهی ذهن‌آگاهی بر کاهش افسردگی، خصومت و اضطراب در افراد مبتلا به بیماری عروق کرونر قلب. مجلۀ مطالعات علوم پزشکی (مجلۀ پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ارومیه). 24(9)، 739-730.
حاتمیان، پ.، حیدریان، س.، و احمدی فارسانی، م. (1399). تأثیر آموزش شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر تنظیم هیجان و حساسیت اضطرابی سالمندان با سابقۀ بیماری قلبی. پژوهش توان‌بخشی در پرستاری. 6(3)، 65-59.
حشمتی، ر.، و زمستانی، م. (1398). اثربخشی درمان کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر وضعیت سلامتی و علائم بیماران مبتلا به بیماری قلبی کرونری بعد از عمل CABG در سال 1395 در شهر تبریز. مجلۀ دانشگاه علوم پزشکی اراک (ره‌آورد دانش). 22(2)، 34-22.
دهقان‌پور، ن.، مسیحی، ف.، و ترانس، غ. (1397). پیش‌بینی میزان استفاده از شبکه‌های مجازی براساس سازگاری اجتماعی و کنترل عواطف در نوجوانان. مطالعات رسانه‌ای. 13(1)، 49-39.
رنجبران، ر.، علی‌اکبری دهکردی، م.، صفاری‌نیا، م.، و علی‌پور، ا. (1399). اثربخشی آموزش ذهن‌آگاهی بر سرزندگی، بهزیستی روان‌شناختی و فشارخون زنان مبتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی. سلامت جامعه. 14(2)، 77-66.
رئیسیان، ا.، گلزاری، م.، و برجعلی، ا. (1390). اثربخشی امیددرمانی بر کاهش میزان افسردگی و پیشگیری از عود در زنان درمان‌جوی وابسته به مواد مخدر. فصلنامۀ اعتیادپژوهی. 5(17)، 40-21.
رئوفی عادگانی، ن. (1397). اثربخشی درمان مبتنی بر شفقت بر تحمل پریشانی، خودمراقبتی، همدلی و خستگی از شفقت در مادران دارای کودکان سرطانی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد روانشناسی. دانشکدۀ روان‌شناسی و علوم انسانی. دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان).
سیام، ش.، حیدرنیا، ع.، و طوافیان، ص. (1390). تأثیر آموزش خودمراقبتی در به‌کارگیری روش‌های مقابله در بیماران پس از جراحی قلب. مجلۀ دانشکدۀ پزشکی اصفهان. 29(135)، 444-433.
صحرانورد، س.، احدی، ح.، تقدیسی، مح.، کاظمی، ط.، و کراسکیان، ا. (1396). نقش عوامل روانی بر سازگاری روانی و اجتماعی بیماران ایسکمی قلبی با واسطه‌گری فشارخون. آموزش بهداشت و ارتقای سلامت. ۱۵(۲)، 146-۱۳۹.
صمدزاده، ا.، صالحی، م.، بنی‌جمالی، ش.، و احدی، ح. (1398). مقایسۀ اثربخشی درمانگری شناختی رفتاری و آموزش ذهن‌آگاهی بر رفتارهای خودمراقبتی بیماران مبتلا به دیابت نوع دو. فصلنامۀ علمی-پژوهشی علوم روان‌شناختی. 18(73)، 54-45.
فتحی آشتیانی، ع. (1388). آزمون‌های روان‌شناختی: ارزشیابی شخصیت و سلامت روان. تهران: بعثت.
فتحی، ا.، حاتمی ورزنه، ا.، اصلی آزاد، م.، و فرهادی، ط.(1395). تأثیر آموزش گروهی خودبخشودگی مبتنی بر مفاهیم قرآنی بر افسردگی دانش‌آموزان پسر دورۀ دوم متوسطه. اندیشه‌های نوین تربیتی. 12(3)، 130-110.
کربلایی هرفته، ف.، کرمی مهاجری، ز.، و کیا، س. (1399). تأثیر آموزش خودمراقبتی بر استرس ادراک‌شده، سواد سلامت و رفتارهای خودمراقبتی در زنان مبتلا به دیابت بارداری. سلامت جامعه. 14(2)، 39-30.
کیوان، ش.، خضری‌مقدم، ن.، و رجب، ا. (1396). اثربخشی کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی (MBSR) بر سازگاری روانی-اجتماعی با بیماری در بیماران مبتلا به دیابت نوع دو. مجلۀ دیابت و متابولیسم ایران (مجلۀ دیابت و لیپید ایران). 17(2)، 116-105.
کیوان، ش.، خضری‌مقدم، ن.، و رجب، ا. (1398). اثربخشی کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی (MBSR) بر فعالیت‌های خودمراقبتی و امید به زندگی در بیماران مبتلا به دیابت نوع دو: با پیگیری یک‌ساله. مجلۀ علوم پزشکی رازی (مجلۀ دانشگاه علوم پزشکی ایران). 26(8)، 13-1.
گل‌محمدیان، م.، نظری، ح.، و پروانه، آ. (1395). اثربخشی معنادرمانی گروهی بر اضطراب مرگ و سازگاری اجتماعی سالمندان. مجلۀ روان‌شناسی پیری. 2(3)، 167-150.
محمدی، ن.، خیرالهی، ن.، حقیقت، س.، و روشنایی، ق. (1396). ارتباط سازگاری و کیفیت زندگی در افراد مبتلا به نارسایی مزمن قلبی: یک مطالعۀ همبستگی. فصلنامۀ پرستاری قلب و عروق. ۱۶(۱)، 13-۶.
 
ملک‌پور گلسفیدی، ز.، نصراللهی، ب.، و دارندگان، ک. (1396). رابطۀ اضطراب و افسردگی با بیماری‌های قلبی-عروقی بعد از عمل جراحی قلب. نشریۀ جراحی ایران. 25(2)، 61-54.
منگلیان شهربابکی، پ.، شاه نظری، ژ.، محمودی، م.، و فرخ‌زادیان، ج. (1390). تأثیر یک برنامۀ آموزشی خودمراقبتی بر آگاهی و عملکرد بیماران مبتلا به نارسایی قلب. مجلۀ ایرانی آموزش در علوم پزشکی. 11(6)، 619-609.
میکاییلی منیع، ف.، و مددی امام‌زاده، ز. (1387). بررسی رابطۀ هوش هیجانی-اجتماعی و سازگاری اجتماعی در دانشجویان دارای حکم انضباطی و مقایسه آن با دانشجویان بدون حکم دانشگاه ارومیه. پژوهش‌های نوین روان‌شناختی. 3(11)، 121-99.
 
Aguayo, E., Lyons, R., Sanaiha, Y., & Benharash, P. (2020). Response to: depression and its association with better coronary artery bypass grafting outcomes in patients readmitted to the hospital. Journal of Surgical Research, 246(1), 628-633.
Beck, A. T., Steer, R. A., Epstein, N., & Brown, G. K. (1996). An inventory for measuring depression. Archives of General Psychiatry, 4(6), 561-571.
Barnhofer, T. (2019). Mindfulness training in the treatment of persistent depression: can it help to reverse maladaptive plasticity? Current Opinion in Psychology, 28(2), 262-267.
Cao, X., Chair, S. Y., Wang, X., Chew, S. H. J., & Cheng, H. Y. (2019). Self-care in Chinese heart failure patients: Gender-specific correlates. Heart & Lung, 48(6), 496-501.
Capobianco, L., Reeves, D., Morrison, A. P., & Wells, A. (2018). Group metacognitive therapy vs. mindfulness meditation therapy in a transdiagnostic patient sample: a randomised feasibility trial. Psychiatry Research, 259(1), 554-561.
Chan, C. K., & Neufeld, K. J. (2019). Commentary on “depression predicts delirium after coronary artery bypass graft surgery independent of cognitive impairment and cerebrovascular disease: an analysis of the neuropsychiatric outcomes after heart surgery study”. The American Journal of Geriatric Psychiatry, 27(5), 487-489.
Farquhar, J. M., Stonerock, J. L., & Blumenthal, J. A. (2018). Treatment of anxiety in patients with coronary heart disease: a systematic review. Psychosomatics, 59(4), 318-332.
Galiana, L., Oliver, A., Sansó, N., & Benito, E. (2015). Validation of a new instrument for self-care in Spanish palliative care professionals nationwide. Spanish Journal of Psychology, 18(67), 1–9.
Gu, Y., & Zhu, Y. (2018). TCTAP A-138 effects of mindfulness-based stress reduction on components of the metabolic syndrome in patients with coronary heart disease: a randomized controlled trial. Journal of the American College of Cardiology, 71(16), 38-41.
Hohls, J. K., Beer, K., Arolt, V., Haverkamp, W., Kuhlmann, S. L., Martus, P., … & Ströhle, A. (2020). Association between heart-focused anxiety, depressive symptoms, health behaviors and healthcare utilization in patients with coronary heart disease. Journal of Psychosomatic Research, 131(2), 1099-1106.
Jalali, D., Abdolazimi, M., Alaei, Z., & Solati, K. (2019). Effectiveness of mindfulness-based stress reduction program on quality of life in cardiovascular disease patients. International Journal of Cardiology Heart & Vasculature, 23(2), 1003-1007.
Jiang, X., Asmaro, R., O’Sullivan, D. M., Modi, J., Budnik, E., & Schnatz, P. F. (2018). Depression may be a risk factor for coronary heart disease in midlife women <65 years: A 9-year prospective cohort study. International Journal of Cardiology, 271(4), 8-12.
Kabat-Zinn, J. (2003). Mindfulness-based interventions in contect: past, present, and future.clinical psychology: Science and Practice, 10(2), 144-156.
Kav, S., Yilmaz, A. A., Bulut, Y., & Dogan, N. (2017). Self-efficacy, depression and self-care activities of people with type 2 diabetes in Turkey. Collegian, 24(1), 27-35.
Kocovski, N. L., Rebecca, J. E. F., Meagan, A. B., MacKenzie, B., & Rose, A. L. (2019). Self-help for social anxiety: randomized controlled trial comparing a mindfulness and acceptance-based approach with a control group. Behavior Therapy, 50(4), 696-709.
Kroska, E. B., Miller, M. L., Roche, A. I., Kroska, S. K., & O’Hara, M. W. (2018). Effects of traumatic experiences on obsessive-compulsive and internalizing symptoms: The role of avoidance and mindfulness. Journal of Affective Disorders, 225(1), 326-336.
Kuo, J. R., Zeifman, R. J., Morrison, A. S., Heimberg, R. J., Goldin, P. R., & Gross, J. J. (2021). The moderating effects of anger suppression and anger expression on cognitive behavioral group therapy and mindfulness-based stress reduction among individuals with social anxiety disorder. Journal of Affective Disorders, 285(3), 127-135.
Lamothe, M., Rondeau, E., Duval, M., McDuff, P., Pastore, Y. D., & Sultan, S. (2020). Changes in hair cortisol and self-reported stress measures following mindfulness-based stress reduction (MBSR): A proof-of-concept study in pediatric hematology-oncology professionals. Complementary Therapies in Clinical Practice, 41(?), 1012-1016.
Liu, R.T., Hernandez, E. M., Trout, Z. M., Kleiman, E. M., & Bozzay, E. M. (2019). Depression, social support, and long-term risk for coronary heart disease in a 13-year longitudinal epidemiological study. Psychiatry Research, 251(2), 36-40.
Mei, J., Tian, Y., Chai, X., & Fan, X. (2019). Gender differences in self-care maintenance and its associations among patients with chronic heart failure. International Journal of Nursing Sciences, 6(1), 58-64.
Moran, K. E., Ommerborn, M. J., Blackshear, C. T., Sims, M., & Clark, C. R. (2019). Financial stress and risk of coronary heart disease in the Jackson Heart Study. American Journal of Preventive Medicine, 56(2), 224-231.
Musa, Z. A., Soh, K. L., Mukhtar, F., Soh, K. Y., Oladele, T. O., & Soh, K. G. (2021). Effectiveness of mindfulness-based cognitive therapy among depressed individuals with disabilities in Nigeria: A randomized controlled trial. Psychiatry Research, 296(2), 113-117.
Poole, L., Kidd, T., Ronaldson, A., Leigh, E., Jahangiri, M., & Steptoe, A. (2016). Depression 12-months after coronary artery bypass graft is predicted by cortisol slope over the day. Psychoneuroendocrinology, 71(?), 155-158.
Ramesh, C., Nayak, B. S., Pai, V. B., George, A., George, L. S., & Devi, E. S. (2017). Pre-operative anxiety in patients undergoing coronary artery bypass graft surgery – A cross-sectional study, International Journal of Africa Nursing Sciences, 7(2), 31-36.
Root, A. E., Wimsatt, M., Rubin, K. H., Bigler, E. D., Dennis, M., Gerhardt, C. A., … & Yeates, K. O. (2016). Children with traumatic brain injury: Associations between parenting and social adjustment. Journal of Applied Developmental Psychology, 42(1), 1-7.
Schron, E. B., Exner, D. V., Yao, Q., Jenkins, L. S., Steinberg, J. S., Cook, J. R., … & Powell, J. (2002). Quality of life in the antiarrhythmics versus implantable defibrillators trial: impact of therapy and influence of adverse symptoms and defibrillator shocks. Circulation, 105(5), 589-594.
Segal, Z., Dimidjian, S., Vanderkruik, R., & Levy, J. (2019). A maturing mindfulness-based cognitive therapy reflects on two critical issues. Current Opinion in Psychology, 28(1), 218-222.
Sforzini, L., Pariante, C. M., Palacios, J. E., Tylee, A., Carvalho, L. A., Viganò, C. A., & Nikkheslat, N. (2019). Inflammation associated with coronary heart disease predicts onset of depression in a three-year prospective follow-up: A preliminary study. Brain, Behavior, and Immunity, 81(8), 659-664.
Shallcross, A. J., Duberstein, Z. T., Sperber, S. H., Visvanathan, P. D., Lutfeali, S., Lu, N., Carmody, J., & Spruill, T. M. (2021). An Open Trial of Telephone-Delivered Mindfulness-Based Cognitive Therapy: Feasibility, Acceptability, and Preliminary Efficacy for Reducing Depressive Symptoms. Cognitive and Behavioral Practice, In Press, 29(2), 280-291.
Traill, L. L. (2020). Depression and its association with better coronary artery bypass grafting outcomes in readmitted patients. Journal of Surgical Research, 246(2), 626-627.
Walker, L., & Colosimo, K. (2011). Mindfulness, self-compassion and happiness in non- mediators: A theoretical and empirical examination, Personality and Individual Differences, 50(2), 222-227.
Xiao, C., Chen, Y., Wu, Y., Mou, C., Zhou, X., & Wang, Z. (2020). Mindfulness-based stress reduction therapy as a preclinical intervention for peri-menopausal depressive moods – An observational study. European Journal of Integrative Medicine, 39(7), 1011-1015.
Younge, J. O., Wery, M. F., Gotink, R. A., Utens, E. M., Michels, M., Rizopoulos D., … & Roos-Hesselink, J. W. (2015). Web-based mindfulness intervention in heart disease: a randomized controlled trial. PLoS One, 10(12), 143-148.
دوره 13، شماره 4
1401
صفحه 37-52
  • تاریخ دریافت: 04 شهریور 1400
  • تاریخ بازنگری: 29 آبان 1400
  • تاریخ پذیرش: 02 اسفند 1401
  • تاریخ اولین انتشار: 02 اسفند 1401
  • تاریخ انتشار: 10 دی 1401