اثربخشی زوج‌درمانی هیجان‌مدار بر تنظیم شناختی هیجان و سازگاری زناشویی زوجین دارای فرزند مبتلا به اختلال نقص‌توجه/ بیش‌فعالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد مشاوره، دانشکدۀ علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

2 دانشیار، گروه مشاوره، دانشکدۀ علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

3 استاد، گروه مشاوره، دانشکدۀ علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

هدف از مطالعۀ حاضر، بررسی اثربخشی زوج‌درمانی هیجان‌مدار بر تنظیم شناختی هیجان و سازگاری زناشویی در والدین دارای فرزند مبتلا به اختلال نقص‌توجه/بیش‌فعالی بود. در این مطالعه، از طرح A-B-A پژوهش مورد منفرد استفاده شد. جامعۀ آماری شامل زوجین دارای فرزند 7 تا 11 سال مبتلا به اختلال نقص‌توجه/ بیش‌فعالی، در شهر اصفهان در سال 1399 بود. ابزارهای استفاده‌شده در این پژوهش شامل پرسشنامۀ تنظیم شناختی هیجان (CERQ)، مقیاس سازگاری زوجین اصلاح‌شده (RDAS) و چهارمین ویرایش مقیاس سوانساوان-ناونن و پلهام (فرم والدین) (SNAP-IV) بود. با نمونه‌گیری هدفمند، سه زوج که دارای فرزند مبتلا به این اختلال بودند انتخاب شدند و مداخلۀ زوج‌درمانی هیجان‌مدار را دریافت کردند. داده‌ها با استفاده از تحلیل دیداری و نرم‌افزار آماری SPSS-20 تجزیه و تحلیل شدند و برای سنجش میزان تأثیر درمان، از درصد داده‌های غیرهمپوش (POD) و درصد داده‌های همپوش (PND) استفاده شد. نتایج نشان داد زوج‌درمانی هیجان‌مدار بر تنظیم شناختی هیجان و سازگاری زناشویی والدین دارای فرزند مبتلا به اختلال نقص‌توجه/ بیش‌فعالی اثر مثبت و معنادار دارد (66/67 تا 100 درصد =PND). نتایج درمان در زمان پیگیری نیز ادامه داشت. براساس نتایج پژوهش حاضر، رویکرد زوج‌درمانی هیجان‌مدار می‌تواند به‌عنوان مداخله‌ای مؤثر برای افزایش سازگاری و تنظیم هیجان زوجین دارای فرزند مبتلا به اختلال نقص‌توجه/ بیش‌فعالی مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effectiveness of Emotion-Focused Couple Therapy on Cognitive Emotion Regulation and Marital Adjustment in Couples with ADHD Children

نویسندگان [English]

  • Parisa Moayed 1
  • Azam Naghavi 2
  • Maryam Fatehizade 3
1 Department of Counseling, Faculty of Education and Psychology, University of Isfahan, Isfahan, Iran.
2 Department of Counseling, Faculty of Education and Psychology, University of Isfahan, Isfahan, Iran.
3 Department of Counseling, Faculty of Education and Psychology, University of Isfahan, Isfahan.
چکیده [English]

This study’s objective was to evaluate the efficacy of emotion-oriented couple therapy on cognitive emotion regulation and marital adjustment in parents of children with attention deficit/hyperactivity disorder. In this study, a single-case A-B-A design was utilized. In 2020, couples in Isfahan with children aged 7 to 11 years old and Attention Deficit/Hyperactivity Disorder comprised the statistical population of this investigation. Cognitive Emotion Regulation Questionnaire (CERQ), Revised Marital Adjustment Scale (RDAS), and the fourth edition of the Swanson, Nolan and Pelham Scale (Parent Form) (SNAP-IV) were utilized in this study. Three couples were selected using purposive sampling and participated in eight sessions of emotion-focused couple therapy. The effect of the treatment was determined by calculating the percentage of non-overlapping data (POD) and the percentage of overlapping data (PND) using visual analysis and SPSS-20 statistical software. The results showed that emotion-oriented couple therapy had a positive and statistically significant effect on cognitive regulation of emotion and marital adjustment of parents with children with attention deficit/hyperactivity disorder (PND= 66/67% to 100%), and that the treatment’s effects persisted during follow-up. Based on the findings of the current study, emotion-focused couple therapy can be used as an effective intervention to improve adjustment and emotion regulation in couples with children who have attention deficit/hyperactivity disorder.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Attention Deficit / Hyperactivity Disorder
  • Cognitive Emotion Regulation
  • Emotion-Focused Couple Therapy
  • Marital Adjustment
باقری‌نیا، ح.، یمینی، م.، جوادی علمی، ل.، و نورادی، ط. (1394). مقایسۀ اثربخشی درمان شناختی رفتاری و درمان مبتنی بر حضور ذهن بر بهبود تنظیم شناختی هیجان در اختلال افسردگی اساسی. ارمغان دانش. 3(20)، 219-210.
بشارت، م.، حاجی آقازاده، م.، و قربانی، ن. (1386). تحلیل رابطۀ هوش هیجانی، مکانیسم‌های دفاعی و هوش عمومی. دوفصلنامۀ روان‌شناسی معاصر. 2(1)، 56-25.
بشارت، م.، خواصی، ر.، حمیدی، خ.، و رجایی، م. (۱۳۹۸). پیش‌بینی سازگاری زوجین براساس کمال‌گرایی معنوی/مذهبی و سلامت معنوی. روان‌شناسی خانواده. 6(2)، 14-3.
تقی‌زاده، س.، نریمانی، م.، صادقی هشجین، گ.، و بشرپور، س. (1397). اثربخشی آموزش ادراک دیداری بر بهبود توجه دانش‌آموزان مبتلا به اختلال نارسایی توجه/بیش‌فعالی. روان‌شناسی مدرسه. 7(1)، 120-102.
تیموری، ز.، مجتبایی، م.، و رضازاده، س. (1400). مقایسۀ اثربخشی زوج‌درمانی هیجان‌مدار و درمان مبتنی بر شفقت خود بر تنظیم هیجان در زنان آسیب‌دیده از خیانت همسر. مجلۀ دانشگاه علوم پزشکی گیلان. 30(2)، ۱۴۳-۱۳0.
چراغی سیف‌آباد، ن.، احتشام‌زاده، پ.، عسکری، پ.، و جوهری‌فرد، ر. (1400). مقایسۀ اثربخشی طرحواره‌درمانی ذهنیت‌مدار و زوج‌درمانی هیجان‌مدار بر سازگاری زناشویی در زوجین دارای تعارض زناشویی. مجلۀ پژوهش پرستاری ایران. 16(2)، 48-38.
حسنی، ج.، و شاهمرادی‌فر، ط. (1395). اثربخشی آموزش نظم‌جویی فرایندی هیجان در دشواری تنظیم هیجان. مجلۀ طب نظامی. 18(1)، 346-339.
خرم، م.، وطنی، ص.، و عباسپور، ا. (1400). اثربخشی رویکرد هیجان‌مدار در تنظیم هیجان، رضایت جنسی و سازگاری زوجین جوان. مجلۀ سلامت و ورزش: رویکردهای نوین. 1(1)، 56-50.
سامانی، س.، و صادقی، ل. (1389). کفایت شاخص‌های روان‌سنجی پرسشنامۀ تنظیم شناختی هیجان. فصلنامۀ علمی-پژوهشی روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی. 1(1)، 62-51.
صاحبی بزاز، ل.، سودانی، م، و مهرابی‌زاده هنرمند، م. (1398). اثربخشی درمان هیجان‌مدار بر تحمل ناکامی و سازگاری زناشویی زوج‌های مراجعه‌کننده به مرکز مشاورۀ شرکت نفت. پیشرفت‌های نوین در علوم رفتاری. 4(34)، 83-59.
صدرالسادات، س. ج.، هوشیاری ز.، زمانی ر.، و صدرالسادات، ل. (1386). تعیین مشخصات روان‌سنجی مقیاس درجه‌بندی SNAP-IV، اجرای والدین. مجلۀ توان‌بخشی. ۸(۴)، 65-59.
عزیزی، آ.، فاتحی‌زاده، م.، احمدی، ا.، جزایری، ر.، و عیسی‌نژاد، ا. (۱۳۹۷). کشف آسیب‌های زیرمنظومۀ خانواده‌های دارای فرزند مبتلا به اختلال نقص‌توجه/ بیش‌فعالی و بررسی اثربخشی درمان رابطۀ والد-فرزند بر مشکلات کشف‌شده و توانمندسازی این خانواده‌ها؛ یک مطالعۀ ترکیبی. روان‌شناسی افراد استثنایی. 8(32)، 100-69.
عطایی کلان، ز.، آذرکلاه، آ.، تکلوی، س.، و مولوی، پ. (۱۳۹۸). مقایسۀ بین نیازهای اساسی روان‌شناختی و سطوح نظریۀ ذهن در مادران کودکان دارای اختلال نافرمانی مقابله‌ای و اختلال بیش‌فعالی/ نقص‌توجه. مجلۀ دانشگاه علوم پزشکی اردبیل. 19(1)، 99-88.
عیسی‌نژاد، ا.، احمدی، ا.، و اعتمادی، ع. (1389). اثربخشی غنی‌سازی روابط بر بهبود کیفیت روابط زناشویی زوجین. مجلۀ علوم رفتاری. 4(1)، 16-9.
عیسی‌نژاد، ا.، و رمضانی، س. (1398). مقایسۀ آموزش مبتنی بر زوج‌درمانی هیجان‌مدار و زوج‌درمانی کوتاه‌مدت به شیوۀ خودتنظیمی در بهبود راهبردهای مقابلۀ زناشویی و تنظیم شناختی هیجان والدین دارای فرزند معلول. فصلنامۀ کودکان استثنایی. 18(2)، 54-39.
فروزانفر، آ.، و صیادی، م. (1398). فراتحلیل اثربخشی زوج‌درمانی هیجان‌مدار بر کاهش مشکلات زناشویی. ارمغان دانش. 24(1)، 109-97.
کریمی، س.، و اسمعیلی، م. (۱۳۹۹). بررسی رابطۀ راهبردهای تنظیم هیجان و تاب‌آوری با سازگاری زناشویی معلمان زن. فصلنامۀ علمی-پژوهشی علوم روان‌شناختی. 19(87)، ۲۹8-۲۹1.
گال، ج.، بورگ، و.، و گال، م. (1393). روش‌های تحقیق کمی و کیفی در علوم تربیتی و روان‌شناسی. ترجمۀ جمعی از مؤلفان زیر نظر احمدرضا نصر اصفهانی. تهران: سمت.
ولی‌پور شیخی، ز.، و میردریکوند ف. ا. (1398). بررسی اثربخشی آموزش تنظیم هیجان بر افزایش سازگاری زناشویی زوجین دچار تعارض زناشویی. روانپرستاری. ۷(۱)، 81-75.
یوسفی، ناصر (1390). روان‌سنجی مقیاس کیفیت زناشویی، فرم تجدیدنظر شده (RDAS). پژوهش‌های روان‌شناسی بالینی و مشاوره. 1(2)، 200-183.
References
Atayi Kalan, Z., Azarkolah, A., Taklavi, S., & Molavi, P. (2019). Comparison of basic psychological needs and different levels of theory of mind between mothers of oppositional defiant disorder and hyperactivity / attention deficit disorder children. Journal of Ardabil University Medical Sciences, 19(1), 88-99. http://dx.doi.org/10.29252/jarums.19.1.88 (in Persian)
Azizi, A., Fatehizadeh, M., Ahmadi, A., Jazayeri, R. & Iisanejad, A. (2019). Discovering the pathologies of subsystems in families with children with attention deficit hyperactivity disorder and survey the effectiveness of child parent relationship therapy on discovered problems and empowerment of these families, a mixed method study. Psychology of Exceptional Individuals, 8(32), 69-100. https://doi.org/10.22054/jpe.2019.31239.1759 (in Persian)
Bagherinia, H., Yamini, M., Javadielmi, L., & Nooradi, T. (2015). Comparison of the efficacy of cognitive behavior therapy and mindfulness-based therapy in improving cognitive emotion regulation in major depressive disorder. Armaghane Danesh, 20(3), 210-219. http://armaghanj.yums.ac.ir/article-1-626-fa.html (in Persian)
Barkley, R. A. (2018). Attention deficit hyperactivity disorder: A handbook for diagnosis and treatment. New York: Guilford Press.
Besharat, M., Hajiaqazadeh, M., & Ghorbani, N. (2007). Analysis of the relationship between emotional intelligence, defense mechanisms and general intelligence. Bi-Quarterly Journal of Contemporary Psychology, 2(1), 25-56.      http://bjcp.ir/browse.php?a_id=962&sid=1&slc_lang=en (in Persian)
Besharat, M., Khavasi, R., & Hamidi, Kh. (2019). Prediction of couple’s adjustment according to spiritual/religious perfectionism and. Family Psychology, 2(6), 3-14.        https://doi.org/10.29252/ijfp.6.2.3 (in Persian)
Busby, D. M., Christensen, C., Crane, D. R., & Larson, J. H. (1995). A revision of the dyadic adjustment scale for use with distressed and nondistressed couples: Construct hierarchy and multidimensional scales. Journal of Marital and Family Therapy, 21(3), 289-308. https://doi.org/10.1111/j.1752-0606.1995.tb00163.x
Bussing, R., Fernandez, M., Harwood, M., Hou, W., Garvan, C. W., Eyberg, S. M., & Swanson, J. M. (2008). Parent and teacher SNAP-IV ratings of attention deficit hyperactivity disorder symptoms: psychometric properties and normative ratings from a school district sample. Assessment, 15(3), 317-328. https://doi.org/10.1177/1073191107313888
Carr, A. W., Bean, R. A., & Nelson, K. F. (2020). Childhood attention-deficit hyperactivity disorder: Family therapy from an attachment-based perspective. Children and Youth Services Review, 119, 105666. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2020.105666
Cheraghi Seyf Abad, N., Ehteshamzadeh, P., Asgari, P., & Johari Fard, R. (2021). The comparison effect of schema mode therapy and emotionally focused couple therapy on marital adjustment in couples with marital conflict referred to counseling centers. Iranian Journal of Nursing Research (IJNR), 16(2), 38-48. (in Persian)
Criss, M. M., Morris, A. S., Ponce-Garcia, E., Cui, L., & Silk, J. S. (2016). Pathways to adaptive emotion regulation among adolescents from low-income families. Family Relations, 65(3), 517-529. https://doi.org/10.1111/fare.12202
D’Avanzato, C., Joormann, J., Siemer, M., & Gotlib, I. H. (2013). Emotion regulation in depression and anxiety: Examining diagnostic specificity and stability of strategy use. Cognitive Therapy and Research, 37(5), 968-980. https://doi.org/10.1007/s10608-013-9537-0
Denton, W. H., Wittenborn, A. K., & Golden, R. N. (2012). Augmenting antidepressant medication treatment of depressed women with emotionally focused therapy for couples: A randomized pilot study. Journal of Marital and Family Therapy, 38(S1), 23-38. https://doi.org/10.1111/j.1752-0606.2012.00291.x
Filipović, S., Vukosavljević-Gvozden, T., & Opačić, G. (2016). Irrational beliefs, dysfunctional emotions, and marital adjustment: A structural model. Journal of Family Issues, 37(16), 2333-2350. https://doi.org/10.1177/0192513X15572384
Forouzanfar, A., & Sayadi, M. (2019). Meta-analysis of the effectiveness of emotionally focused therapy on reducing marital problems. Armaghane Danesh, 24 (1), 97-109. (in Persian)
Gal, J., Borg, W., & Gal, M. (1996). Quantitative and qualitative research methods in educational Sciences and Psychology. Translated by Ahmad Reza Nasr Isfhani et al. Tehran: Samt. (in Persian)
Garnefski, N., & Kraaij, V. (2006). Cognitive emotion regulation questionnaire–development of a short 18-item version (CERQ-short). Personality and Individual Differences, 41(6), 1045-1053.
Gottman, J., & Gottman, J. (2017). The natural principles of love. Journal of Family Theory and Review. 9(1), 7–26. https://doi.org/10.1111/jftr.12182.
Hasani, J., & Shahmoradifar, T. (2016). Effectiveness of process emotion regulation strategy training in difficulties in emotion regulation. Journal of Military Medicine, 18(1), 339-346. https://militarymedj.bmsu.ac.ir/article_1000622.html?lang=en (in Persian)
Hollist, C. S., & Miller Richard, B. (2005). Perceptions of attachment style
and marital. Family Relations, 54, 46-58. https://doi.org/10.1111/j.0197-6664.2005.00005.x
Isanejad, A. & Ramezani, S. (2018). Comparing emotionally focused therapy training and short-term self-regulation couple therapy in enhancing dyadic coping strategies and cognitive emotion regulation in parents of children with intellectual disability. JOEC, 18(2), 39-54. (in Persian)
Isanejad, O., Ahmadi, S., & Etemadi, A. (2011). The effectiveness of relationship enrichment on improving the quality of marital relationships. Journal of Behavioral Sciences, 4(1), 9-16. https://www.behavsci.ir/article_67672.html (in Persian)
Johnson, S. (2004). The practice of emotionally focused marital therapy (2nd ed.). New York: Brunner/Routledge.
Johnson, S. M. (2007). The contribution of emotionally focused couple therapy. Journal of Contempt Psychotherapy, 37(1), 47-52. https://doi.org/10.1007/s10879-006-9034-9
Johnson, S. M. (2012). The practice of emotionally focused couple therapy: Creating connection. New York: Brunner-Routledge.‌
Johnson, S., Simakhodskaya, Z., & Moran, M. (2018). Addressing issues of sexuality in couples therapy: Emotionally focused therapy meets sex therapy. Current Sexual Health Reports, 10(2), 65-71. https://doi.org/10.1007/s11930-018-0146-5
Karimi, S. & Esmaeili, M. (2020). The relationship between emotion regulation and resilience strategies with marital adjustment in female teachers. Psychological Sciences, 19(87), 291-298. (in Persian)
Khoram, M., Vatani, S., & Abaspour, E. (2021). The efficacy of the excitement approach in regulating excitement, sexual satisfaction and adaptation of couples with low space child. SOREN Student Sports & Health Open Researches E-Journal: New-Approaches, 1(1), 50-56. (in Persian)
Kirwan, M., Pickett, S. M., & Jarrett, N. L. (2017). Emotion regulation as a moderator between anxiety symptoms and insomnia symptom severity. Psychiatry Research, 254, 40-47. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2017.04.028
Li, A., Robustelli, N. L., & Whisman, M. A. (2015). Marital adjustment and psychological distress in Japan. Journal of Social and Personal Relationships, 33(7), 855-866. https://doi.org/10.1177/0265407515599678
Manyam, S. B., & Junior, V. Y. (2014). Marital adjustment trend in Asian Indian families. Journal of Couple & Relationship Therapy, 13(2), 114-132.‌ https://doi.org/10.1080/15332691.2013.852491
Rathi, P., & Pachauri, J. P. (2018). Problems faced by divorced women in their pre- and post-divorce period: A sociological study with reference to District Meerut. Journal of Pharmacognosy and Phytochemistry, 7(1), 207- 212.
Sadrosadat, S. J., Houshyari, Z., Zamani, R., Sadrosadat L. (2008). Determination of Psychometrics Index of SNAP-IV Rating Scale in Parents Execution. Journal of Rehabilitation (REHAB), 8(4), 59-65. http://rehabilitationj.uswr.ac.ir/article-1-183-fa.html (in Persian)
Sahebi Bazaz, L., Sudani, M., & Mehrabizadeh, M. (2019). The effectiveness of emotional therapy on the tolerance of failure and marital adjustment of couples referring to the counseling center of the oil company. New Advances in Behavioral Science, 4(34), 83-59. http://ijndibs.com/article-1-338-fa.html (in Persian)
Samani, S., & Sadeghi, L. (2010). Psychometric properties of the cognitive emotion regulation questionnaire. Psychological Methods and Models, 1(1), 51-62. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22285516.1389.1.1.5.9 (in Persian)
Spanier, G. B. (1976). Measuring dyadic adjustment: New scales for assessing the quality of marriage and similar dyads. Journal of Marriage and the Family, 38(1), 15-28. https://psycnet.apa.org/doi/10.2307/350547
Swanson, J. M. (1981). The SNAP rating scale for the diagnosis of the attention deficit disorder. paper presented at the meeting of the American Psychological Association. Los Angeles. 1981.
Taghizadeh, S., Narimani, M., Sadeghi, G., & Basharpour, S. (2018). The effectiveness of visual perception training on improving attention in students with ADHD. Journal of School Psychology, 7(1), 102-120. https://jsp.uma.ac.ir/article_659.html (in Persian)
Teymori, Z., Mojtabaei, M., & Rezazadeh, S. M. R. (2021). Comparison of the effectiveness of emotionally focused couple therapy and self-compassion-based therapy on emotion regulation in women affected by infidelity. Gilan Medical Sciences, 30(2), 130-143. http://dx.doi.org/10.32598/JGUMS.30.2.1734.1 (in Persian)
Valipour Sheikhi, Z., & Mirdarkivand, F. (2011). Evaluation of the effectiveness of emotion regulation training on increasing marital adjustment of couples with marital conflict. Psychiatric Nursing, 7(1), 81-75. (in Persian)
Wiebe, S., Elliott, C., Johnson, S., Burgess Moser, M., Dalgleish, L., Lafontaine, M., & Tasca, G. (2019). Attachment changes in emotionally focused couple therapy and sexual satisfaction outcomes in a two-year follow-up study. Journal of Couple & Relationship Therapy, 18(1), 1-21. https://doi.org/10.1080/15332691.2018.1481799
Yousefi, N. (2012). Psychometrics of marital quality scale revised form (RDAS). Researches In Clinical Psychology and Counseling, 1(2), 183-2