اثربخشی آموزش گروهی مبتنی بر نظریۀ عقلانی-هیجانی-رفتاری (REBT) بر ارتقای عزت‌نفس و کاهش فرسودگی شغلی در مردان شاغل متأهل

عمرانی, بهزاد; رحمانیان, مهدیه; علی اکبری دهکردی, مهناز

doi:10.22059/japr.2023.330116.643982

اثربخشی آموزش گروهی مبتنی بر نظریۀ عقلانی-هیجانی-رفتاری (REBT) بر ارتقای عزت‌نفس و کاهش فرسودگی شغلی در مردان شاغل متأهل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ کارشناس ارشد، گروه روان شناسی ، دانشکده روا‌ن‌ شناسی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

² دانشیار، گروه روانشناسی، دانشکده روا‌ن‌شناسی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

³ استاد، گروه روانشناسی، دانشکده روا‌ن‌شناسی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

10.22059/japr.2023.330116.643982

چکیده

هدف پژوهش حاضر، بررسی اثربخشی آموزش گروهی مبتنی بر نظریۀ عقلانی-هیجانی-رفتاری (REBT) بر ارتقای عزت‌نفس و کاهش فرسودگی شغلی مردان شاغل متأهل بود. پژوهش حاضر به‌لحاظ هدف کاربردی است و یک مطالعۀ شبه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه کنترل به همراه دورۀ پیگیری یک‌ماهه است. جامعۀ آماری مطالعه شامل مردان شاغل متأهل شهر تهران در زمستان 1399 بود. نمونۀ پژوهش شامل 40 نفر بود که با معیارهای ورود به پژوهش مطابقت داشتند و از طریق روش نمونه‌گیری دردسترس انتخاب و به‌طور تصادفی در گروه آزمایش و گروه کنترل (هر گروه 20 نفر) قرار داده شدند. آموزش گروهی مبتنی بر نظریۀ عقلانی-هیجانی-رفتاری طی هشت جلسه هفتگی فقط در گروه آزمایش اعمال شد. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامۀ عزت‌نفس کوپر اسمیت (CSEI) و پرسشنامۀ فرسودگی شغلی مزلاک (MBI) استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با نرم‌افزار SPSS-25 و به روش تحلیل کوواریانس (ANCOVA)، تحلیل واریانس (ANOVA) یک‌راهه با اندازه‌گیری مکرر و آزمون تعقیبی بن‌فرونی انجام گرفت. یافته‌ها نشان‌دهندۀ افزایش معنادار سطح عزت‌نفس در گروه آزمایش بود و این تأثیر در مرحلۀ پیگیری پایدار مانده است (001/0P<). در خصوص فرسودگی شغلی، اثربخشی مداخله در دو خرده‌مقیاس این متغیر در گروه آزمایش معنادار بود و این تأثیرات پایداری در مرحلۀ پیگیری حفظ شدند (001/0P<). درنتیجه، آموزش گروهی مبتنی بر REBT می‌تواند مداخله‌ای مناسب به‌منظور ارتقای عزت‌نفس و همچنین بهبود دو خرده‌مقیاس از سه مؤلفۀ فرسودگی شغلی باشد.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.22518126.1401.13.4.9.3

عنوان مقاله [English]

Effectiveness of Group Training Based on Rational, Emotive, and Behavioral Theory (REBT) on Promoting Self-Esteem and Reducing Occupational Burnout in Married Working Men

نویسندگان [English]

Behzad Omrani ¹
Mahdieh Rahmanian ²
Mahnaz Aliakbaridehkordi ³

¹ MSc. Department of Psychology, Faculty of Psychology, Payame Noor University, Tehran, Iran

² Department of Psychology, Faculty of Psychology, Payame Noor University, Tehran, Iran.

³ Department of Psychology, Faculty of Psychology, Payame Noor University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

This study aimed to examine the efficacy of group training based on rational, emotive, behavioral theory (REBT) on enhancing self-esteem and decreasing occupational burnout in married working men. This research is applied in terms of purpose and the study method is a quasi-experimental pre-test and post-test design with the control group and one-month follow-up period. The statistical population of the study included married working men in Tehran in the winter of 2020. The research sample consisted of 40 subjects, who met the criteria for entering the research, were selected through convenience sampling method and randomly assigned to the experimental and control group (20 individuals in each group). Group training based on REBT was applied in eight weekly sessions only in the experimental group. The Coopersmith Self-Esteem Inventory (CSEI) and Maslach Burnout Inventory (MBI) were employed to collect data. The data were analyzed using SPSS-25 software applying ANCOVA, one-way ANOVA with repeated measures, and Bonferroni post hoc test. The results demonstrated a significant increase in the level of self-esteem in the experimental group, and this effect has remained steady in the follow-up phase (P<0.001). Regarding occupational burnout, the effectiveness of the intervention was significant in two subscales of this variable in the experimental group, and these effects have remained steady in the follow-up phase (P<0.001). In conclusion, group training based on REBT can be an effective intervention for promoting self-esteem, reducing emotional exhaustion, and enhancing personal accomplishment, which are two of the three subscales of occupational burnout.

کلیدواژه‌ها [English]

Group Training
Occupational Burnout
Rational-Emotive-Behavioral Theory
Self-Esteem

مراجع

آقاداداشی، آ. (1384). هنجاریابی آزمون عزت‌نفس کوپر اسمیت بر روی دانش‌آموزان مقطع راهنمایی تحصیلی شهرستان ابهر. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد روان‌شناسی و روان‌سنجی. دانشکدۀ روان‌شناسی و علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.

اکبری، ر.، غفارثمر، ر.، کیانی، غ.، و اقتصادی، ا. ر. (1390). اعتبار عاملی و ویژگی‌های روان‌سنجی پرسشنامۀ فرسودگی شغلی ماسلاچ (نسخۀ فارسی). فصلنامۀ دانش و تندرستی. 6(3)، 8-1.

بابادی، ع.، کجباف، م. ب.، نوری. ا.، عابدی، م. ر.، و دارندگان، ک. (1398). بررسی اثربخشی درمان شناختی-رفتاری بر شاخص تودۀ بدنی، اندازۀ دور کمر و باسن و میزان عزت‌نفس در زنان چاق متقاضی جراحی زیبایی شکم. نشریۀ جراحی ایران. 27(1)، 51-41.

برومند، م. (1380). بررسی عملی‌بودن اعتبار و روایی و هنجاریابی آزمون عزت‌نفس کوپر اسمیت در شهرستان اسلامشهر. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد روان‌شناسی. دانشکدۀ روان‌شناسی و علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی. واحد تهران مرکز.

حسین‌زاده، م.، شاهرخی، م.، قاسمی، ا.، و قنبری، م. ر. (1399). اثر ساختاری تعهد سازمانی بر فرسودگی شغلی کارکنان: نقش واسطه‌ای مهارت‌های سیاسی کارکنان (مطالعۀ موردی: فرماندهی انتظامی ویژۀ شرق استان تهران). فصلنامۀ علمی-تخصصی دانش انتظامی شرق تهران. 7(26)، 122-103.

خلیلی، غ. ر.، زهراکار، ک.، و کسایی اصفهانی، ع. (1399). مقایسۀ اثربخشی آموزش مبتنی بر درمان کوتاه‌مدت راه‌حل‌محور و درمان عقلانی-هیجانی-رفتاری بر معنای کار در کارکنان شرکت نفت. مجلۀ علوم روان‌شناختی. 19(90)، 713-699.

درایدن، و.، و یانکورا، ج. (1380). روان‌درمانی و مشاورۀ عقلانی-هیجانی-رفتاری. ترجمۀ مظاهر رضایی و نوشیروان خضری‌مقدم. تهران: ارجمند.

زمهربرمان، ی. (1396). بررسی اثربخشی گروه‌درمانی مبتنی بر پذیرش و تعهد بر بهبود تنظیم شناختی هیجان، عزت‌نفس و امید به زندگی دانشجویان دختر دارای تجربۀ شکست عاطفی دانشگاه سیستان و بلوچستان. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد روان‌شناسی عمومی. دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه سیستان و بلوچستان.

سرپرست، ع. (1396). اثربخشی آموزش ارتقای عزت‌نفس بر عزت‌نفس، حساسیت نسبت به طرد و شایستگی اجتماعی دانشجویان با عزت‌نفس پایین. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد روان‌شناسی بالینی. دانشکدۀ علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز.

سلیمانی، ف. (1395). اثربخشی گروه‌درمانی پذیرش و تعهد بر افزایش پذیرش، ارزش، خوددلسوزی و کاهش فرسودگی شغلی در کارآموزان روان‌درمانی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد روان‌شناسی بالینی. دانشکدۀ علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد.

شاملو، م. (1394). اثربخشی آموزش گروهی کاهش استرس مبتنی بر حضور پویای در لحظه (MBSR) بر استرس شغلی و فرسودگی شغلی معلمان. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد علوم تربیتی-مشاوره و راهنمایی. دانشکدۀ علوم انسانی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی.

عابدی، م.، شفیع‌آبادی، ع.، احمدی، س. ا.، و سلیمی‌زاده، م. ک. (1382). بررسی میزان فرسودگی شغلی مشاوران آموزش و پرورش شهر اصفهان و عوامل مؤثر بر آن. دانش و پژوهش در روان‌شناسی. 15(5)، 28-23.

علی‌اکبری دهکردی، م.، صالحی، ش.، و رضایی، ا. (1392). مقایسۀ باورهای غیرمنطقی و سبک‌های دفاعی در بین بیماران کرونر قلب و افراد عادی. فصلنامۀ علمی-پژوهشی روان‌شناسی سلامت. 2(2)، 32-18.

علی‌پور، ا.، صفاری‌نیا، م.، صرامی فروشانی، غ. ر.، آقاعلیخانی، ع. م.، و آخوندی، ن. (1392). بررسی اثربخشی مداخلۀ سرمایۀ روان‌شناختی لوتانز بر فرسودگی شغلی کارشناسان شاغل در شرکت ایران‌خودرو دیزل. فصلنامۀ علمی-تخصصی طب کار. 5(3)، 41-30.

مسگر خراسانی، م. (1395). اثربخشی طرحواره‌درمانی بر بهبود رضایت شغلی و کاهش فرسودگی شغلی کارکنان کارخانجات تولیدی توس چینی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد روان‌شناسی بالینی. دانشکدۀ علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد.

منصوری آرانی، م. (1395). بررسی اثربخشی مشاورۀ گروهی شناختی رفتاری بر افکار ناکارآمد شغلی و فرسودگی شغلی معلمان. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد علوم تربیتی-مشاوره. دانشکدۀ علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی.

موسوی، م.، و اصفهانی اصل، م. (1394). رابطۀ عزت‌نفس و تاب‌آوری با فرسودگی شغلی در کارکنان بیمارستان گلستان شهر اهواز. کنفرانس بین المللی علوم انسانی، روان‌شناسی و علوم اجتماعی. 27 آبان 1394، تهران، ایران.

مهری‌نژاد، س. ا.، صدری، ن.، رمضان ساعتچی، ل.، و غفاری، ز. (1398). اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی بر عزت‌نفس و تعارض والد-نوجوان دختران دورۀ متوسطۀ اول تهران. اندیشه‌های نوین تربیتی. 15(1)، 205-188.

نریمانی، م.، بگیان کوله‌مرز، م. ج.، و مهدی‌نژاد مقدم، ب. (1394). مقایسۀ باورهای غیرمنطقی، خودکارآمدی و بهزیستی روان‌شناختی در بیماران مبتلا به سردردهای میگرنی و افراد سالم. فصلنامۀ علمی-پژوهشی روان‌شناسی سلامت. 4(1)، 20-7.

نوروزی، ش. (1398). اثربخشی آموزش کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر حمایت اجتماعی ادراک‌شده و فرسودگی شغلی پرستاران. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد روان‌شناسی عمومی. دانشکدۀ علوم انسانی. دانشگاه پیام نور مرکز تهران جنوب.

ولی‌زاده، ش.، و امامی‌پور، س. (1386). تأثیر درمان عقلانی-هیجانی بر عزت‌نفس دانش‌آموزان دختر نابینا. روان‌شناسی کاربردی. 3(1)، 50-43.

هاشمی، س. ا. (1396). اثربخشی آموزش گروهی شفقت خود بر فرسودگی شغلی و رضایت شغلی معلمان. روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی. 9(31)، 46-25.

Bartelink, N. H., Mulkens, S., Mujakovic, S., & Jansen, M. W. (2017). Long-term effects of the realfit intervention on self-esteem and food craving. Child Care in Practice, 24(1), 65-75.

Bridges, K. R., & Roig, M. (1997). Academic procrastination and irrational thinking: A re-examination with context controlled. Personality and Individual Differences, 22(6), 941-944.

Chen, X. J., Hannibal, N., & Gold, C. (2016). Randomized trial of group music therapy with Chinese prisoners: impact on anxiety, depression, and self-esteem. International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology, 60(9), 1064-1081.

Coopersmith, S. (1976). The Antecedents of self-esteem. San Francisco: W. H.

Datu, J. A., Wong, G. S. P., & Rubie-Davies, C. (2021). Can kindness promote media literacy skills, self-esteem, and social self-efficacy among selected female secondary school students? An intervention study. Computers & Education, 161, 104062.

Davis, D. M., & Hayes, J. A. (2011). What are the benefits of mindfulness? A practice review of psychotherapy-related research. Psychotherapy, 48(2), 118-208.

Edmondson, J. L., Grote, L., & Haskell, A. M. (2006). Adolescent self-Esteem: Is there a correlation with maternal Self-esteem.

Ellis, A. (1997). Using rational emotive behavior therapy techniques to cope with disability. Professional Psychology: Research and Practice, 28(1), 17-22.

Fincka, C., Barradasb, S., Zengerc, M., & Hinze, A. (2018). Quality of life in breast cancer patients: Associations with optimism and social support. International Journal of Clinical and Health Psychology, 18(1), 27-34.

Flook, L., Goldberg, S. B., Pinger, L., Bonus, K., & Davidson, R. J. (2013). Mindfulness for teachers: A pilot study to assess effects on stress, burnout, and teaching efficacy. Mind, Brain, and Education, 7(3), 182-195.

Goodman, M. J., & Schorling, J. B. (2012). A mindfulness course decreases burnout and improves well-being among healthcare providers. The International Journal of Psychiatry in Medicine, 43(2), 111-128.

Holliday, L. (2020). I thought burnout was stupid until it happened to me. Retrieved from https://www.thevectorimpact.com/signs-of-burnout/

Jonsdottir, I. H., Rodjer, L., Hadzibajramovic, E., Borjesson, M., & Ahlborg, G., Jr. (2010). A prospective study of leisure-time physical activity and mental health in Swedish health care workers and social insurance officers. Preventive Medicine, 51(5), 373-377.

Jones, J., & Trower, P. (2004). Irrational and evaluative beliefs in individuals with anger disorders. Journal of Rational-Emotive and Cognitive-Behavior Therapy, 22(3), 153-169.

Lawrence, D. (2006). Enhancing self-esteem in the classroom (3^rd ed.). Paul Chapman Publishing. London.

Magennis, R., & Smith, B. (2005). All used up factors associated with burnout among Missouri social service workers. Journal of Sociology, 43(6), 1-33.

Maslach, C., & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced Burnout. Journal of Occupational Behavior, 2(2), 99-113.

Maslach, C., & Leiter, M. P. (1997). The Truth about Burnout. San Francisco: Jossey- Bass.

Maslach, C., & Leiter, M. P. (2016). Understanding the burnout experience: Recent research and its implications for psychiatry. World Psychiatry, 15(2), 103-111.

Maslach, C., Schaufeli, W. B., & Leiter, M. P. (2001). Job burnout. Annual Review of Psychology, 52, 397-422.

Mohammed, W. A., Pappous, A., Muthumayandi, K., & Sharma, D. (2018). The effect of mindfulness meditation on therapists’ body-awareness and burnout in different forms of practice. European Journal of Physiotherapy, 20(4), 213-224.

Sánchez, S. (2014). Prevalence of burnout syndrome in nursing professionals of the critical care and emergency units of the Jáen medical-surgical hospital. Occupational Nursing Journal, 4(4), 115-125.

Shoji, K., Cieslak, R., Smoktunowicz, E., Rogala, A., Benight, C. C., & Luszczynska, A. (2016). Associations between job burnout and self-efficacy: A meta-analysis. Anxiety, Stress, & Coping, 29(4), 367-386.

Silverman, S., & DiGiuseppe, R. (2001). Cognitive-behavioral constructs and children’s behavioral and emotional problems. Journal of Rational-Emotive & Cognitive - Behavior Therapy, 19(2), 119-134.

Siu, O. L., Cooper, C. L., & Phillips, D. R. (2014). Intervention studies on enhancing work well-being, reducing burnout, and improving recovery experiences among Hong Kong health care workers and teachers. International Journal of Stress Management, 21(1), 69-84.

Toews, M., & Yazedian, A. (2007) College adjustment among freshmen: Predictors for white and Hispanic males and females. College Student Journal, 41(4), 891-900.

Turkal, M., Richardson, L. G., Cline, T., & Guimond, M. E. (2018). The effect of a mindfulness-based stress reduction intervention on the perceived stress and burnout of RN students completing a doctor of nursing practice degree. Journal of Nursing Education and Practice, 8(10), 58-67.

Turner, M. J., & Barker, J. B. (2014). Examining the effects of rational emotive behavior therapy (REBT) on the irrational beliefs of blue-chip professionals. Journal of Rational-Emotive & Cognitive-Behavior Therapy, 33(1), 17-36.

World Health Organization (2019). Burn-out an occupational phenomenon: International Classification of Diseases. Retrieved from https://www.who.int/news/item/28-05-2019-burn-out-an-occupational-phenomenon-international-classification-of-diseases

Wood, A. G. (2017). Demanding Success: Examining the Effects of Rational Emotive Behaviour Therapy on Performance-Related Outcomes. PhD Thesis of Phliosophy. Staffordshire University. Stoke-on-Trent, Staffordshire, England.