تدوین الگوی مقابلۀ روان‌شناختی بر مبنای روان‌شناسی مثبت‌گرا و ارزیابی تأثیر آن بر تاب‌آوری افراد دارای اضطراب کووید-19

خاکزاد, الهام; حسینی المدنی, سیدعلی; حمیدی پور, رحیم

doi:10.22059/japr.2023.332139.644038

تدوین الگوی مقابلۀ روان‌شناختی بر مبنای روان‌شناسی مثبت‌گرا و ارزیابی تأثیر آن بر تاب‌آوری افراد دارای اضطراب کووید-19

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری مشاوره، گروه مشاوره، دانشکده علوم انسانی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

² استادیار، گروه روان‌شناسی، دانشکده علوم انسانی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

³ استادیار، گروه مشاوره، ، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

10.22059/japr.2023.332139.644038

چکیده

پژوهش حاضر با هدف تدوین الگوی مقابلۀ روان‌شناختی برمبنای روان‌شناسی مثبت‌گرا و ارزیابی تأثیر آن بر تاب‌آوری افراد دارای اضطراب کووید-19 انجام شد. روش پژوهش در بخش کیفی، تحلیل مضمون به روش استقرایی و در قسمت کمی نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه گواه و دورۀ پیگیری دوماهه بود. جامعۀ آماری پژوهش شامل افراد دارای اضطراب کووید-19 شهر تهران در شش‌ماهۀ اول 1400 بود. به‌منظور اجرای پژوهش حاضر 35 نفر دارای اضطراب کووید-19 به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند و با گمارش تصادفی در گروه‌های آزمایش و گواه قرار گرفتند. افراد حاضر در گروه آزمایش مداخلۀ حاضر (10 جلسه) را طی یک ماه و نیم دریافت کردند. پرسشنامه‌های مورد استفاده در این پژوهش شامل مقیاس اضطراب کرونا ویروس (CDAS) و پرسشنامۀ تاب‌آوری (RQ) بود. داده‌های حاصل از پژوهش به شیوۀ تحلیل واریانس آمیخته با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS-23 تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد الگوی مقابلۀ روان‌شناختی بر مبنای روان‌شناسی مثبت‌گرا از نظر متخصصان دارای روایی محتوایی کافی است. همچنین این مداخله بر تاب‌آوری افراد دارای اضطراب کووید-19 تأثیر داشته است (0001>P). براساس یافته‌های پژوهش حاضر، الگوی مقابلۀ روان‌شناختی بر مبنای روان‌شناسی مثبت‌گرا با توجه به توانمندی‌ها و نقاط مثبت، ترویج نوع‌دوستی و مهرورزی به دیگران، ادای سپاسگزاری و شکرگزاری و شکل‌دهی امید و خوش‌بینی می‌تواند روشی کارآمد برای بهبود تاب‌آوری افراد دارای اضطراب کووید-19 محسوب شود.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.22518126.1401.13.4.17.1

عنوان مقاله [English]

Codifying a Positivist Psychology-Based Model of Psychological Consequences and Evaluating Its Impact on the Resilience of the People with COVID-19 Anxiety

نویسندگان [English]

elham khakzad ¹
Seyyed Ali Hosseini Almadani ²
Rahim Hamidi pour ³

¹ Department of Counseling, Faculty of Humanities, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

² , Department of Psychology, Faculty of Humanities, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

³ Department of Counseling, Faculty of Humanities, Farhangian University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

This study was conducted to codify a psychological model based on positivist psychology and assess its effect on the resilience of individuals with COVID-19 anxiety. In the qualitative portion of the study, the researchers employed an inductive method for theme analysis and a quasi-experimental design with a pretest, posttest, control group, and two-month follow-up period for the quantitative portion. The statistical population of the present investigation comprised COVID-19 anxiety sufferers in Tehran during the spring and summer of 2021. Using a method of purposive sampling, 35 individuals with COVID-19 anxiety were selected and randomly assigned to experimental and control groups. The experimental group received the related interventions (10 sessions) over the course of one and a half months. In this study, the applied questionnaires included the Corona Disease Anxiety Scale (CDAS) and the Resilience Questionnaire (RQ). The data were analyzed using the mixed ANOVA procedure and SPSS-23 statistical software. The results demonstrated that the positivist psychological model has sufficient content validity. In addition, this intervention has a positive effect on the resilience of individuals with Covid-19 anxiety (P<0001). According to the present study, the model of psychological coping based on positive psychology can be considered an effective method for enhancing the resilience of people with COVID-19 anxiety by emphasizing their strengths and positive traits, fostering altruism and devotion, being thankful and appreciative, and developing hope and optimism.

کلیدواژه‌ها [English]

Positivist Psychology
Resilience
COVID-19 Anxiety

مراجع

ابراهیمی، ا.، ارجمندنیا، ع.ا.، و افروز، غ. (1396). ارزیابی برنامۀ آموزشی مبتنی بر روان‌شناسی مثبت‌نگر در افزایش رضایت شغلی معلمان مدارس استثنایی. فصلنامۀ توانمندسازی کودکان استثنایی. 8(22)، 110-79.

ابراهیمی، م. (1399). سنخ‌شناسی مواجهۀ خانوادۀ ایرانی با بحران کرونا. بررسی مسائل اجتماعی ایران. 11(1)، 249-225.

اصلی‌آزاد، م.، خاکی، س.، و فرهادی، ط. (1400). اثربخشی واقعیت‌درمانی آنلاین بر اضطراب و پریشانی روان‌شناختی بیماران بهبودیافتگان کووید-19. مجلۀ دستاوردهای روان‌شناختی. 28(2)، 20-1.

اصلی‌آزاد، م.، فرهادی، ط.، و خاکی، س. (1400). اثربخشی واقعیت‌درمانی آنلاین بر استرس ادراک‌شده و اجتناب تجربه‌ای بهبودیافتگان کووید-19. فصلنامۀ روان‌شناسی سلامت. 10(38)، 156-141.

افراسیابی، ح.، و بهارلویی، م. (1399). تعلیق، هراس و بازاندیشی: برداشت جوانان از زندگی اجتماعی در شرایط کرونایی. مطالعات میان رشته‌ای در علوم انسانی. 12(2)، 143-123.

انوری، ج.، و سرداری، ب. (1398). اثربخشی روان‌درمانی مثبت‌گرا بر بهبود راهبردهای تنظیم شناختی هیجان در دانش‌آموزان با علائم اضطرابی. پژوهشنامۀ روان‌شناسی مثبت. 5(2)، 46-31.

پیرانی، م. (1399). بازخوانی حکایت‌های عرفانی اسرارالتوحید با رویکرد روان‌شناسی مثبت‌گرا. دوفصلنامۀ علمی ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا. 12(22)، 32-7.

جوانمرد، ج.، رجایی، ع.، و خسروپور، ف. (1398). اثربخشی روان‌درمانی مثبت‌نگر به شیوۀ گروهی بر سازگاری اجتماعی، عاطفی و آموزشی دانش‌آموزان پسر ناسازگار متوسطۀ اول. روان‌شناسی کاربردی. 13(2)، 227-209.

خلیلی، س.، و سرداری، ب. (1398). اثربخشی مداخلۀ مبتنی بر روان‌شناسی مثبت‌گرا بر کاهش مشکلات نظم‌جویی هیجان در نوجوانان با نشانۀ اختلالات خوردن. مجلۀ علوم روان‌شناختی. 18(76)، 487-479.

ربیع، و.، میرباقری‌فرد، س. ع. ا.، و هاشمی باباحیدری، س. م. (1398). بررسی مقام «صبر» در متون عرفانی ادب فارسی و راهکارهای عملی آن در روان‌شناسی مثبت‌گرا. فصلنامۀ جستارهای نوین ادبی. 52(2)، 103-79.

زاده‌باقری، ق.، و ماردپور، ع. (1398). مدلسازی و تعامل روان‌شناسی مثبت‌نگر با جهت‌گیری مذهبی و سلامت روان در دانشجویان دانشگاه‌های استان کهگیلویه و بویر احمد. ارمغان دانش. 24(5)، 996-984.

سامانی، س.، جوکار، ب.، و صحراگرد، ن. (1386). تاب‌آوری، سلامت روانی و رضایتمندی از زندگی. مجلۀ روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران. ۱۳(3)، 295-290.

سعلبی‌فرد، ص.، تاجری، ب.، و رفیعی‌پور، ا. (1399). اثربخشی مداخلۀ مبتنی بر روان‌شناسی مثبت‌گرا بر رشد پس از سانحه، شفقت خود و امید در زنان مبتلا به سرطان پستان. سلامت جامعه. 14(4)، 44-34.

شریفی، غ.، نظرپور، د.، داورنیا، م.، و داورنیا، ر. (1400). اثربخشی روان‌درمانی مثبت‌نگر بر بهزیستی ذهنی زنان چاق مبتلا به دیابت نوع 2. مجلۀ علوم روان‌شناختی. 20(97)، 102-89.

شهیاد، ش.، و محمدی، م. ت. (1399). آثار روان‌شناختی گسترش بیماری کووید-19 بر وضعیت سلامت روان افراد جامعه: مطالعۀ مروری. مجلۀ طب نظامی. 22(2)، 192-184.

عباسی، م.، داودی، ح.، حیدری، ح.، و پیرانی، ذ. (1398). اثربخشی آموزش روان‌شناسی مثبت‌نگر و خوددلسوزی شناختی بر خودکارآمدی، فرسودگی و خودتنظیمی تحصیلی دانشجویان. مجلۀ دانشکدۀ پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد. 62(4)، 1660-1649.

عباسی، م.، داودی، ح.، حیدری، ح.، و پیرانی، ذ. (1399). همسنجی اثربخشی آموزش راهبردهای شناختی-فراشناختی و آموزش روان‌شناسی مثبت‌نگر بر خودکارآمدی تحصیلی، فرسودگی تحصیلی و راهبردهای یادگیری. مجلۀ روان‌شناسی مدرسه. 9(4)، 166-144.

علمی‌منش، ن. (1396). اثربخشی روان‌درمانی مثبت‌گرا بر تنیدگی در مادران دارای فرزند کم‌توان ذهنی. فصلنامۀ کودکان استثنایی. 17(4)، 14-5.

علی‌پور، ا.، قدمی، ا.، علی‌پور، ز.، و عبداله‌زاده، ح. (1398). اعتباریابی مقدماتی مقیاس اضطراب کرونا (CDAS) در نمونۀ ایرانی. روان‌شناسی سلامت. 8(4)، 175-163.

عنابستانی، ص.، و ناعمی، ع. م. (1398). تأثیر آموزش مثبت‌نگری بر شفقت به خود و امید به زندگی مادران کودکان اتیسم. روان‌شناسی افراد استثنایی. 9(33)، 68-45.

فاضلی کبریا، م.، حسن‌زاده، ر.، میرزاییان، ب.، و خواجه‌وند خوشلی، ا. (1398). اثربخشی آموزش روان‌شناسی مثبت‌گرا با رویکرد اسلامی بر سرمایه‌های روان‌شناختی بیماران قلبی-عروقی. دین و سلامت. 7(1)، 48-39.

گله‌گیریان، ص.، پولادی ری‌شهری، ع.، و کیخسروانی، م. (1398). اثربخشی روان‌درمانی مثبت‌نگر بر نشاط ذهنی، تاب‌آوری و شفقت به خود در مادران دارای کودکان مبتلا به فلج مغزی. روان‌شناسی افراد استثنایی. 9(35)، 213-193.

محمدی، م. (1384). بررسی عوامل مؤثر بـر تـاب‌آوری در افـراد در معرض خطر سوءمصرف مواد. پایان‌نامۀ دکتری رشتۀ روان‌شناسی عمومی. دانشکدۀ روان‌شناسی و توان‌بخشی، دانشگاه علـوم بهزیستی و توان‌بخشی، تهران.

مرتضوی امامی، س. ع.، احقر، ق.، پیرانی، ذ.، حیدری، ح.، و حمیدی‌پور، ر. (1398). تأثیر آموزش روان‌شناسی مثبت‌نگر بر خودکارآمدی و سرسختی روان‌شناختی دانش‌آموزان دختر. خانواده و پژوهش. 16(2)، 82-67.

مصطفایی، م.، امامقلی خوشه‌چین، ت.، داداشی، م.، مختاری و زنجانی، پ. (1399). تأثیر مشاورۀ گروهی با رویکرد روان‌شناسی مثبت‌گرا بر کیفیت زندگی زنان باردار. مجلۀ دانشگاه علوم پزشکی مازندران. 30(175)، 73-61.

مظفری، و. (1398). اثربخشی شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر تاب‌آوری و کنترل هیجانی همسران جانباز اعصاب و روان. مجلۀ طب جانباز. ۱۱(۲)، 66-۶۱.

نسایی، و.، کهرازی، ف.، فرنام، ع.، و فردین، م. ع. (1399). وارسی مسیر رابطۀ میان مهارت‌های ارتباطی، سازگاری فردی و مؤلفه‌های روان‌شناسی مثبت‌نگر در دانشجویان پسر و دختر دانشگاه فرهنگیان مشهد. مجلۀ مطالعات روان‌شناسی تربیتی. 17(40)، 153-138.

ویسی، ب.، رحمتی نجار کلائی، ف.، و احمدی، ش. (1398). تأثیر آموزش مهارت مثبت‌نگری بر سلامت عمومی و سلامت معنوی سربازان. مجلۀ طب نظامی. 21(1)، 167-161.

یوسفیان، ز.، احدی، ح.، و کراسکیان موجمناری، آ. (1398). اثربخشی معنویت‌درمانی بر پریشانی روان‌شناختی و تاب‌آوری بیماران تالاسمی. فصلنامۀ علمی-پژوهشی علوم روان‌شناختی. ۱۸(۸۴)، ۲۲93-۲۲85.

Anderson, R. M., Heesterbeek, H., Klinkenberg, D., & Hollingsworth, T. D. (2020). How will country-based mitigation measures influence the course of the COVID-19 epidemic? The Lancet, 102(3), 931-934.

Backmann, J., Weiss, M., Schippers, M. C., & Hoegl, M. (2019). Personality factors, student resiliency, and the moderating role of achievement values in study progress. Learning and Individual Differences, 72(14), 39-48.

Bendau, A., Kunas, S.L., Wyka, S., Petzold, M.B., Plag, J., Asselmann, E., Ströhle, A. (2021). Longitudinal changes of anxiety and depressive symptoms during the COVID-19 pandemic in Germany: The role of pre-existing anxiety, depressive, and other mental disorders. Journal of Anxiety Disorders, 79(8), 102-108.

Celano, C.M., Freedman, M.E., Harnedy, L.E., Park, E.R., Januzzi, J.L., Healy, B.C., & Huffman, J.C. (2020). Feasibility and preliminary efficacy of a positive psychology-based intervention to promote health behaviors in heart failure: The REACH for Health study. Journal of Psychosomatic Research, 139(23), 110-115.

Chen, L., Zhao, H., Razin, D., Song, T., Wu, Y., Ma, X., Aji, H., Wang, G., Wang, M., & Yan, L. (2021). Anxiety levels during a second local COVID-19 pandemic breakout among quarantined people: A cross sectional survey in China. Journal of Psychiatric Research, 135(20), 37-46.

Conner, K. M., & Davidson, J. R. T. (2003). Development of a new resilience scale: The Conner –Davidson Resilience scale (CD- RISC). Depression & Anxiety, 18(2), 36-82.

Cox, R. C., Jessup, S. C., Luber, M. J., & Olatunji, B.O. (2020). Pre-pandemic disgust proneness predicts increased coronavirus anxiety and safety behaviors: Evidence for a diathesis-stress model. Journal of Anxiety Disorders, 76(9), 102-107.

Diener, E., Lucas, R., Schimmack, U., & Helliwell, J. (2009). Well-being for Public Policy. NewYork: Oxford University Press.

Elhai, J.D., Yang, H., McKay, D., & Asmundson, G.J.G. (2020). COVID-19 anxiety symptoms associated with problematic smartphone use severity in Chinese adults. Journal of Affective Disorders, 274(11), 576-582.

Feig, E.H., Celano, C.M., Massey, C.N., Chung, W., Romero, P., Harnedy, L.E., & Huffman, J.C. (21). Association of Midlife Status with Response to a Positive Psychology Intervention in Patients with Acute Coronary Syndrome. Psychosomatics, 62(2), 220-227.

Grossman, E. S., Hoffman, Y. S. G., Palgi, Y., & Shrira, A. (2021). COVID-19 related loneliness and sleep problems in older adults: Worries and resilience as potential moderators. Personality and Individual Differences, 168(9), 110-114.

Huang, Y., Bian, W., & Han, Y. (2021). Effect of knowledge acquisition on gravida’s anxiety during COVID-19. Sexual & Reproductive Healthcare, 30(13), 1006-1009.

Jaser, S. S., Datye, K., Morrow, T., Sinisterra, M., LeStourgeon, L., Abadula, F., Bell, G. E., & Streisand, R. (2020). THR1VE! Positive psychology intervention to treat diabetes distress in teens with type 1 diabetes: Rationale and trial design. Contemporary Clinical Trials, 96(7), 106-111.

Karataş, Z., & Tagay, O. (2021). The relationships between resilience of the adults affected by the covid pandemic in Turkey and Covid-19 fear, meaning in life, life satisfaction, intolerance of uncertainty and hope. Personality and Individual Differences, 172(22), 110-114.

Kloos, N., Drossaert, C. H. C., Bohlmeijer, E. T., & Westerhof, G. J. (2019). Online positive psychology intervention for nursing home staff: A cluster-randomized controlled feasibility trial of effectiveness and acceptability. International Journal of Nursing Studies, 98(8), 48-56.

Kubo, T., Sugawara, D., & Masuyama, A. (2021). The effect of ego-resiliency and COVID-19-related stress on mental health among the Japanese population. Personality and Individual Differences, 175(22), 110-116.

Law, S., Leung, A. W., & Xu, C. (2020). Severe acute respiratory syndrome (SARS) and coronavirus disease-2019 (COVID-19): From causes to preventions in Hong Kong. International Journal of Infectious Diseases, 94(7), 156-163.

Liu, C. H., Stevens, C., Conrad, R. C., & Hahm, H. C. (2020). Evidence for elevated psychiatric distress, poor sleep, and quality of life concerns during the COVID-19 pandemic among U.S. young adults with suspected and reported psychiatric diagnoses. Psychiatry Research, 292(14), 113-115.

Mahmud, S., Rahman, M., Hasan, M., & Islam, A. (2021). Does ‘COVID-19 phobia’ stimulate career anxiety? Experience from a developing country, Heliyon, 7(3), 634-641.

Malesza, M., & Kaczmarek, M.C. (2020). Predictors of anxiety during the COVID-19 pandemic in Poland. Personality and Individual Differences, 170(17), 110-114.

Maulding, W., Peters, G. B., Roberts, J., Leonard, E., & Sparkman, L. (2012). Emotional intelligence resilience in children and adolescents: Processes, mechanisms and interventions. Cambridge: Cambridge University Press, 354-386.

Ngamije, J., & Yadufashije, C. (2020). COVID-19 pandemic against mental health services for genocide survivors during commemoration week in Rwanda. Heliyon, 6(10), 5229-5235.

Ojalehto, H. J., Abramowitz, J. S., Hellberg, S. N., Butcher, M. W., & Buchholz, J. L. (2021). Predicting COVID-19-related anxiety: The role of obsessive-compulsive symptom dimensions, anxiety sensitivity, and body vigilance. Journal of Anxiety Disorders, 83(6), 1024-1029.

Rashid, T. (2008). Positive Psychotherapy. In: Lopez SJ, editor. Positive psychology: Exploring the best in people. Westport CT: Greenwood Publishing Company, 146-70.

Repullo, J. R. (2021). The medical profession in the face of the reactivation of the COVID-19 pandemic in Spain. Journal of Healthcare Quality Research, 36(1), 1-4.

Sahu, D. P., Pradhan, S. K., Sahoo, D. P., Patra, S., Singh, A. K., & Patro, B. K. (2021). Fear and anxiety among COVID-19 Screening Clinic Beneficiaries of a tertiary care hospital of Eastern India. Asian Journal of Psychiatry, 57(8), 102-108.

Scheffers, F., Moonen, X., & Vugt, E. (2021). Assessing the quality of support and discovering sources of resilience during COVID-19 measures in people with intellectual disabilities by professional carers. Research in Developmental Disabilities, 111(23), 108-114.

Servidio, R., Bartolo, M. G., Palermiti, A. L., & Costabile, A. (2021). Fear of COVID-19, depression, anxiety, and their association with Internet addiction disorder in a sample of Italian students, Journal of Affective Disorders Reports, 4(1), 1009-1014.

Shoshani, A., Steinmetz, S., & Kanat-Maymon, Y. (2016). Effects of the Maytiv positive psychology school program on early adolescents' well-being, engagement, and achievement. Journal of School Psychology, 57(12), 73–92.

Swami, V., Horne, G., & Furnham, A. (2021). COVID-19-related stress and anxiety are associated with negative body image in adults from the United Kingdom. Personality and Individual Differences, 170(19), 110-115.

Tal, A., & Kerret, D. (2020). Positive psychology as a strategy for promoting sustainable population policies. Heliyon, 6(4), 36-39.

Thomas, L.J., & Asselin, M. (2018). Promoting resilience among nursing students in clinical education. Nurse Education in Practice, 28(5), 231-234.

Tlapek, S. M., Auslander, W., Edmond, T., Gerke, D., Schrag, R. V., & Threlfall, J. (2017). The moderating role of resiliency on the negative effects of childhood abuse for adolescent girls involved in child welfare. Children and Youth Services Review, 73(8), 437-444.

Tsang, S., Avery, A. R., & Duncan, G. E. (2021). Fear and depression linked to COVID-19 exposure A study of adult twins during the COVID-19 pandemic. Psychiatry Research, 296(27), 113-117.

Uliaszek, A. A., Rashid, T., Williams, G. E., & Gulamani, T. (2016). Group therapy for university students: A randomized control trial of dialectical behavior therapy and positive psychotherapy, Behavior Research and Therapy, 77(14), 78-85.

Vada, S., Prentice, C., Scott, N., & Hsiao, A. (2020). Positive psychology and tourist well-being: A systematic literature review. Tourism Management Perspectives, 33(8), 100-105.

Wu, D., Wu, T., Liu, Q., & Yang, Z. (2020). The SARS-CoV-2 outbreak: what we know, International Journal of Infectious Diseases, 94(11), 44-48.

Ye, B., Wu, D., Im, H., Liu, M., Wang, X., & Yang, Q. (2020). Stressors of COVID-19 and stress consequences: The mediating role of rumination and the moderating role of psychological support. Children and Youth Services Review, 118(15), 105-109.