اثربخشی درمان مبتنی بر ذهنی‌سازی بر عاطفۀ خودآگاه و کیفیت زندگی در مادران دارای کودک مبتلا به اختلال رشد ذهنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روان‌شناسی کودکان، گروه روان‌شناسی، دانشکدۀ علوم انسانی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

2 استاد، گروه روان‌شناسی، دانشکدۀ علوم انسانی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

3 استادیار، گروه روان‌شناسی، دانشکدۀ علوم انسانی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

4 دانشیار گروه روان‌شناسی، دانشکدۀ علوم انسانی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی درمان مبتنی بر ذهنی‌سازی بر عاطفۀ خودآگاه و کیفیت زندگی در مادران دارای کودک مبتلا به اختلال رشد ذهنی انجام شد. روش پژوهش حاضر نیمه‌آزمایشی با طرح قبل از مداخله-پس از مداخله با گروه گواه و دورۀ پیگیری دوماهه بود. جامعۀ آماری پژوهش شامل مادران دارای کودک مبتلا به اختلال رشد ذهنی شهرستان اردبیل در شش‌ماهۀ اول 1400 بود. در این پژوهش 37 مادر دارای کودک مبتلا به اختلال رشد ذهنی با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب و با گمارش تصادفی در گروه‌های آزمایش و گواه جایگزین شدند. گروه آزمایش هشت جلسه طی دو ماه درمان مبتنی بر ذهنی‌سازی را دریافت کردند. در این پژوهش از پرسشنامۀ عاطفۀ خودآگاه (SCAQ) و پرسشنامۀ کیفیت زندگی (FQLQ) استفاده شد. داده‌ها به شیوۀ تحلیل واریانس آمیختۀ تجزیه با نرم‌افزار SPSS-25 تحلیل شد. نتایج نشان داد درمان مبتنی بر ذهنی‌سازی بر عاطفۀ خودآگاه مثبت (0001=P؛ 55/0=Eta؛ 86/42=F)، عاطفۀ خودآگاه منفی (0001=P؛ 59/0=Eta؛ 84/51=F) و کیفیت زندگی (0001=P؛ 49/0=Eta؛ 93/33=F) در مادران دارای کودک مبتلا به اختلال رشد ذهنی تأثیر معنادار دارد. با توجه به نتایج پژوهش می‌توان نتیجه گرفت درمان مبتنی بر ذهنی‌سازی با بهره‌گیری از افکار، هیجان‌ها و رفتارهای همراه با ذهن‌آگاهی می‌تواند به‌عنوان یک درمان کارآمد جهت بهبود عاطفۀ خودآگاه و کیفیت زندگی مادران دارای کودک مبتلا به اختلال رشد ذهنی مورد استفاده گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Efficacy of Mentalization-Based Treatment on the Self-Conscious Affect and Quality of Life among Mothers of Children with Intellectual Developmental Disorder

نویسندگان [English]

  • Karim Ali Sari Nasirlo 1
  • Farah Naderi 2
  • Rezvan Homaei 3
  • Behnam Makvandi 4
1 Department of Psychology, Faculty of Humanities, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran.
2 Department of Psychology, Faculty of Humanities, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran.
3 Department of Psychology, Faculty of Humanities, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran.
4 Department of Psychology, Faculty of Humanities, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran.
چکیده [English]

The purpose of the current study was to examine the effectiveness of mentalization-based treatment in improving the self-consciousness and quality of life of mothers who have children diagnosed with intellectual developmental disorder. The study was quasi-experimental in nature, employing a pretest-posttest control group design with a two-month follow-up period. The statistical sample for the spring and summer of 2021 comprised the mothers of children diagnosed with intellectual developmental disorder residing in the town of Ardebil. A purposive sampling method was employed to select 37 mothers of children diagnosed with intellectual developmental disorder. These mothers were then randomly assigned to either the experimental or control group. Over the course of two months, the mothers in the experimental group attended eight sessions of mentalization-based treatment. This research employed the Self-Conscious Affect Questionnaire (SCAQ) and the Quality of Life Questionnaire (FQLQ). The data were analyzed utilizing SPSS-25 software and the mixed variance analysis procedure. Positive self-conscious affect (F=42.86; Eta=0.55; P=0001), negative self-conscious affect (F=51.84; Eta=0.59; P=0001), and quality of life (F=33.93; Eta=0.49; P=0001) were all significantly improved by mentalization-based treatment in mothers of children with intellectual developmental disorder. On the basis of the study’s results and findings, it is possible to conclude that mentalization-based treatment can be an effective method for enhancing the quality of life and self-awareness of mothers of children with intellectual developmental disorder. This is accomplished through the use of mindfulness-related techniques, including those involving thoughts, emotions, and behaviors.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Intellectual Developmental Disorder
  • Mentalization based Treatment
  • Quality of Life
  • Self-Conscious Affect

مراجع

بشرپور، س.، و عینی، س. (1399). اثربخشی درمان مبتنی بر ذهنی‌سازی بر میزان بدتنظیمی هیجانی و تکانشگری جانبازان مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه. فصلنامۀ علوم اعصاب شفای خاتم. 8(3)، 52-41. http://dx.doi.org/10.29252/shefa.8.3.10
حاج محمدحسینی، ط.، میرزاحسینی، ح.، و ضرغام حاجبی، م. (1400). مقایسۀ اثربخشی درمان ذهنی‌سازی و عاطفه‌هراسی بر کاهش علائم اختلال شخصیت مرزی. نشریۀ روان‌شناسی اجتماعی. 9(61)، 65-58. https://dorl.net/dor/20.1001.1.23455098.1400.9.61.10.2
داوودی، ح.، شریفی، ح. پ.، شفیع‌آبادی، ع.، و فرزاد، و. (1393). پیش‌بینی کیفیت زندگی خانواده براساس خصیصه‌های شخصیتی و انواع هوش در زنان. مجلۀ روان‌شناسی و روان‌پزشکی شناخت. 1(3)، 115-103. http://dorl.net/dor/20.1001.1.25886657.1393.1.3.8.7
روشن چسلی، ر.، عطری‌فرد، م.، و نوری‌مقدم، ث. (1386). بررسی اعتبار و پایایی سومین نسخۀ تجدیدنظرشدۀ مقیاس عاطفۀ خودآگاهی برای بزرگسالان. دانشور رفتار. 25(14)، 46-31. https://dorl.net/dor/20.1001.1.23452188.1386.5.2.4.0
سعیدی، ض.، قربانی، ن.، سرافراز، م. ر.، و شریفیان، م. ح. (1392). اثر القای شفقت به خود و حرمت خود بر میزان تجربۀ شرم و گناه. مجلۀ روان‌شناسی معاصر. 8(1)، 102-91.
عینی، س.، نریمانی، م.، عطادخت، ا.، بشرپور، س.، و صادقی موحد، ف. (1397). مقایسۀ اثربخشی درمان مبتنی بر ذهنی‌سازی و درمان شناختی-تحلیلی بر بهبود روابط موضوعی افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی. مجلۀ پایش. 17(3)، 133-124. http://dorl.net/dor/20.1001.1.16807626.1397.17.3.7.5
غلامی، ن.، شفیع‌آبادی، ع.، و محمدی‌پور، م. (1400). مقایسۀ اثربخشی «گروه‌درمانی شناختی-رفتاری» با «گروه‌درمانی وجودی» بر روابط مادر-فرزند مادران کودکان استثنایی. مدیریت ارتقای سلامت. 10(3)، 149-136. http://jhpm.ir/article-1-1418-fa.html
قدمی، ا.، سیاح، س.، و آزادی، ف. (1397). ویژگی‌های روان‌سنجی پرسشنامۀ کیفیت زندگی خانواده (FQOL) براساس نظریۀ سؤال- پاسخ (IRT). فصلنامۀ روان‌سنجی. 7(25)، 37-23.  https://jpsy.riau.ac.ir/article_1494.html
کریمی، ف.، فرحبخش، ک.، سلیمی بجستانی، ح.، و معتمدی، ع. (1399). اثربخشی الگوی مبتنی بر ذهنی‌سازی (MBT-A) بر کیفیت روابط خانواده و رفتار آسیب به خود در نوجوانان دختر. مجلۀ دانشگاه علوم پزشکی سبزوار. 27(2)، 105-93. https://jsums.medsab.ac.ir/article_1295.html
محمدی، ع.، تاجری، ب.، سوداگر، ش.، بهرامی هیدجی، م.، و عطادخت، ا. (1399). اثربخشی درمان مبتنی بر ذهنی‌سازی بر میزان رفتارهای ارتقادهندۀ سلامت در افراد مبتلا به بیماری کرونری قلبی. فصلنامۀ علوم اعصاب شفای خاتم. 8(3)، 77-69. http://dx.doi.org/10.29252/shefa.8.3.39
Arya, A., Verma, S., Roy, D., Gupta, P. K., & Jawaid, F. (2019). A study of burden of care among mothers of mentally retarded children and adolescents attending child and adolescent psychiatry OPD in a tertiary care center in North India. Delhi Psychiatry Journal, 22(2), 238-249.
Baker, K., Devine, R. T., Ng-Cordell, E., Raymond, F. L., & Hughes, C. (2020). Childhood intellectual disability and parents’ mental health: Integrating social, psychological and genetic influences. The British Journal of Psychiatry, 9, 1-8. https://doi.org/10.1192/bjp.2020.38
Basharpoor, S., & Einy, S. (2020). The effectiveness of mentalization-based therapy on emotional dysregulation and impulsivity in veterans with post-traumatic stress disorder. The Neuroscience Journal of Shefaye Khatam, 8(3), 10-19. http://dx.doi.org/10.29252/shefa.8.3.10) In Persian)
Batman, P., & Fonagy, P. (2016). Mentalization-based treatment for personality disorders (1st Ed.). United Kingdom:Oxford University Press.
Beach Center on Disability (2005). Beach center family quality of life scale user’s manual. University of Kansas, Lawrence, KS. https://beachcenter.lsi.ku.edu/sites/default/files/inlinefiles/1.%20Beach%20Center%20Quality%20of%20Life%20Scale.pdf
Bleiberg, E. (2013). Mentalizing-Based Treatment with Adolescents and Families. Child and Adolescent Psychiatric Clinics, 22, 295–330. https://doi.org/10.1016/j.chc.2013.01.001
Brown, R. I., & Brown, I. (2014). Family quality of life. In Encyclopedia of quality of life and well-being research (pp. 2194-2201). Springer, Dordrecht. https://link.springer.com/referenceworkentry/10.1007/978-94-007-0753-5_1006
Davoodi, H., Sharifi, H., Shafiabady, A., & Fazad, V. (2015). The prediction of quality of life based on personality traits and type of intelligence in women. Shenakht-Journal of Psychology and Psychiatry, 1(3), 103-115. http://dorl.net/dor/20.1001.1.25886657.1393.1.3.8.7) In Persian)
Dunham, A., Kinnear, D., Allan, L., & Smiley, E. (2018). The relationship between physical ill-health and mental ill-health in adults with intellectual disabilities. Journal of Intellectual and Disability Research, 62(5), 444-453. https://doi.org/10.1111/jir.12483
Ferguson, T. J., Brugman, D., White, J., & Eyre, H. L. (2007). Shame and guilt as morally warranted experiences. The Self-Conscious Emotions: Theory and Research, 330-348.
Ghadami, A., Sayah, S., & Azadi, F. (2018). Psychometric properties of family quality of life questionnaire (FQOL) based on Item-Response Theory (IRT). Psychometry, 7(25), 23-37. https://jpsy.riau.ac.ir/article_1494.html) In Persian)
Gholami, N., Shafiabadi, A., & Mohammadipour, M. (2021). Comparison of the effectiveness of cognitive-behavioral group therapy with existential group therapy on mother-child relationships of mothers of exceptional children. Journal of Health Promotion Management, 10(3), 136-149. http://jhpm.ir/article-1-1418-fa.html (In Persian)
Hajmohammadhoseini, T., Mirzahosini, H., & Zargham, M. (2021). Comparison of the effectiveness of mentalization and Affect phobia therapy treatment in reducing the symptoms of borderline personality disorder. Scientific Journal of Social Psychology, 9(61), 133-148. https://dorl.net/dor/20.1001.1.23455098.1400.9.61.10.2) In Persian)
Hoffman, L., Marquis, J., Poston, D., Summers, J. A., & Turnbull, A. (2006). Assessing family outcomes: psychometric evaluation of the beach center family quality of life scale. Journal of Marriage and Family, 68(4), 1069-1083. https://doi.org/10.1111/j.1741-3737.2006.00314.x
Jaiswal, S. V., Subramanyam, A. A., Shah, H. R., & Kamath, R. M. (2019). Psychopathology and coping mechanisms in parents of children with intellectual disability. Indian Journal of Psychiatry, 60(3), 312-317. https://doi.org/10.4103%2Fpsychiatry.IndianJPsychiatry_259_17
Jørgensen, M. S., Storebø, O. J., Bo, S., Poulsen, S., Gondan, M., Beck, E., ... & Simonsen, E. (2021). Mentalization-based treatment in groups for adolescents with Borderline Personality Disorder: 3- and 12-month follow-up of a randomized controlled trial. Eur Child Adolesc Psychiatry, 30, 699–710. https://doi.org/10.1002/cpp.2854
Karimi, F., Farahbakhsh, K., Salimi Bajestani, H., & Moatamedi, A. (2020). The Effectiveness of Mentalization Based Therapy (MBT-A) on Increasing the Quality of Family Relationships and Reducing Self harm in Adolescent Girls. Journal of Sabzevar University of Medical Sciences, 27(2), 257-265. https://jsums.medsab.ac.ir/article_1295.html) In Persian)
Kim, C., Park, H., Schlenk, E.A., Kang, S., & Se, E. W. J. (2019). The moderating role of acculturation mode on the relationship between depressive symptoms and health-related quality of life among international students in Korea. Archives of Psychiatric Nursing, 33(6), 192-197. https://doi.org/10.1016/j.apnu.2019.08.003
 Knod, J. L., Holder, M., Cortez, A. R., Martinez-Leo, B., Kern, P., Saeed, S., ... & Frischer, J. S. (2016). Surgical outcomes, bowel habits and quality of life in young patients after ileoanal anastomosis for ulcerative colitis. Journal of Pediatric Surgery, 51(8), 1246-1250. https://doi.org/10.1016/j.jpedsurg.2016.03.002
Konishi, A., So, R., Yoshimura, B. (2018). Mother-infant separation among mothers with mental illness: An exploratory observational study in Japan. Asian Journal of Psychiatry, 32, 1-4. https://doi.org/10.1016/j.ajp.2017.11.024
Kumari, S., & Kiran, M. (2020). Parenting stress, psychological wellbeing and social support in mothers of children with mental retardation. International Journal of Scientific Research, 9(1), 57-60. https://www.doi.org/10.36106/ijsr
Lieberman, M. D. (2017). Social cognitive neuroscience: A review of core processes. Annul Review Psychology, 58, 259-289.  http://dx.doi.org/10.1146/annurev.psych.58.110405.085654
Malberg, N. T. (2021). Working with autistic children and their families from a mentalization based therapy for children (MBT-C) approach. Psychoanalytic Perspectives, 18(1), 22-42. https://doi.org/10.1080/1551806X.2021.1845033
McConkey, R., Truesdale-Kennedy, M., Chang, M. Y., Jarrah, S., & Shukri, R. (2020). The impact on mothers of bringing up a child with intellectual disabilities: A cross-cultural study. International Journal of Nursing Studies, 45(1), 65-74. https://doi.org/10.1016/j.ijnurstu.2006.08.007
Mohammadi, I., Tajeri, B., Sodager, S., Bahrami Heidaji, M., & Atadokht, A. (2020). The effect of mentalization-based therapy on the amount of health promoting behaviors in people with coronary heart disease. Shefaye Khatam, 8(3), 39-48. http://dx.doi.org/10.29252/shefa.8.3.39) In Persian) 
Muris, P., & Meesters, C. (2019). Small or big in the eyes of the other: on the evelopmental psychopathology of self-conscious emotions as shame, guilt, and pride. Clinical Child and Family Psychology Review, 17(1), 19-40. https://link.springer.com/article/10.1007/s10567-013-0137-z
Narimani, M., Atadokht, A., Basharpoor, S., & Movahhed, F. S. (2018). Effectiveness of mentalization based therapy and cognitive-analytical therapy on improved object relationship of people with borderline personality disorder: a comparison. Payesh (Health Monitor), 17(3), 275-287. http://dorl.net/dor/20.1001.1.16807626.1397.17.3.7.5) In Persian)
Oliveira, C. D., Rahioui, H., Smadja, M., Gorsane, M. A., & Louppe, F. (2016). Mentalization based treatment and borderline personality disorder. L’Encéphale, 43(4), 340-345. https://doi.org/10.1016/j.encep.2016.02.020
Polnay, A., McIntosh, L. G., Burnett, A., Williams, A., Cahill, C., Wilkinson, P., ... & Patrick, J. (2021). Examining the factor structure, reliability, and validity of the main outcome measure used in mentalization-based therapy skills training, Health Science Reports, 4(1), 245-254. https://doi.org/10.1002/hsr2.245
Roshan Chesli, R., Atrifard, M., & Noori Moghaddam, S. (2007). An Investigation of Reliability and Validity of the Third Version of. Clinical Psychology and Personality, 5(2), 31-46. https://dorl.net/dor/20.1001.1.23452188.1386.5.2.4.0) In Persian) 
Saeedi, Z., Ghorbani, N., Sarafraz, M. R., & Sharifian, M. H. (2013). The effect of inducing self-compassion and self-esteem on the level of the experience of shame and guilt. Contemporary Psychology, 8(1), 91-102. (In Persian)
Samuel, P. S., Pociask, F. D., DiZazzo-Miller, R., Carrellas, A., & LeRoy, B. W. (2016). Concurrent Validity of the International Family Quality of Life Survey. Occupational Therapy in Health Care, 30(2), 187-201. https://doi.org/10.3109/07380577.2015.1116129
Simonsen, S., Popolo, R., Juul, S., Frandsen, F. W., Sørensen, P., & Dimaggio, G. (2021). Treating avoidant personality disorder with combined individual metacognitive interpersonal therapy and group mentalization-based treatment: A pilot study. The Journal of Nervous and Mental Disease, 26, 213-219. https://doi.org/10.1097/nmd.0000000000001432
Steinmair, D., Horn, R.,  Richter, F., Wong, G., & Löffler-Stastka, H. (2021). Mind reading improvements in mentalization-based therapy training. Bulletin of the Menninger Clinic, 85(1), 128-133. https://doi.org/10.1521/bumc.2021.85.1.59
Tangney, J. P. (1992). Situational detenninants of shame and guilt in young adulthood. Personality and Social psychology bulletin, 18(2), 199-206. https://doi.org/10.1177/0146167292182011
Tangney, J. P., Wagner, P. E., Hill-Barlow, D., Marschall, D. E., & Gramzow, R. (1996). Relation of shame and guilt to constructive versus destructive responses to anger across the lifespan. Journal of Personality and Social Psychology, 70(4), 797–809. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/0022-3514.70.4.797
Villavicencio, C. E., & López-Larrosa, S. (2020). Ecuadorian mothers of preschool children with and without intellectual disabilities: Individual and family dimensions. Research in Developmental Disabilities, 105, 1037-1041. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2020.103735
 
فصل‌نامه پژوهش‌های کاربردی روانشناختی
دوره 14، شماره 4
1402
صفحه 285-300

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 13 دی 1400
  • تاریخ بازنگری: 17 اردیبهشت 1401
  • تاریخ پذیرش: 18 خرداد 1401
  • تاریخ اولین انتشار: 19 شهریور 1402
  • تاریخ انتشار: 20 دی 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار