مقایسۀ اثربخشی و مکانیسم اثر درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و درمان متمرکز بر هیجان بر سلامت جنسی بیماران مبتلا به دیابت نوع 2: نقش انعطاف‌پذیری روان‌شناختی و کارآمدی هیجانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصی، گروه روان‌شناسی، واحد امارات، دانشگاه آزاد اسلامی، دبی، امارات متحده عربی.

2 دانشیار گروه روان‌شناسی، دانشکدۀ روان‌شناسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

3 دانشیار گروه روان‌شناسی، دانشکدۀ روان‌شناسی، دانشگاه خوارزمی، تهران،ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر، مقایسۀ اثربخشی و مکانیسم اثر درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و درمان متمرکز بر هیجان بر سلامت جنسی با درنظر داشتن نقش انعطاف‌پذیری روان‌شناختی و کارآمدی هیجانی به‌عنوان متغیر مکانیسم در بیماران دیابتی نوع 2 بود. پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش پژوهش نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه کنترل بود. جامعۀ آماری شامل کلیۀ مبتلایان به دیابت نوع 2 ساکن شهر تهران بود که به درمانگاه‌های غدد بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی تهران در سال 1398 مراجعه کرده بودند. 45 فرد واجد شرایط و داوطلب (27 زن و 18 مرد) به روش نمونه‌گیری دردسترس انتخاب شدند و به‌صورت تصادفی در سه گروه 15 نفرۀ درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، درمان متمرکز بر هیجان و کنترل قرار گرفتند. برای گروه‌های آزمایش، درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد به‌صورت گروهی به مدت دوازده جلسۀ 60 دقیقه‌ای و درمان متمرکز بر هیجان به‌صورت گروهی به مدت هشت جلسۀ 60 دقیقه‌ای اجرا شد. ابزارهای پژوهش شامل مقیاس رضایت جنسی لارسون، مقیاس کارآمدی هیجان و پرسشنامۀ پذیرش و عمل ویرایش 2 بودند. داده‌ها با نرم‌افزار SPSS-26 و آزمون تحلیل کوواریانس تجزیه و تحلیل شدند. یافته‌ها نشان داد درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و درمان متمرکز بر هیجان، با میانجی‌گری انعطاف‌پذیری روان‌شناختی و کارآمدی هیجانی بر بهبود سلامت جنسی مبتلایان به دیابت نوع 2 تأثیرگذار است (0/05>P). براساس نتایج، درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و درمان متمرکز بر هیجان برای ارتقای سلامت جنسی مبتلایان به دیابت نوع 2 پیشنهاد می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparison of the Effectiveness and Mechanism of Effect of Acceptance and Commitment Therapy Based on Emotion-Focused Therapy on Sexual Health in Patients with Type 2 Diabetes: The Role of Psychological Flexibility and Emotional Efficiency

نویسندگان [English]

  • Mojgan Zandi 1
  • Shahram Mohammad Khani 2
  • Mohammad Hatami 3
1 Department of Psychology, UAE Branch, Islamic Azad University, Dubai, United Arab Emirates.
2 Department of Psychology, Faculty of Psychology, University of Kharazmi, Tehran, Iran.
3 Department of Psychology, Faculty of Psychology, University of Kharazmi, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The aim of this study was to compare the effectiveness and mechanism of acceptance and commitment-based therapy and emotion-focused therapy in the context of sexual health in type 2 diabetic patients, with a particular emphasis on the influence of psychological flexibility and emotional efficiency. The present study was quasi-experimental with pretest-posttest with a control group. The statistical cohort consisted of all patients with type 2 diabetes who were referred to the endocrinology clinics of Tehran University of Medical Sciences in 2019. Three groups of 15 were randomly selected from the forty-five eligible individuals and volunteers who were selected using the cluster sampling method: acceptance and commitment-based therapy, emotion-focused therapy, and witness-based therapy. The Larson Sexual Satisfaction Questionnaire (LSSQ), Emotion Efficacy Scale (EES), and Acceptance and Action Questionnaire (AAQ) comprised the research instrument. Acceptance and commitment-based therapy was performed as a group for 12 60-minute sessions and emotion-focused therapy as a group for 8 60-minute sessions. Data were analyzed using SPSS-26 software and covariance analysis. Probability values of 0.05 were analyzed. The findings indicated that the variables of psychological flexibility and emotional efficiency serve as mechanism variables (P <0.05). The study’s findings indicate that the sexual health of patients with type 2 diabetes is influenced by acceptance and commitment-based therapy and emotion-focused therapy, which are characterized by psychological flexibility and efficacy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Acceptance and Commitment Therapy
  • Emotion Focused Therapy
  • Sexual Health
  • Type 2 Diabetes
  • psychological flexibility
  • emotional efficiency
احمدی بجستانی، س.، اصغری ابراهیم‌آباد، م.، کیمیایی، ع.، و اصغری صلایانی، ف. (1397). اثربخشی گروه‌درمانی متمرکز بر هیجان (EFT) بر بهبود ابرازگری هیجانی و بهبود کنش‌وری جنسی زنان مبتلا به دیابت نوع 2. اندیشه و رفتار در روان‌شناسی بالینی. 13(50)، 56-47. https://sanad.iau.ir/Journal/jtbcp/Article/1118293/FullText
اسدپور، ا.، و ویسی، س. (1397). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر رضایت زناشویی, عزت‌نفس جنسی و دلزدگی زناشویی زنان مبتلا به دیابت نوع 2. مجلۀ دانشگاه علوم پزشکی اراک (ره‌آورد دانش). 21(7)، 17-8. http://jams.arakmu.ac.ir/article-1-5710-fa.html
باغبان باغستان، آ.، اعراب شیبانی، خ.، و جاودانی مسرور، م. (۱۳۹۶). درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد به ادراک بیماری و سرمایۀ روان‌شناختی در افراد مبتلا به دیابت نوع 2. فصلنامۀ افق دانش. ۲۳(۲)، ۱40-135. http://imtj.gmu.ac.ir/article-1-2514-fa.html
بستامی، م.، گودرزی، ن.، دوران، ب.، دباغی، پ.، و بستامی، م. (1395). اثربخشی درمان پذیرش و تعهد (ACT) بر افزایش کیفیت زندگی کارکنان مرد نظامی مبتلا به دیابت نوع ۲. مجلۀ پرستار و پزشک در رزم. ۴(۱۲)، ۱26-119. http://npwjm.ajaums.ac.ir/article-1-369-fa.html
بهرامی، ن.، یعقوب‌زاده، آ.، شریف‌نیا، ح.، سلیمانی، م. ع.، و حقدوست، ع. ا. (1395). ویژگی‌های روان‌سنجی نسخۀ فارسی پرسشنامۀ رضایت جنسی لارسون در نمونه‌ای از زوجین نابارور ایرانی. مجلۀ اپیدمیولوژی ایران. ۱۲(۲)، ۳۱-۱۸. http://irje.tums.ac.ir/article-1-5513-fa.html
حر، م.، و منشئی، غ. (1396). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر سلامت روان بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 در شهر اصفهان. مجلۀ دیابت و متابولیسم ایران (مجلۀ دیابت و لیپید ایران). 16(6)، 316-309. http://ijdld.tums.ac.ir/article-1-5566-fa.html
شهابی، ع.، احتشام‌زاده، پ.، عسگری، پ.، و مکوندی، ب. (1399). مقایسۀ اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و تصویرسازی ذهنی هدایت‌شده بر تاب‌آوری بیماران قلبی مراجعه‌کننده به بخش بازتوانی قلب. طب داخلی روز. ۲۶(۳)، ۲۹۷-۲۷۶. http://imtj.gmu.ac.ir/article-1-3335-fa.html
صمدی، ح.، و دوستکام، م. (1396). بررسی اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) بر سازگاری زناشویی زنان نابارور. اندیشه و رفتار در روان‌شناسی بالینی. 12(43)، 76-67. https://sanad.iau.ir/Journal/jtbcp/Article/1118360/FullText
عباسی، ا.، و فتی، ل.، و مولودی، ر.، و ضرابی، ح. (1391). کفایت روان‌سنجی نسخۀ فارسی پرسشنامۀ پذیرش و عمل– نسخۀ دوم. روشها و مدلهای روان‌شناختی. 2(10)، 80-65. https://jpmm.marvdasht.iau.ir/article_61.html
قدرتی میرکوهی، م.، حدادی، س.، و اکبری‌کامرانی، م. (1397). همبستگی بین خودکارآمدی با کیفیت خواب و شاخص عملکرد جنسی در بیماران دیابتی نوع ۲. مجلۀ دانشگاه علوم پزشکی قم. ۱۲(۴)، ۴۱-۳۱. http://journal.muq.ac.ir/article-1-1332-fa.html
قیاسوند، م.، و قربانی، م. (1394). اثربخشی آموزش تنظیم هیجان در بهبود راهبردهای تنظیم هیجان و کنترل قند خون مبتلایان به دیابت نوع 2. مجلۀ غدد درون‌ریز و متابولیسم ایران. ۱۷(۴)، ۳۰۷-۲۹۹. http://ijem.sbmu.ac.ir/article-1-1924-fa.html
کاوسیان، ج.، حریفی، ح.، و کریمی، ک. (1396). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) بر رضایت زناشویی زوج‌ها. مجلۀ سلامت و مراقبت. ۱۹(۱)، 75-87. http://hcjournal.arums.ac.ir/article-1-706-fa.html
 لمیعیان، م،. زارعی، ف.، منتظری، علی،. حاجی‌زاده، ا،. و معصومی، ر. (1395). تبیین عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی جنسی زنان. فصلنامۀ حیات. ۲۲(2)، 200-185. http://hayat.tums.ac.ir/article-1-1495-fa.html
References
Abasi, E., Fti, L., Moloudi, R., & Zarabi, H. (2012). Psychometric properties of Persian Version of Acceptance and Action Questionnaire –II. Psychological Models and Methods3(10), 65-80. https://jpmm.marvdasht.iau.ir/article_61.html?lang=en (In Persian)
Ahmadi Bajestani, S., Asghari EbrahimAbad, M. J., Kimiyayi, A., & Salayani, F. (2018). The effectiveness of emotionally-focused group therapy on improving emotional expressiveness and sexual functioning of women with type 2 diabetes. Thoughts and Behavior in Clinical Psychology, 13(50), 47-56. https://sanad.iau.ir/en/Journal/jtbcp/Article/1118293/FullText (In Persian)
Aldrich, S., Eccleston, C., & Crombez, G. (2000). Worrying about chronic pain: vigilance to threat and misdirected problem solving. Behaviour Research and Therapy, 38(5), 457–470. https://doi.org/10.1016/S0005-7967(99)00062-5
Alikamali, M., Khodabandeh, S., & Motesaddi, M. (2019). Sexual dysfunction in males and females with type 2 diabetes referring to healthcare centers of Zarand, Kerman: A cross-sectional study. Shiraz Medical Journal, 20(8), e84268. https://doi.org/10.5812/semj.84268
Amsberg, S., Wijk, I., Livheim, F., Toft, E., Johansson, U. B., & Anderbro, T. (2018). Acceptance and commitment therapy (ACT) for adult type 1 diabetes management: Study protocol for a randomized controlled trial. BMJ Open, 8(11), e022234. https://doi.org/10.1136/bmjopen-2018-022234
Asadpour, E., & Veisi S. (2019). The effectiveness of acceptance and commitment therapy on marital satisfaction, sexual self-esteem and burnout martial among women with type 2 diabetes. Journal of Arak University of Medical Science, 21(7), 8-17. http://jams.arakmu.ac.ir/article-1-5710-en.html (In Persian)
Baghban Baghestan, A., Aerab Sheibani Kh., & Javedani Masrur, M. (2017). Acceptance and commitment based therapy on disease perception and psychological capital in patients with type II diabetes. Internal Medicine Today, 23(2), 135-140. http://dx.doi.org/10.18869/acadpub.hms.23.2.135 (In Persian)
Bahrami, N., Yaghoobzadeh, A., Sharifnia, H., Soleimani, M., & Haghdoost, A. (2016). Psychometric properties of the Persian version of Larson’s sexual satisfaction questionnaire in a sample of Iranian infertile couples. Iranian Journal of Epidemiology, 12(2), 18-31
http://irje.tums.ac.ir/article-1-5513-en.html (In Persian)
Bastami, M., Googarzi, N., Dowran, B., Dabaghi, P., & Bastami, M. (2016). Effectiveness of acceptance and commitment therapy (ACT) to increase their quality of life of military personnel with type 2 diabetes mellitus. Journal of Nurse and Physician within War, 4(12), 119-126. http://npwjm.ajaums.ac.ir/article-1-369-en.html (In Persian)
Bond, F. W., Hayes, S. C., Baer, R. A., Carpenter, K. M., Guenole, N., Orcutt, H. K., … & Zettle, R., D. (2011). Preliminary psychometric properties of the acceptance and action questionnaire-II: A revised measure of psychological inflexibility and experiential avoidance. Behavior Therapy, 42(4), 676 -688. https://doi.org/10.1016/j.beth.2011.03.007
Borges, N. B., Ferraz, M. B., & Chacra, A. R. (2014). The cost of type 2 diabetes in Brazil: evaluation of a diabetes care center in the city of São Paulo, Brazil. Diabetology & Metabolic Syndrome, 6, 122. https://doi.org/10.1186/1758-5996-6-122
Du, S., Dong, J., Jin, S., Zhang, H., & Zhang, Y. (2021). Acceptance and Commitment Therapy for chronic pain on functioning: A systematic review of randomized controlled trials. Neuroscience and Biobehavioral Reviews, 131, 59–76. https://doi.org/10.1016/j.neubiorev.2021.09.022
Eifert, G. H. (2005). Acceptance & commitment therapy for anxiety disorders: a practitioner's treatment guide to using mindfulness, acceptance, and values-based behavior change strategies. United Kingdom: New Harbinger Publications.
Elliott, R., & Macdonald, J. (2021). Relational dialogue in emotion-focused therapy. Journal Clinical Psychology, 77(2), 414-428. https://doi.org/10.1002/jclp.23069
Elyasi, F., Kashi, Z., Tasfieh, B., Bahar, A., & Khademloo, M. (2015). Sexual dysfunction in women with type 2 diabetes mellitus. Iranian Journal of Medical Sciences, 40(3), 206-213. https://doi.org/10.30476/ijms.2015.39909
El Rafihi-Ferreira, R., Morin, C. M., Toscanini, A. C., Lotufo, F., Brasil, I. S., Gallinaro, J. G., ... & Hasan, R. (2021). Acceptance and commitment therapy-based behavioral intervention for insomnia: a pilot randomized controlled trial. Revista Brasileira De Psiquiatria (Sao Paulo, Brazil: 1999)43(5), 504–509. https://doi.org/10.1590/1516-4446-2020-0947
Firoozjaei, I. T., Taghadosi, M., & Sadat, Z. (2021). Determining the sexual quality of life and related factors in patients referred to the department of cardiac rehabilitation: A cross-sectional study. International Journal of Reproductive BioMedicine, 19(3), 261-270. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33842823/
Ghiasvand, M., & Ghorbani, M. (2015). Effectiveness of emotion regulation training in improving emotion regulation strategies and control glycemic in type 2 diabetes patients. Iranian Journal of Endocrinology and Metabolism, 17(4), 299-307
http://ijem.sbmu.ac.ir/article-1-1924-en.html (In Persian)
Ghodrati Mirkouhi, M., Haddadi, S., & Akbari-Kamrani, M. (2018). Correlation between Self-Efficacy with Sleep Quality and Sexual Function Index in Patients with Type 2 Diabetes. Qom University of Medical Sciences Journal, 12(4), 31-41. http://dx.doi.org/10.29252/qums.12.4.31 (In Persian)
Goldman, R., & Goldstein, Z. (2022). Case formulation in emotion-focused therapy. Journal Clinical Psychology, 78(3), 436-453. https://doi.org/10.1002/jclp.23321
Greenberg, L. S. (2011). Theories of psychotherapy. Emotion-focused therapy. New York; American Psychological Association Press. https://psycnet.apa.org/record/2010-13684-000
Hayes, S. C., & Strosahl, K. D. (2010). A practical guide to acceptance and commitment therapy. New York, NY: Springer Press.
Hor, M., & Manshaee, G. R. (2017). Effectiveness of acceptance and commitment therapy on mental health of the patients with type 2 diabetes in the city of Isfahan. Iranian Journal of Diabetes and Metabolism, 16(6), 309-316. http://ijdld.tums.ac.ir/article-1-5566-en.html (In Persian)
Kavousian, J., Haniffi, H., & Karimi K. (2017). The efficacy of acceptance and commitment therapy (act) on marital satisfaction in couples. Journal of Health and Care, 19(1), 75-87. http://hcjournal.arums.ac.ir/article-1-706-en.html (In Persian)
Kizilay, F., Gali, H. E., & Serefoglu, E. C. (2017). Diabetes and Sexuality. Sexual Medicine Reviews, 5(1), 45-51. https://doi.org/10.1016/j.sxmr.2016.07.002
Lamyian, M., Zarei, F., Montazeri, A., Hajizadeh, E., & Maasoumi, R. (2016). Exploring the factors affecting Iranian women’s quality of sexual life. Journal of Hayat, 22(2), 185-200. http://hayat.tums.ac.ir/article-1-1495-en.html (In Persian)
Larson, J. H., Anderson, S. M., Holman, T. B., & Niemann, B. K. (1998). A longitudinal study of the effects of premarital communication, relationship stability, and self-esteem on sexual satisfaction in the first year of marriage. Journal of Sex & Marital Therapy24(3), 193–206. https://doi.org/10.1080/00926239808404933
Lu, Y., Wang, N., Chen, Y., Nie, X., Li, Q., Han, B., Chen, Y., ... & Lu, Y. (2017). Health-related quality of life in type-2 diabetes patients: a cross-sectional study in East China. BMC Endocrine Disorders, 17(1), 38-43. https://doi.org/10.1186/s12902-017-0187-1
Marren, C., Mikoška, P., O’Brien, S., & Timulak, L. (2022). A qualitative meta-analysis of the clients' experiences of emotion-focused therapy. Clinical Psychology & Psychotherapy29(5), 1611–1625. https://doi.org/10.1002/cpp.2745
McCracken, L. M., & Zhao-O'Brien, J. (2010). General psychological acceptance and chronic pain: there is more to accept than the pain itself. European Journal of Pain (London, England), 14(2), 170–175. https://doi.org/10.1016/j.ejpain.2009.03.004
McCracken, L. M., Gauntlett-Gilbert, J., & Eccleston, C. (2010). Acceptance of pain in adolescents with chronic pain: Validation of an adapted assessment instrument and preliminary correlation analyses. European Journal of Pain (London, England), 14(3), 316–320. https://doi.org/10.1016/j.ejpain.2009.05.002
McKay, M., & West, A. (2016). Emotion efficacy therapy: A brief, exposure-based treatment for emotion regulation integrating ACT & DBT. Oakland, CA: Context Press
Mennin, D., & Farach, F. (2007). Emotion and evolving treatments for adult psychopathology. Clinical Psychology: Science and Practice, 14(4), 329–352. https://doi.org/10.1111/j.1468-2850.2007.00094.x
Omidvar, S., Niaki, M. T., Amiri, F. N., & Kheyrkhah, F. (2013). Sexual dysfunction among women with diabetes mellitus in a diabetic center in Amol. Journal of Natural Science, Biology, and Medicine, 4(2), 321–324. https://doi.org/10.4103/0976-9668.116992
Roemer, L., Williston, S. K., Eustis, E. H., & Orsillo, S. M. (2013). Mindfulness and acceptance-based behavioral therapies for anxiety disorders. Current Psychiatry Reports, 15, 410. https://doi.org/10.1007/s11920-013-0410-3
Ross, J., Stevenson, F. A., Dack, C., Pal, K., May, C. R., Michie, S., … & Murray, E. (2019). Health care professionals' views towards self-management and self-management education for people with type 2 diabetes. BMJ Open, 9(7), e029961. https://doi.org/10.1136/bmjopen-2019-029961
Rostami, M., Taheri, A., Abdi M, & Kermani, N. (2014). The effectiveness of instructing emotion-focused approach in improving the marital satisfaction in couples. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 114, 693-698. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2013.12.769
Samadi, H., & Dostkam, M. (2017). Investigating the effectiveness of Acceptance and Commitment Therapy (ACT) on marital compatibility in infertile women. Thoughts and Behavior in Clinical Psychology, 12(43), 67-76. https://sanad.iau.ir/en/Journal/jtbcp/Article/1118360/FullText (In Persian)
Shahabi, A., Ehteshamzadeh, P., Asgari, P., & Makvandi, B. (2020). Comparison of the effectiveness of acceptance and commitment therapy and guided imagery on the resilience of cardiac disease patients referring to the heart rehabilitation department. Internal Medicine Today, 26(3), 276-297. http://dx.doi.org/10.32598/hms.26.3.3184.1 (In Persian)
Shannon, M. (2019). Measuring emotion regulation, psychological flexibility and valued living through the Emotion Efficacy Scale: A validation study. PhD Dissertation. The Wright Institute Graduate School of Psychology, ProQuest Dissertation & Theses, USA. https://www.proquest.com/openview/d181c4baf8aa65f81fc0339
de Silva, N. L., Athukorala, T., Gamage, J. L., Katulanda, G., Silva, P., Sumanatilleke, M., & Somasundaram, N. (2022). Sexual dysfunction among men with diabetes; a cross-sectional study at a specialised diabetes clinic in Sri Lanka. BMC Endocarp Disorder, 22(1), 206. https://doi.org/10.1186/s12902-022-01108-1
Sloan, D. M. (2004). Emotion regulation in action: Emotional reactivity in experiential avoidance. Behavior Research and Therapy, 42(11), 1257–1270. https://doi.org/10.1016/j.brat.2003.08.006
Van Dijk, S. E., Pols, A. D., Adriaanse, M. C., Bosmans, J. E., Elders, P. J., Van Marwijk, H. W., & Van Tulder, M. W. (2013). Cost-effectiveness of a stepped-care intervention to prevent major depression in patients with type 2 diabetes mellitus and/or coronary heart disease and subthreshold depression: design of a cluster-randomized controlled trial. BMC Psychiatry, 13, 128. https://doi.org/10.1186/1471-244X-13-128
دوره 15، شماره 4
دی 1403
صفحه 283-300
  • تاریخ دریافت: 12 اردیبهشت 1400
  • تاریخ بازنگری: 10 آبان 1400
  • تاریخ پذیرش: 17 آبان 1400
  • تاریخ اولین انتشار: 04 آذر 1403
  • تاریخ انتشار: 10 دی 1403